Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:47 pm on 2019/11/16 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  birakor 

  adj. Biratzeko gauza dena. Bulegoko aulki birakorrean eserita. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  birakor. “Voluble” Lar. Izan nadin […] zuzen, oartia, ez birakor, bai bakun. Lar STomas 2. Zeñen birakorrak eta bidegabeak diran gizonak euren usteak edo iritziak moldatzen dituztenean. Otag EE 1882c, 449.

  Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [aldakorra]: zah.aldakor, mudakor Ipar., aldabera g.e., sanjakor Ipar. beh., kanbiakor Ipar. g.e.

      [birakaria]: birakari

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. giratorio, -a, rotatorio, -a
  fr izond. (chaise) rotatif, tournant; tournant(e); (en movimiento de rotación) giratoire;
  (mueble, silla) pivotant(e)
  en izond. (chair) swivel, (formal, technical) rotatory, gyratory
  port izond. giratório(a)

  Bulegoko aulki birakorrean eserita. (Hiztegi Batua)

  

  birakor (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:36 pm on 2019/11/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mildiu 

  iz. Landareei, bereziki mahatsondo eta patatei, erasaten dien gaitza, onddo batek eragina dena. Ik. gorrina.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: iz.

      [gorrina]: gorrina, gorrien Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. mildíu
  fr iz. moisissure
  en iz. mildew

  Euskal Herriko mahasgintzan kalterik gehien eragiten duen gaitza da mildiua. (Hiztegi Batua)

  

  mildiu [Argazkia: Wikipedia CC, Christian Hummert (Ixitixel)]

   
• 

  Maite 11:43 pm on 2019/11/14 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hazil 

  iz. Lap. eta BNaf. Azaroa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hazil. 1. (V-arrig-arr, L, BN-baig-lab, AN-larr-erro; SP (-illa), Urt Gram 15, Lar, Añ (G), Arch VocGr , vEys, VocCB , Dv, H). Ref.: A; EI 318; Satr CEEN 1969, 84; Echaide Nav 65. Noviembre. v. azaro. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es más frecuente al Norte (aunque no lo encontramos en los suletinos). En DFrec hay 25 ejs. de hazil, 9 de ellos septentrionales y 13 guipuzcoanos. Hazilla. Lç Cal a 8r. Hazillak hogoi eta hamar egun ditu. Harb Å© 2v. Zer da Saindu guzien Besta, Hazilaren lehen egunean Elizak begiratzen duena? CatLav 439. (V 208) Urteko Illen erdiak izen bana, besteak biña, ta iruna dute […]. 11. Azaroa, Azilla, Zemendilla. Cb EBO 47s. Meditazionea San Andresen bestako. Hazilaren hogoi eta hamarrean. Jaur 387. Gero haritza ebak daiteke hazil beherapenean; berantago ere bai, izerdia geldirik dagoeno. Dv Lab 376. Hazil ingurutsuan, erle aberatsei khentzen zaiote gaineko gaitzerua bere onthasunarekin. Ib. 299s. Erruman sarthu ziren Hazila akhabatzean 1537an. Laph 172. Hazilaren lehentsuan jautsi zen Zanzianerat. Ib. 228. Bukatu zituanian Erromako egitekuak, Azillian itzuli zan Asisa Santa Maria Aingeruenera. Bv AsL 159. Beraz, hazilaren lehen eguna zuan; dakikan bezala, besta eguna. Elzb PAd 19. 1887-garren urteko Azilaren 8an. A Ardi 17. Bi urthe badu hemen dela, goiz batez ethorria, hazilan beleak gure landetara bezala. Barb Sup 55. Haize hegoak dauka epheltsu hazila. Ox 185. Azil deritxon illan / Ogeta bostian. Enb 79. Azillan lauko eguberdian / Arizti zarreko gaztañedian. Ib. 191. 1936garren Azilleko 27gneko Legeak […] damaizkidan eskubideak. EAEg 24-10-1936, 126. Maulen egina hazilaren bortzean. Lf Murtuts 47. Altzolako Juan Donearen Eliz Nagusian. 1947garren urteko Azillak 15. NEtx Nola 37. MCMLVIgarren urteko Azillaren XIVan. NEtx Antz 99. Hazilaren hogoi-ta-sei-zazpietan, 1930-ean. InZerb Azk 27. Azilaren lau lehen egunak hotz eta lanho. Herr 5-11-1959 (ap. DRA). Pleiadak, beren goizaldiko sortzearekin, itsasketa-aldia iragartzen omen zuten; Hiadak, eurien etorrera, orril eta azillean. Ibiñ Virgil 81. Hazilean oroit hilez eta heien kontseiluez. EZBB I 55. Azillaren 10ean. Etxabu Kontu 138. v. tbn. EZ Eliç LXVI. ExIzp (ed. 1716), 8. EucolT s/n. JesBih 468. ForuAB 99. GH 1924, 649. Gerrika 91.

