Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:45 pm on 2019/06/20 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hotsandi 

  iz. g.er. Hotsandikoa denaren nolakotasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hotsandi, otxandi (Lar).

  I (Sust.).

  1. “Preconización“, “pregón”, “publicación”, “publicidad” Lar. Sg. H, “otxandia <och->, dim. de otsandia”. v. hotsande. Bota eik otsandi bat gudari dan danak juan ditezela zaintegira. Iza EE 1881a, 130. Otsandia egiñaz, eta guziak berari begira jarriko zitzaizkion, munduko anditasunez beteta etorriko zalakoan egon etzitezela. Arr Bearg 157 (ap. DRA).

  2. (o- H (G)), otsaundi. “Réputation, renommée, célébrité” H. v. hots (I, 2). Beragaitik oi zetozen gizon samalda andiak, bertako ondasunen ots andia enzunik. ‘La fama’. Izt C 63. Ez det epaitu nai otsaundi ori ona ala txarra dan. Lab Y 1933, 193. Beneditano izenak bazterrak oro bere otsandiz aspalditik bete ditu. Ibiñ EG 1951 (7-8), 33.

  3. otsaundi. Solemnidad. Sari emaldia egingo da otsaundiarekin Biltoki edo teatro lenendikakoan (Donostia, 1880). JFlor. Nolatsu kantatuko zan […] ritmo alterno arin batean, orain bezelako otsaundi ta anpatasunik gabe. Lek SClar 107.

  II (Adj.).

  Amildoki-onduan lats otsandi bultsua. “Inquieto y murmurante arroyo”. Arriaga Lekob 35.

  Sinonimoak:  hotsandi iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zarata handia]: g.e.arrama, burrunba, dunbada, dunbots, durunda, furrunda, zaratots, harramantza Ipar., burrundara Heg., durundi Bizk., arroitu Naf., buila beh., zunburrun g.e.

      [ospea]: arrandia, ospe Ipar., solemnitate Ipar., ponpa zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (ikus handikeria) solemnidad, fasto
  fr iz. tumulte, cohue
  en iz. solemnity; pomp, pageantry
  port iz. solenidade, fasto

  Vox-eko zinegotzi batzuk ere ikusi ditugu hotsandiz bulego batean berdintasunaren aldeko afixa erregearen potretarekin ordezkatzen. [Bataila sinbolikoak, Angel Erro (Berria, 2019-06-19)]
  

  

  hotsandi (Argazkia: EuropaPress)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:55 pm on 2019/06/19 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txikana 

  iz.  Tranpa.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txikana. v xikana.

  xikana (L, B, BN, S; VocBN), txikana (AN-gip, B, S), xikan (B), xikania (Urt III 112), zikana (L, BN, S). Ref.: A (txikana, xikana); Lrq (txikana); Lh (xikana, zikana); Satr VocP; Gte Erd 271; Izeta BHizt2 (xikan). Trampa, jugarreta, engaño. “Trampa, amaño. Txikana aundia dik, tiene mucha trampa” A. “Xikana gogoan dagonarekin eztaiteke fiatu, no se puede fiar de quién esté pensando en hacer trampas” Ib. “Chicane, mauvais coup, tour” Lh. “Txikana gogoan dago beti (B)” Gte Erd 271 (junto a txantxetan ari, zirikaka ari, etc., de otras zonas). “Etzazule xikanik in. Xikana in daku” Izeta BHizt2. Zere lagun projimoa botatu duzu galtzera eta arrasatu duzu tranpa eta txikana gaistoz (B, s. XVIII). BOEans 836. Diputazionia / pasatu zen lehenik, / nahi zuten xikana / guzia eginik; / ez ahal da nehore / Europan gizonik, / oriek bezain aisa / aberastu denik. Bordel 184. Labanek enganio eta xikana ainhitz egiten zion bere irabaziaren gainean. Etcheberry 32. Diote berthutea, / fedea, odola, / oraiko jendeari / guttitu zaizkola. / Hobe omen da orai / xikana, eskola, / bakotxa bere eta / bertzez ez axola. Zby RIEV 1909, 107. Salduko diok solas gutiena erraiten duenari, hots, ez sal dena xikana diren hekieri! Barb Leg 145. Bainan nola berex azeria eta zikana? Leon GH 1953, 177. Guk iges egin ginuenean, bera barnean gelditu zen oraindik eta orduan eginen zuen xikana ori. Izeta DirG 80.

