Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:59 pm on 2018/08/02 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  karramarroztatu 

  ad. karramarroztatu, karramarrozta, karramarroztatzen du ad. Karramarroaz ibai edo kai hondoa garbitu. Ik. dragatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  karramarroztatu (T-L). Dragar. Cf. karramarro (4). Ibaia karramarroztatuz, nork daki zer atzemanen duten oraino? Zertako ez Erromanuen denborako […] tupin eder batzu? Herr 20-2-1964, 2.

  Sinonimoak: ad.

      [karramarroaz ibai-zola garbitu]: dragatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. dragar [el río, etc.]
  fr du ad. draguer
  en du ad. dredge, drag, sweep
  port du ad. dragar

  Ibaia karramarroztatu dute. (Elhuyar hiztegia)

  

  karramarroztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:14 pm on 2018/08/01 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  ziniko 

  iz. 1 iz. Antistenesek antzinako Grezian sorturiko filosofia-eskolako kidea. 2 adj. Ohiko moralaren edo jendetasunaren aurkako iritziak lotsarik edo begirunerik gabe adierazten dituena. Ez dakit txantxetan ala benetan ari den, baina, gezurretan zein egiatan, ziniko hutsa iruditu zait. 3 adj. Zinikoarena, zinikoari dagokiona; zinismoa adierazten duena. Irribarre zinikoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ziniko, zinik. Cínico. Zeinak millatan gaizkiago erratiekoak baitira San Hieronimok Efesakoak ganako epistolaren gainean izendatzen dituen zinikak baino. SP Phil 410. Pozoi aipua baitakar ziniko hark bere kantan. Mde Pr 179.

  Sinonimoak: adj.
  

  [ziniko] : lotsagabe, faltsu, lotsabako, ahalkegabe. Ant. lotsati (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz./izond. (Fil.) cínico, -a (2) begiratu zinikoa: mirada cínica
  fr iz./izond. cynique
  en izond. cynical (2) iz. cynic
  port adj & m, ƒ cínico(a)

  Bere adierazpenek nazka ematen dute. Ziniko hutsa da!

  

  ziniko (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:47 pm on 2018/07/31 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  toto 

  iz.  toto1 iz. Haur. Txakurra. toto2 iz. Auzolanean-eta ari izan direnei eskaintzen zaien otordua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 toto (V, G, B; Añ (s.v. papa, mama), H, Zam Voc). Ref.: A; SMuj EEs 1921, 140; Iz ArOñ; Elexp Berg.

  Perro (voc. puer.); cachorro de perro. “(V-m), cachorro, perro jovencito” A “Totoak toki guztietan oin utsik, los perrillos en todas partes van descalzos (G-to)” A EY III 72. Cf. como nombre propio: “Lotan daoz beste bi bere: / sutondozale dogun Mitxitxu / eta Tototxu umezale” Zam EEs 1917, 196s (cf. tbn. ib. 198 Toto). Jolas egin gura dau / toto txikertxubak. “El perro pequeñín”. Laux BBa 50.

  (Dirigiéndose a un gato). Toto, / izutu gabe egin ortik bera tato. J.I. Uranga in Onaind MEOE 378.

  “En algunos pueblos –nosotros lo hemos oido en el juego de bolos de Olaberria– han extendido la significación de esos nombres a las monedas, y distinguen perfectamente totoa, perro grande, moneda de diez céntimos, de ttottoa, perro chico, moneda de cinco céntimos” SMuj EEs 1921, 140.

  2 toto. “Majadero” A Ezale 1897, 377b. “Lerdo” A Apend. “Soso” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 352.

  3 toto. “(V-ple), convite que se da al que ha recogido o maderos o corderos después de un incendio u otra desgracia, como también a los que han ayudado a acarrear abonos, leña” A.

  4 toto. 1. “(S; Foix), siège” Lh. Alkhi dixtirant, ederreneri ostikoka lothua, falta duelakotz bere jartzeko totoa. Etcheb MGaric 44. 2. “(S; Foix), socle” Lh.

  5 toto. Huevo podrido. v. tolot. [1941eko abentüan] solaz berezi eli bat piztüz etxeko eta aüzoen artean, ez ote züanez Napoleonek bezala totoa errünen Hitlerrek. Herr 15-11-2001, 5.

  6 toto (V-ger-m). Ref.: A Apend; Etxabu Ond 119. “Regordete (V-ger)” A Apend. “Totu(a), gordo” Etxabu Ond 119.

  7 toto. v. toton.

  Sinonimoak: iz. haur.