  2. “Siembra” A (que cita HeH). Beha diozozue aireko hegastinei, ez baidute hek egiten hazillik ez uztarik. He Mt 6, 26 (tbn. hazillik HeH; Lç eztute ereiten, Dv ez baitute eraiten). Xoriek ez dagite hazilik, uztarik, / Eta badute zer jan, auher daudelarik. Ox 70.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [azaroa]: L-BNazaro, zemendi Bizk., gorotzil zah.

      [ereintza]: Ipar. g.e.azaro, ereinaldi, ereintza, ereite

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (BN/L) noviembre ➥ azaro (2)  iz. siembra
  fr iz. novembre
  en iz. November
  port iz. novembro

  Mus txapelketa bat izanen da Luhusoko trinketean, hazilaren 16an. [Herria, 2008-10-30, 4. orr. (Egungo Testuen Corpusa)]
  

  

  hazil (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:30 pm on 2019/11/13 Permalink | Reply  

  piperpoto 

  iz.  1 iz. Piperrak kontserban jartzeko ontzia. Piperpoto mailatu batean estropezu eginda. 2 iz. Lgart. Euskal abertzaleen artean, Espainiako bandera hori-gorria. Negoziazioetan ari ziren bitartean, piperpotoa jarri zuten balkoian. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  PIPER-POTO. Bote de pimientos en conserva. Piper poto mallatu baten estropuzu eginda. Ag Kr 13. Ura zan tupi, oliontzi, piper poto, pertza ta padelai eragitea. Ag G 301. Piperpote utsitu batzubetan arri koskorrak sartu. Kk Ab I 57. Len piper-poto billa / ibiltzen zirala, / aietxek saldu eta / erosia zala [erloju-katia] . In Uzt LEG II 265. Piperra piperpotoan bezala. MEIG VI 130.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. bote de pimientos (2) iz. (lgart.) bandera española (con sentido despectivo)
  fr
  en
  port

  Negoziazioetan ari ziren bitartean, piperpotoa jarri zuten balkoian. (Hiztegi Batua)

  

  piperpoto (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:03 pm on 2019/11/12 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oti 

  iz. Intsektu hegalari eta jauzkaria, kolore arrekoa, oso jatuna, landetan kalte handiak egiten dituena (Fam. Acrididae). Otiz beteriko landak. Oti samaldak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 oti. (G; BN (-th-); Lar, Añ, H (G); -th- SP, Lar, H), hoti (-th- H (S)), ote (BN-ciz). Ref.: A (oti); A Apend (ote). Langosta (insecto); tbn. aplicado a otros insectos similares. “Cigarra” A Apend. v. larrapote. Eta haren biandá zen othiz eta basa eztiz. Lç Mt 3, 4 (TB, Ol ot(h)i, Echn ote, SalabBN otte; He larrepota, Dv xartal, Ur, Ur (V), Hual langosta, Ip igel, Leon larrapote, Ker matxingorringo, IBk basalangosta, IBe matxin-salto). Otijen errira eldu ziran. “Cavallette” . Otx 58. Eman zien aien uzta podenari, / aien lan saria otiari. Or Ps 77, 46 (Ol otti). OTTI (H; otte BN-ciz-mix ap. A; Dv). (Forma con palat.). “Sauterelle” Dv. “Saltamontes, langosta de los campos” A. Haren hazgarria zen otte . eta ezti basa. SalabBN Mt 3, 4 (Lç othi). Ottia suondoan ari, dena kantu. Barb Sup 187. Alhor-xiloetarik kantazak, ottia! Ox 150. Gelditu ziren ondarrak uharra bezala jinikako otte . batzuek jan zituzten. CatJauf 26. Izurrite, usteldura, suzko harri eta otte eta ilhunbeek oro funditu zituzten. Zerb IxtS 35. Aien zituak podenari eman zizkion / ta okuntzak ottiari. Ol Ps 78, 46.

  2 oti. (B). Ref.: A; Izeta BHizt2.”Primer brote de la patata. […] Otiek aundituek, eriteko prest” Izeta BHizt2.

  Sinonimoak: iz.

