Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:54 pm on 2018/08/10 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  antzetsu 

  iz. 1 adj. Zerbaitetarako antze handia duena. Langile antzetsua. Antzetsua da erlojugintzan. Esku antzetsu haien bidez. 2 adj. Antze handia erakusten duena. Horretarako sistema elektroniko antzetsua garatu zuen. Lan antzetsua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  antzetsu (L-côte; Urt I 374, Hb ap. Lh, Dv, H), antzatsu (AN, L; SP, H; -nz- Lar Sup), antzotsu (AN-gip), antxosu (AN-5vill). Ref.: A (antzetsu, antzatsu, antzos, anzatsu); Gte Erd 2.

  1. Hábil, diestro, capacitado. “Industrieux” SP. “Affaber, artez, […] agudóa, abilla, […] antzedúna, antzetsua” Urt I 374. “Hábil” Lar Sup (que lo toma seguramente de Axular). “Habile, adroit, industrieux” Dv. “Adroit, capable” H. “Antxosu da lanean (AN-5vill)” Gte Erd 2. v. antzedun. Tr. Originariamente septentrional; en el s. XX es empleado por autores meridionales. La forma antzatsu la usan sólo Axular, Pouvreau (junto a antzetsu) y Etcheberri de Sara.

  (Con reduplicación intensiva). Berela, lipu aiek, antze-antzetsu eguzki-izpiz egin balirelako kusku argal aietan il-yantzi direnean. ‘Ces chenilles, artitstes consommées’. Or Mi 29.

  (Uso predicativo). Ondar-aleak yaso ta antzetsu ditu ipintzen, ixpien tarteak beteaz. Ldi Y 1933, 86.

  2. (Aplicado a cosas). Ingenioso; que es producto del ingenio, de la habilidad. Hiltzerat zaraman Davit, baldin Jainkoak zarabillan presuna miragarri hau ez balitz baliatu asmu antzetsu batez. Lg I 285. Nere xedea zen…, fedezko gauzak islatarren begietarat agertu, zinema deitzen den tresna antzetsuaren bidez. Prop 1911, 132 (ap. DRA). Langillea nagusi gabe ezin bizi diteke […]. Nagusiaren zuzenbide gabe […] langintza antzetsuak (de arte) geratzen eta iltzen dira. JBDei 1919, 228. Ainbat iri eder eta lan antzetsu. “Operumque laborem”. Ibiñ Virgil 85.

  3. antzatsu (R ap. A). “Cultivado, […]. Antzatsu dago lur kura, aquel terreno está cultivado” A.

  4. antzitsu (Lar (-nz-), H). “Vigoroso, anzitia, anzitsua” Lar.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [trebea]: artetsu, esku-trebe, ezertako, mainatsu, trebe, agudo Ipar., artez Ipar., fetxo Ipar., jeinutsu Ipar., leber Bizk., pijo Gip., iaio G-N, adret Zub., abil beh., bitore zah., entregu Ipar. g.e., errime Bizk. g.e (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. hábil, diestro, -a, capacitado, -a
  fr izond. adroit, -e ; habile, intelligent, -e
  en izond. skilful, skillful, skilled; accomplished
  port izond. hábil, destro(a)

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  antzetsu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:57 pm on 2018/08/09 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txaradi 

  iz. g.er. Txara, zuhaixka asko hazten den eremua. XVI. menderako Gipuzkoako probintziaren herena txaradiz beterik zegoen. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. jaral
  fr lieu planté de cistes
  en thicket
  port esteval, esteveira

  XVI. menderako Gipuzkoako probintziaren herena txaradiz beterik zegoen.  (Hiztegi Batua)

  

  txaradi (Argazkia: De Xemenendura, CC BY-SA 3.0)

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2018/08/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  burbuila 

  iz.  Airezko edo gasezko esfera txikia, adibidez, irakiten edo higitzen ari den isurkari baten gainaldera igotzen dena, xaboizko mintz bat betetzen duena, edo beiraren barnean gertatzen dena. Ik. anpulu. Xaboizko burbuilak egin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  burbuila (-ulla SP Dv y A), burbula (Sal, R ap. A), burbul (DBPT).

