Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:13 pm on 2018/11/07 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lainezatu 

  ad. da/du ad. Laineza hartu edo eman. Nadal saria edonor lainezatzeko modukoa da, baina ez nintzen haizatu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [laineza hartu]: hanpatu, hantu, harropuztu, harrotu, oilartu, prezatu Ipar., putzak hartu Bizk., laineza hartu Gip., burgoitu g.e., handipuztu g.e., handitu g.e., ilarraindu g.e., urgoitu g.e., fiertu Ipar. g.e., haidortu Ipar. g.e., morgatu Ipar. g.e., urguilutu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. envanecerse, enorgullecerse, volverse arrogante/presumido
  fr s’enorgueillir, être fier de loc
  en become vain, feel proud, feel pride
  port inchar-se, orgulhar-se de algo

  Nadal saria edonor lainezatzeko modukoa da, baina ez nintzen haizatu. (Hiztegi Batua)

  

  lainezatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:48 pm on 2018/11/06 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lotsagaldu 

  adj. Lotsagabea. Ik. lotsa galdu. Ematxar lotsagaldua! Lotsagaldua izan arren, beldurti eta koldarra zen. Begirunez jantzi zaitez, ez lotsagalduen antzera. Nahitaez lotsatuko da denik eta lotsagalduena ere. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lotsagaldu, lotzagaldu.

  Desvergonzado, descarado, insolente. Cf. LOTSA GALDU. v. lotsagabe. Lotsagalduak […] ta gaisto itxura andikoak izan arren, etziran barrutik gaistoak. Ag Kr 171. Lotzagalduak eztauko ezeren ardurarik. Echta Jos 66. Lotsa galdurik ezta / gure tartian. AzpPr 75 (v. tbn. 76). Begirunez jantzi zaitez, ez lotsagalduen antzera. ArgiD 46. Lotsagaldu bat izan arren, beldurti eta koldarra zen. Mde Pr 179. Ematxar lotsagaldua! Etxde JJ 126. Ez dezula lotsa-galduen bearrik. MAtx Gazt 69. Lagun lotsa-galduren batek. Ib. 23. v. tbn. Or Eus 18.

  Sinonimoak: izond.

      [lotsagabea]: bargasta, lotsagabe, lotsagabeko, ahalkegabe Ipar., krapaut Ipar., lotsabako Bizk., lotsagalduko , ozar Ipar. jas., aujame Ipar. g.e., lotsa gaiztoko , lotsa gutxiko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. sinvergüenza; desvergonzado, -a; insolente; descarado, -a
  fr izond. dévergondé, -ée ; insolent, -e ; osé, -ée
  en izond. insolent; rude; disrespectful; cheeky (inf)
  port izond. sem-vergonha; desvergonhado(a), descarado(a)

  Nahitaez lotsatuko da denik eta lotsagalduena ere. (Hiztegi Batua)

  

  lotsagaldu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:46 pm on 2018/11/04 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ondozkatu 

  ad. ondozkatu, ondozka/ondozkatu, ondozkatzen da/du ad. Bataren ondotik bestea jarri edo etorri. Badirudi Axularren paperak emanak izan zirela inprimatzaileari, ondozkatu gabe, ordenan ezarri gabe. Uharrak ondozkatuz beti jarraikitzen, halarik ere inarra ez da iraungitzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ondozkatu (S ap. A; Dv).

  “Poner los objetos unos seguidos de otros” A. Tanto Azkue como Duvoisin citan a Inchauspe. Badirudi Axularen […] paperak emanak izan zirela inprimazailleari ondozkatu gabe, ordenan ezarri gabe. Ip in Ax (ed. 1864) VIII. Al izan zittuzan kurrillorik geien garri inguruan banan-banan ondozkatu. Otx 156. Lenbizi erabat eta laburki, gero egunak batbanatzeko, bata bestearen ondozkatuz [aipatzea]. Or Aitork 357. Uherrak ondozkatuz beti jarraikitzen; / halarikan inharra ezta iraungiten. Lf in Onaind MEOE 1133. [Kapituluak] nola behar litazken ondozkatu eta elgarri jarrik-arazi, ez da argi-ere. Lf ELit 116. Gauzak ondo kateatuak eta erreskadatuak maite ditugunok, Aristotelesen logikaren araura ondozkatuak. Vill in Gand Elorri 13.