      [txakurra]: txakur, or Ipar., potxo Ipar., zakur Ipar./Naf., xakur L-N adkor., ozar Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (B) convite que se da a los que han ayudado en alguna tarea (2) iz. (haur.) perro, -a
  fr (1) invitation donnée à ceux qui ont aidé dans une tâche (2) iz. (haur.) chien, chienne nm, nf
  en (1) invitation that is given to those who have helped in some task (2) iz. (haur.) dog
  port (1) convite dado àqueles que ajudaram em alguma tarefa (2) iz. (haur.) cão m, cadela ƒ, cachorro m, -a ƒ

  Zenbat eta toto gehiago, orduan eta errazago uxatzen dituzu etsaiak. [Lotsaizuna (mold.), John Maxwell Coetzee / Oskar Arana (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  toto (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:46 pm on 2018/07/30 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aisatu 

  ad. aisatu, aisa/aisatu, aisatzen du ad. Erraztu, eramangarriago egin. Hasieran, oharkabez, guhaurek aisatzen genion egitekoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  1. aisatu (B, S; Lar, Añ (G), Mg Nom, H, VocB), aisetu (B; SP (aisetzea, sin trad.), H), aizatu. Ref.: A; Lh; Izeta BHizt2 (aisetu).

  1. Aligerar, aliviar (una pena, molestia…); facilitar. “Faciliter” H. “Facilitar, aligerar” VocB. “(B), aliviar la carga” A. “Devenir facile” Lh. “Facilitar. Aparaxu orrekin lana aisetu ta nekeik gabe” Izeta BHizt2. Beldurra aseguratu, zorra kitatu, nekea aisetu, trabaillua arindu, tristiziá alegeratu […]. Lç Adv ** 8r. Neke gau aisatzen da Jangoikoaren graziareki (250). LE-Ir. Zistatzen ta zilatzen da tela orratzak, baña zistatus ta zilatus aisatzen du bordadura (306). Ib. Emengo sua kriatu du Jangoikoaren miserikordiak gure amorios, gure ones ta onginaies, argitzeko, berotzeko ta bizitzain aisatzeko (320). Ib. Heritasunarén oñáze ta naigábeak suabetzekó ta aisatzekó ere dú bertúte Sakramentuak. LE Ong 24r. Suabetzentióte bizitzarén moléstiak, aisatzen tióte trabájuak. LE Matr2 86. Aisatzea edo erraztea. AA (ap. H). [Parietera] jiten da muru zaharretan, tizanak aizatzen du hur xuriaren egitia. Alth Bot 16. Yainkoaren legea aisatu ta arindu bearrean. Ir YKBiz 398.

  2. “Devenir à son aise, aisetzéa, aisétu” Urt Gram 388. “S’habituer, acquérir la facilité de” H. Entzuten dutenean Konfesioak edozein bekatu barkatzen duela, aisatzen dira edozein bekatu egitera. Mg CC 6 (CO 7 erreztuten dira).

  3. aixetu (AN-olza ap. Bon-Ond 159). Descansar.

  2. aisatu. v. haizatu.

  Sinonimoak: ad.

      [erraztu]: bakundu, erraztu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. facilitar; aligerar, aliviar (2) da ad. acostumbrarse
  fr (1) faciliter; alléger (2) donner l’habitude de, habituer à
  en (1) facilitate; make lighter, ease (2) get [sb] used to
  port (1) du ad. facilitar; aliviar (2) acostumar-se

  Zorra kitatu genuen eta horrek gure diru egoera aisatu zuen.

  

  aisatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:43 pm on 2018/07/29 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ederki 

  adb. 1 adb. Edertasunez; behar den bezala, (oso) ongi. Ederki eta egoki elkartzen ziren haren ariman jakinduria eta apaltasuna. Aretoa argiz eta lorez ederki apaindua zegoen. Jauregi bat txit ederki eraikia. Abeslariek ederki kantatu zuten Goikoetxearen meza. San Agustinek ezin ederkiago dioen bezala. Gaztelaniaz ere ederki zekien. —Zer moduz? —Ederki, Jaunari eskerrak. Hirurok elkarrekin ederki biziko gara. Ederki, Petiri, ederki. Ederki bazkaldu eta gero. 2 adb. Adkor. Oso, asko. Ederki edanda. Ederki astinduta bidali zuen. Hau bai dela adarra ederki jotzea! Nagusia horretan iaioa zen, aspaldian ederki saiatua. Masailak ederki gorritu zitzaizkion hitz haiek entzutean. Ederki kostatako garoa guk ekartzen genuena. || ederki eman ere Inola ere ez, ezta pentsatu ere. Engrazia damutu?, ederki eman ere!, ez duzue ezagutzen urdanga hori. Besteek ere guk bezala jokatuko luketela uste al duzue?, ederki eman ere! (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [edertasunez]: ederkitxo, galanki, poliki, polikiro, polikitxo, ederkixko Ipar., polikiño Ipar., polikixko Ipar., ederto Bizk., galanto Bizk., polito Bizk., eijerki Zub., ederkiro g.e.

      [oso]: alde batera, begietaraino, betean, bete-betean, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tinketz Ipar., tutarrez Bizk., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah.

