Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:23 pm on 2018/06/10 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  katebegi 

  iz.  1 iz. Katearen maila. Ik. gartza. Kateak mutur bakoitzean katebegi bana du. 2 iz. Irud. Bertsolaritzan katebegirik ahulena da gai-jartzaileena, esker onaren aldetik. Etorkinak dira lan merkatuaren eta langabeziaren azken katebegia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  katebegi (V-ger-oroz-m, Gc, B ap. A), katenbegi (V ap. A), katanbegi (V-ger ap. A), gatebegi (L-ain ap. A; T-L).

  Eslabón. “Ojete a que se ata la cadena, sirve de último eslabón” A. “Katenbegi, anillo de cadena” Ib. “Chaînon, gathebegi” T-L. Kate-begi batugabeak, elkarbidetuta dauden hutsarteak. “Eslabones desunidos”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es último eslabón de la cadena, ojete al que se ata la cadena
  fr anneau de chaîne
  en last link in a chain
  port último elo de a cadeia

  Entzun:
  

  Katearen katebegiak gara.

  

  katebegi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:39 pm on 2018/06/09 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  langa 

  iz. 1 iz. Esparru edo bide bateko sarbidea eragozteko zeharka jartzen den haga multzoa, ireki eta itxi egin daitekeena; bereziki, haga horietako bakoitza. Ik. kereta. Txantxangorri bat hesiko langan. Etxeburuko langa gaindituta. 2 iz. Kirol batzuetan, ateko goiko haga. Pilotak langan jo zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  langa (G; Lar, Añ, H (V, G, L)). Ref.: A; AEF 1955, 79. Tr. Documentado en la literatura meridional, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. Etim. De lat. planca.

  1. Cancilla, portilla. “Puerta, para entrar en los sembrados que están cerrados” Lar. “Puerta, barrera” Añ. Cf. Echaide Orio 121: “Puerta de un vallado”. Cf. VocNav s.v. langa. Ataka, langa, langamalla, langatea. Izt C 234 (en una lista de vocablos relacionados con la agricultura). Orduantxe zetorren Patxi etxe azpiko langatikan aurrera. Apaol 81. Tarte estuduna zan langa ori ta ezin atera zuan arkuma kanpora. Muj PAm 71. Belar-zelaian esiak asko / mallak ugari langetan. EuskOl 1933, 9. Langa berêla atzemanez, / jauzi batean gaiñeti igaro. Or Eus 313. Langatik berriz otsegin dio. Ib. 313. Etxeburuko langa gaindituta. TAg Uzt 115. Astoa langan bezela, ez aurrerako ez atzerako (G-to). A EY III 55. Txantxangorri bat esiko langan, / ardi ta bildots zainketan. Gand Elorri 62. [Eiztariak] langak irikitzeko / ederrak mutillak! Uzt LEG II 307.

  Ez degu errenditu nai / legeak jartzen dun langan. Basarri 171.

  Portería de fútbol. Tarteka [baloia] iristen zan, / bai, bi langetara. Zendoia 151.

  2. (V-arr-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. Cada una de las traviesas que forman una cancilla. “Traviesa, leño largo y grueso” A. “Erromadiari kendu langa bat eta ondoren jarraittu zeskun jabiak” Etxba Eib. “Palanca, palos que se ponen en los portillos (Amescoa)” J.L. Elcarte. Beijak sartu dituzube langa arteko ziskubetan? Mg PAb 108. Ol zut auentzat setiñezko langak egin bear dituzu. Ol Ex 26, 26 (Dv, Ur (h)aga, Bibl trebes, BiblE zehar-egur). Ateraldi baten zazpi mille langa edo trabez atara eudiezan. Akes Ipiñ 24. Gure Elburua goian dagola / kurtze latz baten langetan. Gand Elorri 143.

  3. (V-gip ap. A; H). “Barre avec laquelle on maintient une porte fermée” H. “Tranca” A. Ertsi begi nasai kanpoko atea, barrutik langa sendoa ezarriaz. Erkiag BatB 144.

  4. “Entretoise d’un chariot” H.

  Sinonimoak: iz.