      [intsektu jauzkaria]: larrapote, larrepetit (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) langosta [ortóptero]
  fr iz. criquet
  en iz. locust
  port iz. (Zool.) gafanhoto

  Haserre ziren aberatsak, zeren otiek beraien abereek behar zuten belarra jaten baitzuten.  [Gauzen presentzia, Pablo Sastre (Elkar, 2007)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  oti (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:24 pm on 2019/11/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txobo 

  izond. (B) Ezkerreko eskuaz baliatzen dena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txobo. “(V-och), zurdo” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Sinonimoak: izond. Bizk.

  [ezkerra]: ezker, ezkerti, ezkerdo g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (B) zurdo, -a
  fr izond. gaucher, -ère
  en izond. left-handed
  port izond. (B) canhoto(a)

  Txomin txoboa da eta ezkerreko eskuarekin idazten du.  #gaurkohitza

  

  txobo (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:19 pm on 2019/11/10 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ospa egin 

  iz. interj. Lgart. Norbaiti, alde egin dezala adierazteko esaten zaion hitza. Ospa hemendik! || ospa egin Lgart. Alde egin. Ik. hanka egin. Inor konturatu baino lehen, ospa egin zuen. Hau entzun zutenean, beldurturik, ospa egin zuten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ospa. (V-gip, G-azp-goi, AN-gip). Ref.: A EY III 308; Elexp Berg ; Gte Erd 303. (Interj.).¡Fuera!, ¡largo!. ” Ospa emendik, largo de aquí (G-goi)” A EY III 308. ” Ale mutikuak, ospa emendik ” Elexp Berg. “Ospa emendik (G-azp, AN-gip), alde hemendik (G-azp, AN-gip)” Gte Erd 303. Cf. VocNav s.v. (h)ospe, (h)ospo. v. alde (III). . Ospa emendikan. Alz Txib 108. Orduantxen iñori “ospa” esateko gai zegoan. Anab Usauri 56. Umeak ez dabe nagusien autuetan zetan sarturik. Ospa! Erkiag BatB 15. Ospa ortik, ospa! Zendoia 90. Peria guztietan egun bat bakarrik egoten dala, bere sakukadia saldu ta ospa, bada-ezpadan. Kk Ab II 34. Ikusiaz gañera gauza berririk ez zala… ta, ospa, sartu giñan zalgurdian. Anab Aprika 28.

  OSPA EGIN (V, AN-larr; eiñ V-gip), OSPO EGIN. Ref.: A EY III 301; Asp Leiz; Etxba Eib y Elexp Berg (ospa eiñ). Marcharse, irse. “Lekua ustu (V), ospa egin (V); litm., vaciar el lugar, hacer ospa” A EY III 301. “Escaparse. Orrek ospa egin dik” Asp Leiz. “Iñor konturatu baño len, ospa eiñ eban” Etxba Eib. “Afari demasa jan da ospa ein giñuan pagau barik” Elexp Berg.  Gogortxo ari zirala igarrita ospa egin nuan iskanbil artatik. Anab Usauri 21. Asi niñukan kolkoan nizkikan laranjak arrikadan berari botatzen eta, ilko ezpazan, etxera ospa–egin bear izan zikan. Egan 1957 (5-6), 397. Au entzun zuenean otsoak, bildurturik, ospo egin zuen. Zeruko Argia. Illeroko aldizkingi edergarriduna (1919-1936, 1954-, 1964-). “>ZArg 1957, 248. Al dauanak al dauana, Nikanor-ek bere ospa egin dau, erdi bildur, erdi durduri. Erkiag Batetik bestera (1962). “>BatB 147. Etortzen zaizkitzu batzuk esku-utsik, aitzakia aboan, etzanleku eske ta goiz asko ospa egiten dute. Anab Aprikako basamortua (1961).”>Aprika 12. Andikan ospa egin. Gure izkuntzaren mugatik (1992).”>Ayesta 112. Guretako batek utzi eta ospa eginda. Bizi naiak lege zorrotzak (1995).”>AZink 77.

  Sinonimoak: ad.

  [alde egin]: alboratu, aldaratu, alde egin, aldendu, baztertu, hastandu, lekutu, saihestu, urrundu, urrutiratu, airatu Ipar., asagotu Bizk., lekuratu g.e., urrutitu g.e., apartatu Heg. beh., alderatu Bizk. g.e., aldameneratu Gip. g.e., azkendu Ipar. zah., erauzi Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (lgart.) irse, largarse, pirarse, pirárselas
  fr vpr fam ficher le camp
  en leave, split, beat it
  port ir embora, largar; sumir, puxar o carro

  Hau entzun zutenean, beldurturik, ospa egin zuten.   (Hiztegi batua)

  

  ospa egin (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)