Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:21 pm on 2018/06/03 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ortzantz 

  iz. Ipar. Trumoia. Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  ortzantz (AN-burg, L, BN; Dv (s.v. ortzi), H (BN, S)), orzantz (BN-ciz-mix, S; Dv (S); -nz Saug Voc, Arch VocGr, VocBN), ozantz (BN-ciz, S; Gèze (-nz-), Dv), ozazantz (H (S)), ortzi-azantz. Ref.: Bon Trueno 416; A (ortzantz, orzantz, ozantza); Satr VocP; Echaide Nav 30.

  Etim. De *or(t)z-azantz ‘ruido del cielo’, con pérdida disimilatoria de -z-. Esta etimología fue ya propuesta por Sauguis (cf. supra Saug Voc).

  Tr. Documentado en textos septentrionales de los ss. XIX y XX. La forma general es or(t)zantz; hay un ej. de ortzi-azantz (forma sin duda facticia) en Barbier (junto a orzantz y ortzanz).

  1. Trueno. “Orzanza, igurziria […], iduri du orzeazanza eta agian orzea heuskara zaharrian zerua erran nahi zen” Saug Voc. “Syncope de orz, azanz, signifiant bruit de nuage (tonnerre)” VocBN. “Ortzantz (ortz-en otsa?)” JMB ELG 82. Cf. HeH Mt 16, 3n. v. ortots. Ortziak edo ozantzak hurranik ari balin badira, ez jar, ez bilha atherbea arbolen azpian. Egunategi 1878, 9 (ap. DRA). Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. Arb Igand 100. Eguerditan orzantzaren burrunba ilhuna buruen gainean zabilakigun, artetan karraska izigarri batzuekin. Eskual 19-2-1909, 3. Azken arbolak […] karraskan ari ziren ondarreraino suntsitzen. Ortzi-azantza ematua zen. Barb Piar I 119. Tximista ta orzantzetik begiratzeko (BN-ciz). A EY I 165. Ortzantza apirileko, arnoa barrikako (BN-ciz). A EY III 163. Ortzantz eta ximixtek, ilun pean, egiten dute karraska. JEtchep 49. Berehala ortzantza burrunbaka hasten da. Ib. 49. Geldituko dira ortzantzak eta ez da gehiago harririk izanen, lurra Jaunarena dela jakin dezazun. Bibl Ex 9, 28 (Urt ihurtziri, Dv ihurtzuri, Ur turmoi, Ol yuzturi, Ker, BiblE trumoi).

  2. “Orzantz (BN), tempestad” A.

  3. Rayo, relámpago. Hil beitira ehün eta lauetan hogei eta zazpi jente düründaren edo ühülgiaren edo ihurziriaren arrakontrütik. Hirur hitz ziberotar horik badütügü manexen eta laphurtarren orzantza hitzarentako. Eskual 31-7-1908, 4.

  4. Firmamento. Ortziak Jainkoaren ederra diago ta ortzantzak Aren eskuek egiñak otsegiten ditu (Ps 18, 2). “Firmamentum”. Or MB 48. Bigarren egunean egiñik, ortzantza, zeru izena duna. “Firmamentum”. Or Aitork 351. (Fig.). Zure idaztiaren ortzantzari atxikirik. Or Aitork 395.

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) trueno
  fr tonnerre, coup de tonnerre
  en thunder
  port trovão

  Ortzantz karraska bat aditu zen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ortzantz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:51 pm on 2018/06/02 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kakaranzulo 

  iz. Airean, burua behera eta zangoak gora, egiten den itzulia.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kakaranzulo (V-m ap. A).

  1. “Voltereta. Kakaranzulo egin (V-m), dar una voltereta” A. v. kakazulo.

  2. “(V-m), echar a perder una cosa” A (que no señala cual es la expr. verbal completa).

  Sinonimoak: iz. Bizk. g.e.

      [itzulipurdia]: aztalka, buruzgain, itzul-amilka, itzulipurdi, txilipurdi, zilipurdi, zintzilipurdi Bizk., pinpoil Lap., irabio g.e., kikimera Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) voltereta, vuelta de campana
  fr iz. culbute, cabriole, pirouette
  en iz. somersault
  port iz. pirueta Æ’, cambalhota Æ’.