      [hesia]: hesi, lezoi, pezoi Ipar., barrera Heg., luhesi g.e., baragailu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) z. cancilla; barrera, puerta movil (2) iz. (Kir.) travesaño, larguero
  fr iz. barrière, traverse, barre transversale
  en (1) iz. a pole that is placed over two stakes or posts as a boundary to discourage people, animals, etc. from entering a field, or to block the way; barrier, gate (2) iz. [kiroletan] crossbar
  port (1) barreira  (2) iz. (Kir.) travessão

  100.000 lagunen langa gaindituko du giza kateak.  Arantxa Elizegi Egilegor (Berria.eus, 2018-06-09)

  

  langa (Argazkia: Gure Esku Dago)

   
• 

  Maite 6:54 pm on 2018/06/08 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gatzozpin 

  iz. g.er. Entsalada. Ik. gatzozpindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gatzozpin. “Ensalada (neol.)” A DBols. Zeure esku jotsijeetara bialduten dot, Jesus Kurutzekua, ibiliera ta olgeta santubeen Neurria, euki legizaneen Gatza, ta ezin legizaneen Ozpina […]. Emon egijozu bada, Jesus Maitia, Neurrizko Gatz-Ozpin oni zeure amodijuaren su bitzija. fB Olg 5s.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [entsalada]: entsalada (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ensalada
  fr iz. vinaigrette
  en iz. salad
  port iz. salada

  Gatzozpin batekin entretenitu dut sabela.

  

  gatzozpin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:24 pm on 2018/06/07 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bitantza 

  iz. Janaria, elikagaia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bitantza (-nz- Lar), pitantza (-nz- Lar).

  Sustento, pitanza. “Pitanza” Lar. “Pre de soldados, egunoroko bitanza” Ib. “Hatería, hato, provisión de pastores para una semana, otamena, arzai-bitanza, asteko janaria” Ib. “Comida que se da para algún tiempo” Ib. Eta zein da zerbitzari leiala eta zuhurra, nabusiak muthillen konpainiaren gaineko ezarri duena, haei denborán bitanza deienzat? “Nourriture”. Lç Mt 24, 45 (Dv janari, Ol azkurri). Eta baldin anaiea edo arrebá billuziak badirade, eta peitu eguneko bitanzaren. Lç Iac 2, 15 (He bizikai). Bitanzá dugularik eta zerzaz estal ahal gaitezen. Lç 1 Tim 6, 8. Biziaren erremedioa, ene bideko pitanza, ene hatsaren konfortua, ene lanaren pagua. Harb 215. Gipuzkoako irurki edo terzioai etzekiotela eman Erregegandik artzen zuten egunoroko ogia eta bitanza. Izt C 380. Baldiñ bazen nonbait / Tenpesta edo harri formatzen nolazpait, / Segur hartarik partea, / Eta boltsa gutitzea, / Zurezko Yainkoak bethi zaramala / Bere pitantza ber-bera. Gy 313.

  Sinonimoak: iz.
  [bitantza] : janaria, elikagaia 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. sustento, pitanza, ración de comida diaria
  fr pitance
  en daily rations
  port iz. sustento, manutenção, alimento

  Biziaren erremedioa, ene bideko bitantza, ene hatsaren konfortua, ene lanaren pagua. Harb 215.  (OEH)

  

  bitantza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 6:36 pm on 2018/06/06 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bestainez 

  lok.  Zub. Bestela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bestainez (-añez VocBN ->A, Hb y Foix ap. Lh, Dv, H), bertzainez (-iñez BN, Sal, R), besteinez (-eñez Foix ap. Lh; Casve), besteñiz. Ref.: A (bertzaiñez, zirindu).

  1. De lo contrario, si no. “Bestañez, autrement” VocBN. “Intza txukatu artio eztizie alatu bear ardi ta axuriak, bertzaiñez zirinduren xu (Sal)”. A s.v. zirindu. v. bestela. Kek, eskiua arrapatu zabein, eta gentu nabaja; berzainez, eztakid zer izanen zen kan. Mdg 126. Gaizo hori delegatiek ororek enthelegatzen othe die? Behar ere bai, besteñiz elukie berek hanitx balio ez eta haien izentazalek. Eskual 4-12-1908 (ap. DRA).

  Si no, en otro caso. Olibetako baratzian ixuri zien gotera bat bera, edo bestañez gure arerosteko egin zukeen gauzarik ttipiena, aski zukezun mundiaren […] arerosteko. AR 172.

  2. bertzainez. De algún modo (?). Klarki behar gira, baldin konbeni bada berzaiñez, oposatü medisenziari. CatLan 98. –Eztea behin ere permis Igande-Bestetan tribaillatzia? –Bai, permis da, berzainez bada nezesitaterik, jardiretsi onduan permisionia. Ib. 88.

  3. besteinez (Casve). Por otra parte. “D’ailleurs” Casve. v. bestalde. Ãœskaldünak bakia dü bethi galthatzen, / Zeren libertatia gerlak dian khentzen; / Besteñiz deüsek eztü nihun ikharazten. Anduarain UskIb 89 (en A Apend se cita erróneamente besteriz).

  Sinonimoak: lok. Zub.