  Sinonimoak: iz.
  [ondozkatu] : ordenatu,  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. colocar uno tras otro; enfilar, alinear, suceder; ordenar, clasificar
  fr aligner, mettre en file indienne; classer, classer
  en line up, align; order, arrange, classify, put in order
  port enfileirar, alinhar; classificar

  Badirudi Axularren paperak emanak izan zirela inprimatzaileari, ondozkatu gabe, ordenan ezarri gabe.   (Hiztegi Batua)

  

  ondozkatu (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 8:20 pm on 2018/11/03 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aialdeko 

  iz.  1 iz. Naf. Laguna, albokoa. Bere ikaslea aialdeko zuela. 2 iz. Ezkontzetan, andregaiaren lagun joan ohi ziren emakumeetako bakoitza. Aialdekoak emaztegaiaren neska lagunak izaten ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aialdeko (AN ap. A; H).

  Compañero, socio, el que está al lado; protector, ayudante. “Guardián” A (que cita el ej. de LE Urt). Cf. VocNav: “Ayaldeco, en vascuence significa espantajo o espantapájaros” Lurréko gizón pobre miserableén aialdéko ta lagún goarda gaitzáten. LE Urt ms. 136r. Kasto barin banaiz, naiz aingiruen lagun, Kristoren mutil aialdeko (177). LE-Ir. Ontas landara bear tu bi guardia aialdeko bekala (178). Ib. Zego bein Lutero udako arrats sereno bates balkon batean freskurain artzen, aialdeko zuela bere goakide urdea (319). Ib. Jesusen bi aialdekoak (357). ‘(Los dos ladrones crucificados) a los lados de Jesús’. Ib. Oná bi aialdéko edérrak bizikó, iltzekó ta ilondoréko: Jesús aldebatétik, Maria bérze aldétik. LE Doc 143. Yesusek ainbeste aldiz itzeman zien Aialdeko, Laguntzalea. Ir YKBiz 542n. Ta nik otoitz egingo diot Aitari ta beste Aialdeko bat (laguntzalea, gure alde-egillea, mintzaidea (abogado)) emango dizuet, egun-ta-beti zuekin egon dedin. Ib. 450. Nik Aitagandik bidaliko dizuedan Aialdekoa. Ib. 456. Ni yoan ezpanadi, Aialdekoa ezta etorriko; ni yoan banadi berriz, bidaliko dizuet. Ib. 457.

  Lagun bitxiak zituen aialdeko gramatika zelakoak aspaldidanik. MEIG VI 110.

  (AN ap. A <- Aq 594). Mujer que acompaña a la novia en la boda. “Compañeras de la esposa cuando se casa, aialdekoak (AN)” Aq 594. Cf. VocNav: “En la Cuenca y Montaña llaman aialdeko a la mujer que acompaña a la novia en la ceremonia nupcial”. Cf. tbn. LzG: “Novialdeco, padrinos de la boda (Llanada)”. Neskatx aialdekoak –ez iñor ergela– / senargaiaren billa egun-xintaz bêla. / Mutillengandik bereiz erdian dutela, / andregaiarengana; ark ustua du gela. Or Eus 360. Aialdekoren batek ez begiak legor; / izanen âl-da noizpait arentzat beste nor. Ib. 363. Aialdekoek lagun zioten / erdi-illetaz Elizara. Ib. 410.

  Sinonimoak: iz. Naf.

      [laguna]: kide, kideko, lagun, lagunkide, arrunkide Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (GN) mujer que acompaña a la novia en la boda (2) iz. (GN) (hed.) compañero, -a, socio, -a, ayudante, protector, -a (3) iz. (GN) espantapájaros
  fr (1) cime, sommet (2) terrasse
  en (1) summit, peak (2) flat roof; balcony
  port (1) cume, cume (2) terraço

  Neskatzaren aialdekoaksenargaiaren bila joan dira.  (Eñhuyar hiztegia)

  

  aialdeko (Argazkia: http://lasamigasdelanovia.com)

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2018/11/02 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tinketz 

  adb. (Ipar.) 1. Guztiz, erabat. 2. Tinko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tinketz (A; SP (-kh-) -> Dv, H).