  1. Burbuja. “Burbuja (H[ispanice]), bullæ quæ in aqua excitantur immisso corpore solido: (V[asconice]) burbulla” O Not 49 ( SP). “Bulle d’air” DBPT. Cf. LzG: “Borbolas, burbujas en el agua (Contrasta)”. v. purpuila. Astegunetako langile bizkorrak / zinemataratzen dira taka-taka / edo oheetara, ikhuzi ondoren / bihar igandeko / oinak, soina eta oro / ur-ziripen [=’ur-xirripen’?] burbul zolietan. Mde Po 92.

  2. burbuil (Hb ap. Lh). “Grouillement, borborygme (cf. rom. bourboul)” Lh.

  3. “Burbuil, botón, yema (Darric ms.)” DRA. v. 2 borboil.

  Sinonimoak: iz.

      [anpulua]: anpulu, kuskuilu, punpuila Ipar., maskuilo g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. burbuja, borbotón (2) iz. (Teknol.) [galdaketan] sopladura; poro, burbuja
  fr iz. bulle
  en iz. bubble
  port iz.bolha

  Asko izan dira historian zehar gertatu diren burbuila espekulatiboak. [Txanponaren bi aldeak, Iñaki Heras (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  burbuila (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 5:32 pm on 2018/08/07 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urrumatu 

  ad. urrumatu, urruma/urrumatu, urrumatzen 1 du ad. Usoak bere lagunari urruma eginez txera erakutsi. 2 du ad. Urruma gisako hotsak eginez (haurra) lokarrarazi. Amona zaharra, haurtxo bat urrumatzen ari dela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urrumatu (T-L).

  Arrullar. “Roucouler” T-L. Kabi beroan ume maiteak / laztantzen ditu uso txit garbiak; / Eliz-gañean urrumatzen du… A. Olano ZArg 1925, 523. Txoriak kabi-egiten / alkar urrumatuz. Jaukol Egan 1950 (2), 13.

  (Fig.). Eta burua yaubearen bular-gaiñean ezarrita, eskalearen zurrungak urrumaturiko bera ere lotan asten zan. Agur 30-10-1970, 4.

  Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. urruma egin.
  2. orro egin, marruma egin.
  3. kexatu, auhendatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. arrullar (2) du ad. (hed.) arrullar, adormecer
  fr (1) du ad. roucouler, ronronner (2) du ad. (hed.) bercer en chantant
  en (1) du ad. [usoak] to coo (2) du ad. [lokarrarazi] to lull to sleep
  port (1) vtr arrulhar, arrular (2) du ad. (hed.) adormecer

  Asko kostatu zitzaion unibertsitatearen mekanikara egokitzea. Ez zegoen batere eroso zorroztasun akademiko eta unibertsitateko arauekin. Zorionez, Manuel González Portillak eta Jose Mari Garmendiak babestu egin zuten eta, beren erara, urrumatu egin zuten; izan ere, Txemak sekula ez zuen curriculum akademikoen berezko logikaren gaineko interesik izan, ez eta erakunde intrigetan ere. Nire ustez, burutsu bereziegia zen, unibertsitateko ohiko irakasle bilakatzeko. [In memoriam:Txema Larrea, Alfonso Unceta (EHUko Campusa, 2018/08/07)]
  

  

  urrumatu (Argazkia: ellahoy.es)

   
• 

  Maite 10:21 pm on 2018/08/06 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egarritu 

  iz. egarritu, egarri/egarritu, egarritzen 1 da ad. Edateko gogoa etorri; egarri izan. Bidean egarritu ziren. Egarritzen zen bakoitzean. 2 du ad. Egarria piztu. Lanak egarritzen du. Bidearen luzeak egarritua. 3 (Era burutua izenondo gisa). Euren eztarri egarrituak ardo zuriz bustitzen (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egarritu (gral.; SP, Urt Gram 363, Ht VocGr 425, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 24.