      [bestela]: bestela, ezperen, ezpabere Bizk., bestenaz Ipar./Naf., ezpere zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lok. (Z) de lo contrario, si no
  fr lok. sinon
  en lok. otherwise, or, or else, if not
  port lok. em caso contrário;
  

  Ordaintzeko eskatu zion, bestainez artxibo guztiak ezabatuko zizkiola.

  

  bestainez (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 6:44 pm on 2018/06/05 Permalink | Reply
  Tags: N ( 60 )   

  neurrigabekeria 

  iz.  Neurrigabetasun gaitzesgarria. Ik. gehiegikeria. Harengan ez zegoen bere espirituaren neurrigabekeriari eutsiko zion hormarik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  neurrigabekeria (Dv -> A). “Action qui n’est pas mesurée” Dv. “Acción inmoderada” A. Iñarrosaldien neurrigabekeriz eta eztenkaden gordinkeriz. “Destemplanza”. Zink Crit 58.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [gehiegikeria]: gehiegikeria, larregikeria, larkeria Bizk., esajerazio Heg. beh., desmasia Ipar. g.e., gehiegi Ipar. zah., soberania Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. desmesura; descomedimiento, inmoderación
  fr iz. démesure
  en iz. excess; immoderation, lack of moderation
  port iz. descomedimento

  Iruñeko Udalak bat egin du Gobernuaren eta Parlamentuaren balorazioarekin, eta «zigorren neurrigabekeria» salatu du. [Altsasuko auziko zigorrei «neurriz kanpoko» iritzi die parlamentuak, Gotzon Hermosilla (Berria.eus, 2018-06-05)]
  

  

  neurrigabekeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:12 pm on 2018/06/04 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  harriabar 

  iz.  1 iz. Ale larriko txingorra, harri jasa. Ik. harri 7; harri erauntsi; harrite. Harriabarra dator Gorla aldetik. Harriabarra ari du. Harriabar handia egin zuen atzo. 2 iz. Kalte handia, ezbeharra. Bere zorigaitz eta harriabar guztien iturburua. Harriabar galanta datorkigu (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  harriabar (V, G, AN, L; O-SP, SP, Dv, H), harrabar (H; arr- SP, H). Ref.: A; Etxba Eib; Iz ArOñ.

  Pedrisco, granizo grueso. “Grosse grêle ou pierre qui tombe de l’air” O-SP 229 y SP. “Harri abar bezain gogorra” SP. “Arriabarra” Izt C 236 (en una lista de palabras relativas al tiempo atmosférico). “Pedrisco perjudicial” A. “Arriabar baarik pasau da udia, sin daños de pedrisco. Arriabarra, el pedrisco” Iz ArOñ. Harriet atribuye a Pouvreau harrabarra “grand bruit, grand tapage”, pero no lo encontramos en éste. v. harri (2). Eta harriabar handirik talentbat bezalakorik iauts zedin zerutik gizonetara, eta blasfema zezaten Iainkoa gizonék harriabarrezko plagaren kausaz. Lç Apoc 16, 21 (He babazuza, TB, Echn (h)arri erauntsi, Dv, Ip harrite). Zerutik jatxitako arri-abarrak ukitu gabeko asko bizirik gelditu, eta bazter guzietara zabaldu ziran. Lard 116. Artzainek gure mendietan egin izan dute egundainoko gerlate, uholde eta harri-abar guziek baino bidegabe gehiago. Dv Lab 307.

  “(V-ger-m-ple, G-to, Sal, R), nubes de pedrisco” A.

  (V, G, AN). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib. Desgracia, calamidad. “Au da arriabarra, la destrucción cuando el viento echa los maíces” Iz ArOñ. “Adversidad, ruina. Arriabarra galanta badatorkigu zuk eiñ dozunagaz” Etxba Eib. “Arriabarra batu detsa bere buruari jokuakin” Ib. “Arriabarra batu, atraer la desgracia, la ruina” Ib. Bere zorigaitz ta arriabar guzien iturburua aurrean zeukan-eta. EEs 1923, 22. Egundo ikusi dudan arriabar lazgarriena. Zait Sof 31.

  Sinonimoak: iz.

      [ale larriko txingorra]: harri, inatazi, txingor, babazuza, harrite Ipar., kazkabar, zizerkor Naf., abazuza Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. pedrisco, granizo grueso (2) iz. (hed.) infortunio, desgracia, adversidad
  fr (1) iz. [txingor lodia] grêle (2) iz. (hed.) infortune, disgrâce, désolation
  en (1) iz. hail (2) iz. [zoritxarra] misfortune
  port (1) iz. granizo (2) infortúnio, desventura

  Oraindik jabetzen ez Swann Verdurintarrenean gainera zetorkion harriabar zemaitsuaz, eta haien zarpailkeriak on-onean ikusten jarraitzen zuen, Odetterenganako amodioa medio. [Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  harriabar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)