  Sinonimoak: iz.
  

  [tranpa]: iruzur, marro, zimarku, tranpa; amarru, azpikeria
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN) treta, ardid, artimaña, trampa, astucia
  fr iz. ruse, (soutenu) fourberie, astuce
  en iz. trick, ruse
  port iz. treta, ardil

  Txikana eginez irabazi zuen.

  

  txikana (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2019/06/18 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  desosegu 

  iz. Urduritasuna, ezinegona, sosegurik ez duenaren egoera.

  Sinonimoak:
  [ezinegona] : artegatasun Bizk., erreustarzün Zub., erreustasun Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegian, ‘urduritasun’)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es desasosiego, intranquilidad, pesadumbre
  fr trouble
  en unease, feeling of unease, sense of unease, misgivings
  port desassossego, inquietação

  
  Esker mila, Josi Sierra, bideoa hain txukun ipintzeagatik!

  #gaurkohitza.ren 5. urteurreunaren harira bildutako argazki eta hitz guztiak ikusi nahi badituzu: Azaleratu zure hitza!

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2019/06/17 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gorgoinatu 

  ad. gorgoinatu, gorgoina/gorgoinatu, gorgoinatzen. da/du ad. Kulunkatu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gorgoinatu (SP (sin trad.), Lar, Dv -> A, H), girgoinatu (H), girginatu (H).

  1. Columpiarse. (SP, A). Mover (la cabeza). “Buru gorgoinatua” SP. Kapa ukhondoaz zabaltzea, burua gorgoinatzea, mihia hitzkerietan erabiltea. SP Phil 285 (He 286 burua gora ekartze bat). Zure gibeletik burua gorgoinatu du. Dv 4 Reg 19, 21 (Ol burbuñoka dezu, Ker buru-eraginka diardu). “(BN-baig), mecer niños, cunear” A. Beren amonaren besotan gorgoiñatuak (mecer) izan dira. Etxde Itxas 268.

  2. Pavonearse. “Se balancer à droite et à gauche en marchant, surtout quand on el fait avec affectation” H. Bertzeak prezatzen, gorgoinatzen eta mirailletan miratzen dira. SP Phil 199.

  3. (Dv ->A). Cantar con voz temblorosa.

  Sinonimoak: ad.

      [gorgoinatu]: gorgoinatu, zabu egin, zalantzatu, zanbulu egin, zanbuluak egin, junpatu Ipar., balanbatu g.e., zabundu g.e., zabunkatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. bambolear(se), balancear(se), oscilar
  fr se balancer⇒ v pron
  en sway⇒, totter⇒
  port da/du ad. balançar-se, rebolar-se

  Han lokartu ginen, eta haize lehun batek gure ametsak gorgoinatu zituen, eguraldiaren aldaketek bizia nola alda dezaketen zerakusten amets dilindagarriak.  [Izotzetik izanera, Xabier Soubelet, Maiatz, 2008] (Egungo Testuen corpusa)

  

  gorgoinatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:28 pm on 2019/06/16 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  frikunkeria 

  iz. Ipar. Barrabaskeria. Duda-mudan daude, ea frikunkerian behar duten bizi ala lanerako bidea hartu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  frikunkeria (Hb ap. Lh, H (s.v. fripuneria)), fikunkeria, frikukeria (Chaho, Hb ap. Lh), frikuneria (Hb ap. Lh), fripunkeria (H), fripukeria (Chaho), fripuneria (S ap. Lrq; Chaho, H). “Friponnerie, méchanceté, fourberie” H. Dudan-mudan daude, ea fikunkerian behar duten bizi ala lanerako bidea hartu. Herr 18-9-1958, 4.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [barrabaskeria]: barrabaskeria, kokinkeria Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. barrabasada, travesura
  fr iz. acte de sauvagerie, monstruosité
  en iz. prank
  port iz. malvadeza, maldade, travessura

