Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:57 pm on 2018/09/26 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 ), O ( 147 )   

  oldarkor 

  adj.  Oldartzeko joera duena; ausarta. Bidean ez ibil gizon oldarkorrarekin. Urte horietan, Barojaren kazetari lanak bereziki oldarkor eta zalapartatsuak izan ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldarkor (L ap. A; H), oldakor (Lar -> H (oldal-)).

  Osado. “Arrojado […]. Es muy atrevido, oldakorra da txit” Lar. Bidean ez ibil gizon oldarkorrarekin; beldurrez-eta zure gainera erorraraz detzan beraren asturugaitzak. Dv Eccli 8, 18 (Ol izugaitz, Ker ausarti, BiblE benturazale ausart). En DFrec hay 2 ejs. Agresivo. “Zakur, zezen oldarkorra, chien, taureau, etc. dangereux. Gizon oldarkorra, homme colère, toujours prêt à asaillir” H.

  Sinonimoak: izond.

      [oldarkoia]: erasokor, oldarkoi, oldartsu Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. osado, -a; arrojado, -a; impetuoso, -a; acometedor, -a; audaz
  fr izond. agressif, -ive ; impulsif, -ive
  en izond. impulsive, impetuous; audacious
  port izond. adj ousado(a), atrevido(a); impetuoso, -a; acometedor, -a; audaz

  Euskaraz egiteko eskatzeagatik erantzun oldarkorra salatu dute Azpeitiko tren museoan. [Nahia Ibarzabal @NahiaIbarzabal (Argia.eus, 2018-09-25)]
  

  

  oldarkor (Argazkia: argia.eus)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 1:37 pm on 2018/09/25 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zalutu 

  ad.  zalutu, zalu/zalutu, zalutzen da/du ad. Ipar. Malgutu, arindu. Jo hona, jo hara, zangoak zalutu beharrez. Pilotan gehienik gorputza zalutzen, hango lasterketarik osasuna sortzen. Aro eder horrek pizten zien bihotza eta zalutzen mihia. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [arindu]: arindu, soleitu Ipar., kontsolatu beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) agilizar, aligerar; flexibilizar
  fr da/du ad. (Ipar.) devenir/rendre souple, devenir/rendre agile, devenir/rendre rapide, (s’)assouplir
  en (1) du ad. to make (more) flexible, to loosen (2) du ad. to speed up, to rush, to hasten
  port da/du ad. (Ipar.) agilizar, aliviar; flexibilizar

  Aro eder horrek pizten zien bihotza eta zalutzen mihia.  (Hiztegi Batua)

  

  zalutu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:51 pm on 2018/09/24 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahobero 

  adj. ahobero, aho-bero. Mintzatzean, gauzak puztuak eta handizkatuak azaltzen dituena. Ahobero horri, esaten duenetik erdia baino gehiago kendu behar izaten zaio. Zazpi kiloko erbia harrapatu zuela esan zuen ahobero hark. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ahobero (V-ger-m-gip, G-azp, L, BN, S; Dv, H), agobero (B), aubero (R-uzt). Ref.: A (ao-bero, aubero); A Apend (agobero); Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg.

  1. Exagerado; charlatán. “Vantard, bavard” H. “Exagerado” A. “Erdixa baño geixago kendu biar jako arek esaten dabenari, ao bero bat dalako” Etxba Eib. “Zazpi kiloko erbixa arrapau zebala esan juan aobero arek” Elexp Berg. Cf. Lrq: “En S, le mot est moins employé que espantotx, et presque inusité en S.N.O.” Medel aoberoren ezkutitza. A Ardi 25s. Ameriketan zonbaitek diote Kruchtchev aho-bero handi bat dela, dena espantu. Herr 2-1-1958 (ap. DRA). Lau ba’ira, amalau zirala esango zizuketen, bapikari ta ao-bero andiak izaki. Zait Plat 77. Azti, ao-bero ta itzontzi izan arren. Ib. 77. Gihaur gitaik gihauretan / beharden bezala nausi, / Heltübada ahobero / hi guretzat ahogorri. ‘Peut-être sommes-nous vantards, / mais toi, envers nous, tu es insolent’. Casve SGrazi 104.