      [asko]: asko, ederto, franko, galanki, hagitz, galanto Bizk.

      [primeran]: ederkitxo, ederto, zoragarriki, zoragarriro, ederkixko Ipar., bapo beh., espezial beh., ederkiro g.e., majo Heg. beh., sano Bizk. beh., primeran Gip. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. de manera hermosa; bien, magníficamente; ampliamente (2) adb. bien, mucho, abundantemente, cumplidamente; muy
  fr (1) adb. bien ; très bien (2) adb. beaucoup, abondamment
  en (1) adb. beautifully; nicely; well (2) adb. very well, well; hard
  port (1) adb. de manera hermosa; bien, magníficamente; ampliamente (2) adb. bien, mucho, abundantemente, cumplidamente; muy

  Ederki ibili gara gaur!

  

  ederki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:18 pm on 2018/07/28 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ortzaizki 

  iz. Ilargi zuria.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ortzaizki (BN ap. Lh; H (BN); orz- BN-ciz-mix ap. A; Dv), hortzazki (BN ap. Lh), orzezki (Saug Voc). Etim. Para su posible relación con orzargi, ostargi…, v. FHV 294s.

  Firmamento, cielo; luz del cielo. “Clarté, sérénité du ciel, principalement clair de lune, lumière des étoiles” H. Lhande trae hortzazki (BN) citando a Harriet, pero en éste sólo encontramos ortzaizki. v. ortzoski. Ortzaizkiaren argitasunaz jantzi al-dau / Orren andera andiki ustelduen oñetan / Jopu-eiteko? “Dió […] esa hermosura celeste”. Arriaga Lekob 17.

  Sinonimoak: iz.
  [ortzaizki] : ilargi zuri 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es firmamento, cielo; luz del cielo (Elhuyar hiztegia) || sereno, claro de luna, luz de las estrellas (Labayru hiztegia)
  fr firmament, ciel; clair de lune
  en firmament, sky; moonlight
  port firmamento, céu; clarão de lua

  Ortzaizkiaren argitasunaz jantzi zen.
  

  

  ortzaizki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:29 pm on 2018/07/27 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aldizkingi 

  iz.  [Oharra: Euskaltzaindiak, aldizkingi-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aldizkari]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aldizkingi (BeraLzM). Etim. De aldizka + ingi q.v.

  Publicación periódica. “Revista” BeraLzM. v. aldizkari, izparringi.

  Tr. Empleado sobre todo en la primera mitad del s. XX, sólo en autores meridionales.

  Gaurko aldizkiñgi egokia ta euzkeldun guztiak artu bear leukena [Jesusen Biotzaren Deya]. Ormetse EEs 1917, 37. Albistari edo aldizkiñgi euskerazkoa irakurten asi nitzan. Ib. 97. Aldizkingi ortan bertan asi zan “De sintaxis euskérica” izenazko lana argitaratzen. Eusk 1919-20 (I), 20. Urkixo jaunaren aldizkingi edo Errebistan. Eguzk LEItz 27. Lagunarte ugari eta aldizkingi asko dituzte. JMB ib. 89. Euskal-Esnalea aldizkingiya zuzentzen duten jaunak. IArt Itzald II 37. Aldizkingi begiko, eder maitagarri, / egiz deitu leikio Patria Vasca-ri. Enb 147. Euskel-artikuloa bedi, euskel ala erdel-egunkari, naiz astekari, nai bestelako edozein aldizkingietan agertua. Ldi IL 97. Yakintza ez da, ezin diteke izan, alderdi aldizkingia. Y 1933, 10. 1925garren urtean sortu zan bretoi izkuntzaz egindako aldizkingi bat. Gwalarn (“Ipar-Sarkaldea”) zeritzan ta iru-illabetez bein agertzeko asmoz zetorren. Lab Y 1933, 253. Lekuko ditugu astekariak, gure aldizkingi maite hau, sortzera doan gazteen almanaka. JE GH 1934, 235s. Bizkaiako Agintari-Aldizkingia geldi-eraztea. “Boletín oficial de Vizcaya”. EAEg 13-10-1936, 38. Montes, aipatu dedan aldizkingi edo rebistak dionez. Munita 113. Procedings of the English S.P.R. eta La Revue Métapsychique, I.M.I.-ren agerkaria, aldizkingietan. Mde Pr 319.

  Sinonimoak: iz. zah.

      [aldizkaria]: agerkari, albistari, aldizkari, berripaper, berrikari Ipar., kazeta Ipar., errebista Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. revista; publicación periódica
  fr iz. magazine, revue ; périodique
  en iz. magazine, revue ; périodique
  port iz. revista

  Aldizkingi begiko, eder maitagarri, / egiz deitu leikio Patria Vasca-ri. Enb 147.  (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  aldizkingi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)