  -Popocatepel Mexikoko sumendi baten izena da, eta nire haur denboran sumendi bat bezain sutsua nintzelako eta frikunkeria asko egiten nuelako, gure ama zenak Popo deitzen zidan. [Jeans-ak hozkailuan, Patxi Zubizarreta (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  frikunkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:25 am on 2019/06/15 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alkatetza 

  iz. Alkatearen jarduera eta kargua. Alkatetza ez galtzeagatik, egin zuen bere agintariak agintzen zion guztia. Ez zuen alkatetza uzteko gogorik. Alkatetzarako hautatu zuten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  alkatetza (-tzaia det., V-gip ap. A Morf 83; G-azp).

  Cargo de alcalde. Bere leialtade pin eta serbitzo andien saritzat, eman ziozkaten iru bizialdirako Alkatetza Saiazkoa, Gipuzkoako Eskribani nagusia, eta beste zenbait eskubide. Izt C 455. Mitxel, ez aldakizu entzunda sarritan, / Alkatetzan jornalik ez oi dala izan? AB AmaE 240. Norbait alkatetzarako edo legegilletzarako autatu bear dabenean. Ag Kr 172. [Alkateak] alkatetza ez galtzeagatik, egin zuen bere agintariak erakusten zion guzia. Goñi 73. Zure lana ongi betetzen ba-dezu alkatetza ere utziko dizugu, emakumea! Lab EEguna 79. Letamendik ez ei eukan bere alkatzetzea izteko gogorik. Erkiag BatB 67. Alkatetzagaz batera Udala itxi eban. Gerrika 243. En DFrec hay 15 ejs.

  Sinonimoak: iz.

      [alkatearen agintaritza]: alkatego, auzapezgo L-BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. alcaldía [dignidad o cargo]
  fr iz. mairie, fonction de maire
  en iz. mayoralty
  port iz. prefeitura [dignidad o cargo]

  Alkatetzarako hautatu zuten. (Hiztegi Batua)

  

  alkatetza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2019/06/14 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sastakai 

  iz. Arma zuria, laburra, altzairuzko ahoa eta punta zorrotza dituena. Ik. puñal. Zilarrezko bost sastakai. Sastakaia neskatxaren soinera heldu baino lehen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sastakai (L, BN, S sg. Lh; Dv, FSeg ap. A), zaztakai.

  Puñal; en gral. objeto punzante. “Javelot, épieu” Dv. v. 1 satai (7). Izenpetu bear dan ingia esku batean eta sastakaia edo suizkillu gertutua bestean. Zink Crit 44. Zidarrezko bost sastakai. Laux AB 82. Begi baltz orreik sastakai dozak. Ib. 80. Pizkunde kanten biguna aizean sastakai. Aurre-Apraiz “Neure bizitza zear” (ap. DRA). Sastakai (puñal) ikaragarri bat atereaz. Etxde AlosT 100. Gizeraileak sastakai luze bat sakelatik atera. Mde Pr 133. Sastakai ta labantzarrak aterarik. Anab Poli 56. Il egin zezakean aiztoz edo sastakaiz (puñala). Zait Plat 76. Makilla narruz jantzia, barruan sastakai fiña eukana. Erkiag BatB 96. Eta au esanaz, oratu zetsan kopetetatik (mototsetatik) eta zaztakai zorrotza sartu zetsan lepotik. Etxba Ibilt 490. En DFrec hay 3 ejs. de sastakai; hay tbn. 2 de sastakaika.

  Sinonimoak: iz.

      [arma zuria]: puñal g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. puñal (2) iz. (Taurom.) puntilla
  fr iz. poignard
  en iz. dagger
  port (1) iz. punhal (2) iz. (Taurom.) puntilha

  Baina mendeku gosea nagusitu zitzaiolarik, atsegin handiz iltzatuko zion sastakai zorrotz bat. [Mirarien kalezuloa, Nagib Mahfuz / Patxi Zubizarreta (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  sastakai (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)