  2. “Jendeen aoberua, la exageración (G-azp)” Iz IzG. Egiaz baino ardurago entzuten dena baita, hori ere, bertze asko bezala, espantuz, aho beroz. HU Aurp 188. Bere burua uste ez bezala gutxiesten zuen, ezpain-ertzean irri xuria, beste erritarrak ao-beroz eta ao-andiz nor naiz ni-ka, edo, nor gera-ka ari ziran bitartean. Zait Plat 90.

  Sinonimoak: izond.

      [aho-handia]: aho-handi, ahozabal, ahohandi, aho-bero, aho-zabal (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. exagerado, -a; charlatán, -ana
  fr izond. vantard, exagéré
  en izond. boastful; talkative; exaggerated
  port izond. exagerado(a), excessivo(a); charlatán, -ana

  Ahobero horri, esaten duenetik erdia baino gehiago kendu behar izaten zaio. (Hiztegi Batua)

  

  ahobero (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:29 pm on 2018/09/23 Permalink | Reply
  Tags: J ( 83 )   

  jeloskor 

  iz. 1 adj. Maite duen pertsonarekiko jeloskortasuna sentitzen duena. Senar jeloskor batek bere emaztea hil zuela. 2 adj. Bekaiztia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jeloskor (B, S; SP, Chaho, Gèze, Dv, H, VocB). Ref.: A; Lrq; Izeta BHizt (y-).

  1. Celoso. “Jaloux” SP y Gèze. “Sujet à la jalousie. Jelos izan daite behin, bainan jeloskorra bethi da jelos” Dv. O Israeleko Iainko guziz bortitza eta arima fidelen maitatzaille jelozkorra. “Zelator”. SP Imit III 20, 3. Ezen ni nauk Eternal hire Iainkoa, Iainko borthitza, ieloskor dena. Urt Ex 20, 5 (Dv, Bibl bek(h)aizkor, Ur zelotsu). Samurra da bere kreaturen alderat; ordean denbora berean Jinko yeloskor bat da. Mih 98. Martxuan sorthiak (neskatilak) jeloskor eta desplazent izanen dirade. Mustafa 217 (ap. DRA). Aita jeloskor batek dizü kausatü: / zure ikhustetik, / gehiago mintzatzetik / hark nizü pribatü. ChantP 6. Jeloskorrik eztüzü eiheazaiñetan / ardüra kanpun tüzü kanpokuk eihean. Xikito 7. Senar jeloskor batek bere emaztea hil. Mde HaurB 38. Dena jeloskorra, nahiz ba zuen arrazoina ere. Segurrenik ezagutzen zukeen bere emaztea. Etchebarne 86.

  2. + jelozkor. Celoso, vigilante, preocupado. Bere estatuko ohoreaz ieloskor den alhargunak. SP Phil 422 (He 426 ardura duen). Zeinaren [bihotzaren] kastitateaz arima bihotzdunak paregabeki ielozkor baitire. SP Phil 261 (He 263 jeloskor).

  3. (S ap. Lrq; Chaho, H), deloskor. Envidioso. “Ombrageux” Lrq. Ieloskor izatu zen bere aizpa Leaz. Urt Gen 30, 1 (BiblE jeloskor jarri). Jeloskor naiz ezen zuentzat Jainkozko jelosia batez. He 2 Cor 11, 2 (Lç ielosi). Latin, español edo franses yeloskorrak / goibeldu, ahal guziz, eskaldun zaharrak. Hb Esk 5. Sinhesten ditutzu naski aphez eta gizon deloskor batzuek erraiten dituzten gezurrak eta zozokeriak. Almanaka Berria 1885, 14 (ap. DRA). Munduko jeloskorrak has bite, has, trufan. Ox 157. Bainan gero hara jeloskorrak haste. Etchebarne 126. v. tbn. Egiat 250. Etcham 208.

  Rival. Bi hiri [Erroma eta Kartago] yeloskorren harmadak non nahi. Hb Esk 26.

  Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [arduratsua]: Ipar. g.e.arduratsu, arretatsu, artadun, axolatsu, artatsu Ipar., adiguritsu Bizk., axolati jas., arduradun g.e., ardurati g.e., antsiatsu Ipar. zah., artaduri Ipar. zah., artos Ipar. zah., axolduri Ipar. zah.

      [bekaiztia]: Ipar.bekaizti, inbidiatsu, jelos, bekaizkor Ipar., inbidioso beh., ondamutsu jas., bekaitz zah.

      [jeloskortasuna sentitzen duena]: jelos Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (batez ere Ipar.) celoso, -a (2) izond. (batez ere Ipar.) cuidadoso, -a, atento, -a (3) izond. (batez ere Ipar.) envidioso, -a
  fr izond. envieux, -euse ; jaloux, -ouse
  en (1) izond. jealous (2) izond. jealous, envious
  port (1) izond. (batez ere Ipar.) ciumento(a) (2) izond. (batez ere Ipar.) zeloso(a) (3) izond. (batez ere Ipar.) invejoso(a)

  Handik zortzi urtera, Paul hil egin dela jakingo du Abelek, eta haren hiletan berriro elkartuko da Mariannerekin. Harremanari berriro ekingo diote, baina horrek jeloskor jarriko ditu oso gertuko beste bi pertsonaia: Joseph (Joseph Engel), Marianneren semea; eta Eve (Lily-Rose Depp), Paulen arreba, gaztetxoa zenetik Abelekin maiteminduta dagoena. Umorea erabili du Garrelek lauren arteko harremanaren nondik norakoak kontatzeko. [Bi emakumeren aginduetara dabilen gizona, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2018-09-23)]
  

  

  jeloskor (Argazkia: JON URBE / FOKU)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2018/09/22 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  idazkariorde 

  iz. Idazkariaren ordekoa edo laguntzailea. Idazkariordearen ardurapeko zereginak. Italiako Atzerri idazkariordea. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. subsecretario, -a; vicesecretario, -a
  fr iz. secrétaire adjoint, sous-secrétaire
  en iz. (asistente) deputy secretary; (ministro) undersecretary
  port iz. subsecretário, -a; vice-secretário, -a

  Ustelkeria trama bat aurkezten duen heinean, aktore talde zabal batek parte hartu du. Protagonistaren rola, baina, Antonio de la Torrek antzeztu du. Manuel da bera, autonomia erkidego bateko idazkariordea. Inguruko kideek bezala, goi mailako bizimodua darama, eta politikagintzan karrera oparoa egiteko asmoa du. Une batean, baina, bere izena ustelkeria trama bati lotuta agertuko da hedabideetan. Bere alderdiak eta ustez lagun zituen horiek bazter uzten dutela ikustean, erori behar badu ez dela bera bakarrik eroriko erabakiko du. Etsi-etsian aurrera egin nahian jardungo du une horretatik aurrera.  [Ustelen erresumari argazkia, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2018)]
  

  

  idazkariorde (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:46 pm on 2018/09/21 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gehiegikeria 

  iz.  Gehiegizkoa denaren nolakotasun gaitzesgarria; egokitasuna edo neurritasuna gainditzen duen egitea. Liberalen gehiegikeriak. Neurriz, gehiegikeriarik gabe. Gehiegikeria izugarriak eginez. Esan zituen gehiegikeriengatik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gehiegikeria (G-azp ap. Gte Erd).