  1. Mucho, grandemente. “Tinkhetz edatea, boire d’autant” SP. “Sobremanera […] (Lç Mc 6, 51)” A (que cita tbn. el testimonio de Pouvreau, que traduce erróneamente “de golpe”). Non are tinketz spantago baitzitezen berak baithan. Lç Mc 6, 51 (TB hainitz). Tinketz ahalkatua belhauriko nago. Harb 256. Ene arima tinketz izitua da. Ib. 320.

  2. (-kh- SP). Firmemente, fuertemente. “Fortement” SP. v. tink. Etzaizko afekzione gozo hari tinkhetzegi lotu behar. SP Imit III 7, 1 (Mst sobera bürüneriareki, Ol zailki). Zure barrenaldia eta Jainkoa gogoan tinkhetz badadukazu. SP Imit II 5, 2. Tinkhetz iharduki eta hari behar dela tentazioneen kontra. SP Phil 497 (He 504 zinki eta muthiriki). Bere hitz gaixtoen tinkhetzago aurtikhitzeko. Ib. 354. Tinkhetz bagaude Iainkoa serbitzatu nahiz. Ib. 455.

  Sinonimoak: adond. Ipar.

      [guztiz]: alde batera, begietaraino, betean, bete-betean, ederki, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tutarrez Bizk., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. (Ipar.) sobremanera, en extremo (2) adb. (Ipar.) firmemente, con firmeza
  fr (1) extrêmement, terriblement, excessivement (2) fermement
  en (1) greatly, enormously (2) firmly; solidly, sturdily
  port (1) adb. (Ipar.) sobremaneira (2) adb. (Ipar.) firmemente

  Begiak tinketz irekiak ditu.

  

  tinketz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:15 pm on 2018/11/01 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  krokatu 

  ad. da/du ad. 1. Gako batez zerbaiti heldu edo lotu. 2. Bi ibilgailu, plataforma, bagoi, etab. lotu edo akoplatu. 3. Konkortu, okertu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  krokatu (SP, Lar, Añ, H, A), korkatu (H).

  1. “Krokatzea, inclinare” SP. “(Hacerse) corcobado” Lar. “Gibado” Lar y Añ. “Devenir bossu” H. “2.º jorobarse; 3.º encorvarse” A. Pouvreau, Harriet y Azkue citan a Leiçarraga. [Emaztea] zen krokatua eta neholetan ere ezin xuxent zeiten. Lç Lc 13, 11 (He, TB, Oteiza, Dv e IBk mak(h)urtua, Ol korapillotuta, Ker makur-makur eginda, Leon, IBe konkortua). “Sagarrez krokatua, chargé de pommes. Adar erlez krokatua, branche qui est courbé sous le poids d’un essaim d’abeilles” H.

  2. (O-SP 227 -> SP y A). Enganchar(se).

  3. “Korkatzea, mettre le foin que l’on séche en meules plus ou moins grandes (Villafranque). Syn. korkoinatzea” H.

  Sinonimoak: ad.

      [konkortu]: konkortu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [bereziki ibilgailuak] enganchar, acoplar con un gancho (2) da/du ad. encorvar(se), jorobar(se)
  fr (1) enclencher (2) se courber, cambrer
  en (1) hook, attach (2) bend down, bend over
  port (1) engatar (2) encurvar-se

  Paparreko orratza arropan krokatu du.

  

  krokatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:46 pm on 2018/10/31 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alderantzikatu 

  ad. Alderantziz ipini, uneko ordena edo noranzkoaren kontrakoan ipini. Ik. irauli. Korronte elektrikoa alderantzikatu. Rolak alderantzikatzen ari dira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  [alderantzikatu] : irauli 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. invertir
  fr du ad. inverser, renverser
  en du ad. to turn upside down, to invert; to reverse, to put the other way round
  port du ad. inverter, trocar;

  Rolak alderantzikatzen ari dira. (Hiztegi Batua)

  

  alderantzikatu (Argazkia: navarraconfidencial.com)