  Abiada aldatuz, biraketa bizkortuan, bat-batean bukatu zuen bere kakaranzuloa. [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2005), mold.] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  kakaranzulo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2018/06/01 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berpiztu 

  ad. berpiztu, berpitz, berpizten 1 da/du ad. Hilik zegoena piztu. Jesus berpiztu ondoan. Hilen artetik berpiztu zenean. Hildako guztiak berpiztuko ditu. 2 da/du ad. Hilda bezala zegoenak berriz bizitasuna edo bizkortasuna hartu; hilda bezala zegoenari berriz bizitasuna edo bizkortasuna eman. Landak berpizten dituen udaberria. Hilzorian zegoen hizkuntza berpiztu nahian. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [hilik zegoena piztu]: biztu, piztu, arrapiztu Zub., pizberritu g.e.

      [bizkortu]: birjaio, birsortu, bizkortu, suspertu, sustatu, amatu Ipar./Naf.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. resucitar; renacer (2) da/du ad. reanimar(se), revivir, reavivar
  fr (1) da/du ad. renaître, ressusciter (2) da/du ad. réanimer, raviver
  en (1) da/du ad. to resuscitate, to revive, to resurrect; to rise from the dead (2) da/du ad. to resuscitate, to revive, to resurrect
  port (1) ressuscitar; renascer (2) reanimar, reviver

  Berpiztu egin da tupustean.

  

  berpiztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:01 pm on 2018/05/31 Permalink | Reply  

  zentsura-mozio 

  iz.  Oposizioko ordezkariek gobernu-taldearen kontra aurkezten duen proposamena. || Propuesta que el conjunto de los representantes de la oposición presenta contra el equipo de gobierno.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Pol.) moción de censura
  fr motion de censure
  en motion of censure
  port moção de censura

  EAJk eta EH Bilduk zentsura mozioaren alde bozkatuko dute. Berria.eus
  

  

  mozio-zentsura

   
• 

  Maite 10:00 pm on 2018/05/30 Permalink | Reply  

  ezgarai 

  iz. Desgaraia, desordua. Zoru hezea, euri eta bero ezgaraikoen eraginez, usteltzen hasten denean. Gezurra eta ezgaraiko isiltasuna hezitzaile txarrak dira. (Hiztegi Batua) 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ezgarai (G-azp-to). Ref.: A; Gketx Loiola (ez-leku). Deshora, hora intempestiva; destiempo. v. desgarai. Gezurra ta ez-garaiko ixiltasuna ezitzalle txarrak dira. In MAtx Gazt 6. Bearbada ezgaraiz natorkizu, baiñan… Lab SuEm 194. Ezgaraiko zuzenketa. MEIG V 91.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [desgaraia]: ezordu, ezoren Ipar., desgarai g.e., desordu g.e., desoren Ipar. g.e., destenore Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. deshora, hora intempestiva; destiempo, momento inoportuno, momento importuno
  fr iz. heure indue, moment inopportun
  en iz. inconvenient/wrong time, inopportune moment
  port iz. fora de hora

  Beharbada ezgaraiz natorkizu, baina…  Lab SuEm 194., mold. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  ezgarai

   
• 

  Maite 11:33 pm on 2018/05/29 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ostarren 

  iz.  (Zool.) trikuaren itxurako itsas animalia ornogabea (Echinoidea), itsas trikua (tekn.).

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ostarren. “(G-azp), esquino, erizo de mar, género de equinodermos” A.

  Sinonimoak: iz.
  [ostarren] : (Zool.) itsas triku (tekn.); gaztaika, itsas lakatz
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Word Reference):

  es esquino, erizo de mar
  fr poisson-globe
  en sea urchin
  port ouriço-do-mar

  Hondartzan topatu zuten ostarrena.

  

  ostarren (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:21 pm on 2018/05/28 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zakurtu 

  iz. da/du ad. Maltzur edo maltzurrago bihurtu. (Harluxet Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zakurtu (B). Ref.: A; Izeta BHizt2.m”Hacerse malicioso” A. “Gure lagun oi zakurtu zaiku” Izeta BHizt2. Zakurra bein zakurtuez geroz. (Interpr?). FIr 159.

  Sinonimoak: iz.
  [zakurtu] : maltzurtu, txartu, gaiztu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es hacerse malicioso
  fr devenir sournois, -e
  en become malicious
  port become malicious

  “Hi zakurtu egin haiz”. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zakurtu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)