  Exceso, demasía, abuso; extremismo. “Geiegikeri guztiak berdintsu (G-azp)” Gte Erd 226. Geiegikeriak kenduten deutsaz biotzari [bigarren erako erri maitetasunak]. Ag AL 122. Liberalen geiegikeriak. Or SCruz 12. Nere ustezko geiegikeri bakar oriek. Or Mi VI. Geiegikeriak itotzera eta biderako agiriak eta baimenak legez tajutzera. “Abusos”. EAEg 30-10-1936, 173. Garbi idatzi […] geiegikeriraño jo gabe ordea. Etxde AlosT 9s. Lancreko mariskalak Laburdin egin zituen gehiegikeriez. Mde Pr 310. Geiegikeririk eta gutxiegikeririk ez egin, ez gorputz, ezta anima gaietan ere. EgutAr 19-1-1958 (ap. DRA). Neurriratu bearreko geiegikeriak. “Abusos que mejorar”. Berron Kijote 41. Gaurko gehiegikeriek zaharragoren bat izutzen badute. MIH 64.

  v. tbn. Zink Crit 65. Ldi IL 35. Zait Sof 81. Etxde AlosT 10. Vill Jaink 164. Erkiag BatB 199.

  Exageración (al hablar). Ezartzen zaizkion geiegikerizko aztaz. “Con la misma exageración de los cargos”. Zink Crit 58. Absoluturik ez dagoela esan diteke egiaz: ez dago onetan batere geiegikeriarik. Txill Let 126. Eztut uste batere geiegikeririk diodanik ori esatean. Vill Jaink 16. Esan daiteke gehiegikerietan amildu gabe Donostia izan zela, besteri kendu gabe, eragile nagusi. MEIG IV 128. v. tbn. Anab RIEV 1928, 611. EgutAr 8-5-1958 (ap. DRA). Osk Kurl 81.

  Sinonimoak: iz.

      [larregikeria]: larregikeria, larkeria Bizk., neurrigabekeria g.e., esajerazio Heg. beh., desmasia Ipar. g.e., gehiegi Ipar. zah., soberania Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. exceso; exageración; abuso; desmesura; derroche, despilfarro
  fr iz. excès, exagération, abus, démesure
  en iz. excess; exaggeration
  port iz. excesso; exagero

  Utz ezazue araua hausten, araua gehiegikeria bihurtu denean; paira ezazue gehiegikeria, arauan sartzen denean. [Legeen espirituaz II, Montesquieu / Iñaki Iñurrieta (Klasikoak, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gehiegikeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2018/09/20 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baratari 

  iz. Zah. Eskribaua, notarioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baratari (SP, Ht VocGr 434, Hb ap. Lh).

  1. “Barata, signifie ce qui est à bon marché; item, noise, riotte; item, broullerie, d’où vient baratari, c’est-à-dire ‘brouillon’, qui embrouille les affaires” O-SP 221. “Barataria, donneur de bourdes, brouillon (O)” SP. “Trompeur” Ht VocGr 434.

  2. (SP, Hb ap. Lh, H, A). Notario. “No[tai]re, greffier” SP. “(L, BN), notario” A. v. eskribau. Auzilaria, sarista ezak onsa barataria, ezpere eure zuzena eztakidik balia. “Le Notaire ou le Greffier”. O Pr 59. Batxillerkuntzea erizpen gorenez (notarik onenakin) burututa, Oñatin eta Valladoliden ikasi zuen, baratari (notario) egin arte. A EEs 1916, 303s. Ezer baño len, bakaldunak, azken-nai au egin eban baratarijari beingo-beinguan etorteko aginddu eutsan. Otx 95. Zubek baratarijok egin oi dozubezan zirriborruak eztodaz nik errez ulertzen, izkijen ordez kako-makuak baño eztozubez egitten-da. Ib. 96. Baratari gosetiak erriz erri auzi ta asarre ta nasteak sorrarazten dabiltza. A Y 1934, 5.

  3. “Chalán, el que trata en mulas y caballos con destreza, y se aplica a todo comprador y vendedor” Lar. “(Hb), maquignon” Lh. “(G), chalán” A.

  Sinonimoak: iz. zah.

      [notarioa]: eskribau, notario (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. notario/ria, escribano/na
  fr iz. notaire
  en iz. notary
  port notário, tabelião , -oa

  Etxeberri-Ainchart Aolkulari Nagusi ta Baigorriko baratari iaunak adierazi zuen.  [Euskara Unibertsitatera bidean: eragileak eta proiektuak (1939-1990), Karmele Artetxe, UEU, 2011)] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  baratari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)