  Tener sed, venirle a uno la sed. “Egárrittu-ketan, ponerse sediento” Iz ArOñ. “Biziki egarritia niz (BN-arb)” Gte Erd 24. Cf. EGARRI IZAN. Tr. Documentado desde Leiçarraga, se emplea tanto al Norte como al Sur. Ur hunetarik edaten duen guzia egarrituren dun berriz. Lç Io 4, 13 (He, LE, Dv, EvS, Leon, Or, IBk egarritu; TB, Ol, Arriand, Ker, IBe egarri izan). Nola hordiak anhitz edanez egarritzenago baitira. Ax 292 (V 194). Nik emanen dudan uretik edanen duena ez da behin-ere egarrituren. Lg II 137. Egarritu zan Mika bat. VMg 84. Berriz egarritu ez nadin. Lard 376. Nuiz ikhusi zütügü gosetürik edo egarritürik. Ip Mt 25, 44 (Ur, Echn egarritua). Egazti triste egarritua. AB AmaE 177. Engoitik egarrituak dire. HU Zez 71. Egarritzen zanak. Ag G 24. Euren eztarri egarritubak ardao zuriz bustitzen. Kk Ab I 34. Gosetzen edo egarritzen haizen aldi guziez. Barb Leg 64. Egarrituko dala / ni ez naun arritzen. MendaroTx 250. Eusko-gogoz egarriturik degun Erri eder onetxi. Etxde AlosT 7. Nola egarritu iturburua bere barrenean daukana? Or QA 147. Piska bat egarrituak giñan. Uzt Sas 353. Biak egarrituak eta ura edan omen zuten. JAzpiroz 93. Egarriturik zure zai dezu, / lur zikoitz, belar igarra. AZink 176. v. tbn. It Fab 32. Zub 105. Ir YKBiz 68. TAg Uzt 258. Zerb IxtS 50. And AUzta 40.

  (Lar, Añ, H), egartu (Añ). Dar sed. v. egarriarazi. Egarriak edan-arazten, edanak egarritzen. EZBB I 83.

  Sinonimoak: ad.

      [egarri izan]: egarri izan, egarriak egon (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (hed.) tener ansia (de), tener deseo (de); producir ansia (de), producir deseo (de) (2) da/du ad. tener sed, venirle a uno la sed; producir sed
  fr (1) da/du ad. avoir soif, éprouver de la soif ; donner soif (2) da/du ad. (hed.) avoir envie, désirer
  en (1) da/du ad. [irrika izan] to be thirsty for, to long/thirst for (2) da ad. to be thirsty; to become thirsty (3) du ad. [egarria eragin] to make thirsty; to produce thirst

  Egarria piztu zait!

  

  egarritu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:25 pm on 2018/08/05 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gogotsu 

  adj. eta adb. 1 adj. Gogo handikoa, gogoz betea. Arreta gogotsua. Ikasle gogotsua. Gogotsua da kantatzen, baina jakinduriaz urria. 2 adb. Gogo handiz. Lana gogotsu egiten. Gero eta gogotsuago lehiatuz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gogotsu (V, G ap. A; H), gogatsu (SP, Lar, H, A). Tr. Aunque el primer testimonio es de Leiçarraga (gogatsu), no vuelve a documentarse en autores septentrionales. En DFrec hay 12 ejs. de gogotsu.

  1. Deseoso, ferviente, voluntarioso, aplicado. “Voluntario” Lar. AxN explica ardurako trabailluak por trabajatze gogatsuak. Testifikatzen dut ahalaren arauez, eta ahalaz garaitik, gogatsu izan diradela. “Prompts”. Lç 2 Cor 8, 3. Orazino gogotsu ta berua. Mg CO 97. Bearrerako azkarra eta gogotsua. AA II 168. Berorren serbizaile ontartu eta kapellau gustiz gogotsu, Fr. Pedro Astarloa. Astar II XV. Uskeria izan daroe naikoa luzaroko jardun gogotsuetan egoteko. Ag Kr 130. Gogotsua da kantatzen baña / jakinduriyaz urriya. Tx B I 99. Entzule adi eta ikasle gogatsu, ez aurreraegi ez atzeraegi, berak zekien tentuan. MIH 50 (MEIG IX 141 (en colab. con NEtx) gogotsu).

  v. tbn. fB Ic I 175. Echta Jos 79. Bilbao IpuiB 236. Gand Elorri 105. Gogatsu: Garit Usand 58.

  “Hombre de apetito. Gogotsua, bai jaten eta bai eraten” Etxba Eib.

  (Con reduplicación intensiva). Ni ez naz soroetan lan egiteko osasun onekoa bere ta, gogotsu-gogotsua bere ez da, mendira bialduten nabe geienetan. Ag AL 59.

  (Uso predicativo o adv.). Ardo gutxi batekin […] jartzen dala gogotsuago nekeari ekiteko. AA III 364. Gogotsu asi gera / gu mendi aldera. PE 123. Omentasun onetan guztiak gogotsu lagundu naiko dutela. ForuAG 337. Aietan kurubiltzera gogatsu yotzen baitu seda-arrak. Or Mi 30. Iltzeko zorian yarri zan ta are gogotsuago eskatzen zuen ordu ura bere ondotik igaro zedin. Ir YKBiz 467. Legortu gabe dagolako (belar-ondua) oso gogotsu jaten du beiak. Oñatibia Baserria 33 (ap. DRA). Dana gertuten ebillen gogotsu gure Petronila Sanjuan aurrean. Bilbao IpuiB 258. Aiñ gogotsu abiatu zan, bazirudian oiñik ez zuala lurrean jartzen. Berron Kijote 57. Gogatsu landu zendun / euskera mintzoa. Ayesta 120. Amar-amabi kilometroko ibillaldia, kanalari begiratuz, oso gogotsu egiten nuan. AZink 127. v. tbn. A BGuzur 110. Ag Kr 10. Echta Jos 250. Alz Txib 102. Urruz Zeruko Argiya 98 (ap. DRA). Mok 7. Tx B III 128. Kk Ab II 163. Otx 170. Etxde JJ 82. Txill Let 102. SMitx Aranz 123. Akes Ipiñ 15. Erkiag BatB 200. BEnb NereA 170. Uzt Sas 302. MMant 96. Zendoia 8.

  2. “Afectuoso” Lar.

  3. Exquisito, apetecible. Jakirik gogotsuenak, arraikirik piñenak. Etxde AlosT 78.

  Sinonimoak: izond.

      [gogo handikoa]: guratsu Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. aplicado, -a, diligente, laborioso, -a (2) adb. con muchas ganas, ardientemente, con entusiasmo
  fr (1) izond. appliqué, -e ; diligent, -e ; laborieux, -euse (2) adb. avec enthousiasme, avec entrain
  en (1) izond. enthusiast; hard-working; diligent (2) adb. with enthusiasm, enthusiastically
  port (1) izond. aplicado, -a, diligente (2) adb. com muito entusiasmo

  Gogotsua da kantatzen, baina jakinduriaz urria.  (Hiztegi Batua)

  

  gogotsu (Argazkia: http://teambahrainmerida.com)

   
• 

  Maite 9:14 pm on 2018/08/03 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hozpildu 

  ad. hozpildu, hozpil/hozpildu, hozpiltzen da/du ad. Ipar. Eguraldiaz-eta mintzatuz, freskatu. Bizkitartean, aldakor maiatz hilabetea; batere arrazoirik gabe, hozpiltzen da airea.(Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hozpildu.

  1. Sentir frío, aterirse. Zonbait gazte, biranazka, hozpilduak besoz-beso, ixil-ixila iragaiten ziren. JEtchep 79. Barneko beroaren ondotik hozpilduak. Ib. 99.

  2. Enfriar(se). Bizkitartean, aldakor maiatz ilhabetea. Batere arrazoinik gabe hozpiltzen da airea. SoEg Herr 23-5-1963, 1.

  Sinonimoak: ad.

      [freskatu]: Ipar. freskatu, freskatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) refrescar(se), enfriar(se) el tiempo
  fr rafraîchir
  en cool, freshen; cool down, cool off
  port da/du ad. (Ipar.) refrescar

  Airea hozpildu da.  (Elhuyar Hiztegia)

  

  hozpildu (Argazkia: consumer.es)