Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:40 pm on 2018/05/19 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lankerio 

  iz. g.er. Nahigabea, atsekabea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lankerio. “(V-ger), disgusto. Etxat lankerio txarra etorri etxera!” A. Oinaze <-re>, lankerio (disgusto), samiñaldi eta al zuan gaitz oroz. Ayerb EEs 1912, 180. Selimunte-n il zan Trajano lankeriyo (disgusto) ta eragabekeriz (desorden) josirik. EEs 1913, 163. Dioklezianok lankeriyoz, ezbearrez eta apoitaz (miseria) beterik bere burua erail zuan gosez. Ib. 180. Ez egarririk, ez lor, ez lankeriyorik. Garit Veni mecum 120 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [ezbeharra]: alditxar, asturugaitz, ezbehar, koaita, miseria, zorigaitz, zorigaizto, zoritxar, dohakabetasun Ipar., lazeria Ipar., makur Ipar., malur Ipar., ondiko Ipar., meskabu Zub., desgrazia beh., gaitzegoki g.e., helkaitz g.e., desditxa zah., dohaingaitz zah., behargabe Ipar. g.e., dohakaitz Ipar. g.e., destorbu Zub. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. penalidad, disgusto, adversidad, desgracia
  fr iz. pénalité, contrariété, adversité, malheur
  en iz. hardship, suffering, annoyance, adversity, misfortune
  port iz. penalidade, desgosto, adversidade, desgraça

  Ez zaidak lankerio txarra etorri etxera! (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  lankerio (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:28 pm on 2018/05/17 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  saretu 

  ad. saretu, sare/saretu, saretzen 1 da ad. Ehun batek, higatzeak eraginda, sare itxura hartu. Jertsea ukondoetan saretzen hasi zaio. 2 da ad. Hodeiez, lainoaz eta kidekoez mintzatuz, trinkotasuna galdu, mehetu. Gauean hodeitza saretu egingo da. 3 da ad. Sare moduan antolatu, sare bat osatu. Kultur giro bat saretzen lagundu zuen haren obrak. Euskara taldeen arteko harremana saretzen ari da. Kristautasunaren eta modernitatearen artean saretzen diren harreman korapilatsuak aztertu nahi ditugu. 4 (Era burutua izenondo gisa). Ama-alabek jantzi saretu eta adabatuak zerabiltzaten. Gizarte zibil antolatua eta saretua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  saretu (V, G, AN-5vill), saratu (V-gip; -aa- V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (sarátu); Elexp Berg.

  1. “Abrirse o deshilarse el paño, de tal modo que sea difícil el zurcir” A. “Gastarse y agujerearse una ropa. Saráatu, saráaketan bada” Iz ArOñ. “(G-bet), volverse transparente una tela por desgaste” Zt (comunicación personal). “Izara orrek ziero saretuta dare eta botatzia onena” Elexp Berg. Cf. infra XARE-XARE EGIN. Ez non nai billatutako zerrenda saretu ausikorrakin moldakaitzkiro arabatuak. Izt C 6.

  2. (L, BN, S). Ref.: A; Lh. Zurcir. “Repriser, rentraire (linge, vêtements)” Lh. Marie […] galtzerdi saretzen ari zen. Barb Piar I 71. Galtzerdiak saretzen (errepasatzen)? Ldi Egan 1953 (1-4), 48.

  3. Enrejar. Gela estuak eta burdin-ariz sareturiko leio-zirritu utsak. TAg GaGo 81. Leio saretuetaraño. Ol Ez 41, 17 (BiblE saredun).

  4. Enredar. Nortzuen arteko marroetan saretu al naute? Ene zoritxarreko! Zait Sof 51.

  5. Tejer, entrecruzar(se). Hasieran loditasunik gabeko lama besterik ez zirenak, lerro-azkorketan saretuak. “Intercaladas”. MEIG IX 126 (en colab. con NEtx). Zati ebakiak beren makoak saretzen dituzte. “Entrecruzan”. Ib. 127. (id.).

  Sinonimoak: ad.

      [sareztatu]: sareztatu, sareztatu Ipar., pasaratu Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [sare-itxura hartu] desgastar(se); ralear (2) da/du ad. [hodeiak, lainoa; zerua] disipar(se), deshacer(se); hacer(se) menos densa la nubosidad (3) du ad. (Ipar.) zurcir, repasar (4) du ad. entretejer; formar una red (5) du ad. enrejar, poner rejas
  fr (1) da/du ad. [sare-itxura hartu] effilocher, effiler (2) du ad. raccommoder, repriser (3) du ad. grillager
  en (1) da/du ad. [sare-itxura hartu] to fray, to wear out (2) du ad. [pasaratu] to mend, to darn

  Ingurune digitalean euskara sustatzeko, ezinbestekoa da harremanak saretzea eta elkarrekin lan egitea. #EuskarazkoInternetEguna

  

  saretu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2018/05/16 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ezkon-nahaste 

  iz.  g.er. Adulterioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

           ezkon-nahaste. Adulterio. Ezkon-nahaste lotsagarri au. Etxde JJ 126. Zigortu zezakean emaztearen ezkon-nahastea. Ib. 129.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [adulterioa]: izorkeria g.e., adulterio zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cime, sommet (2) terrasse
  fr (1) cime, sommet (2) terrasse
  en (1) summit, peak (2) flat roof; balcony
  port (1) cume, cume (2) terraço

  Ezkon-nahaste hark oihartzun handia izan zuen herrian.

  

  ezkon-nahaste (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:40 pm on 2018/05/15 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tarama 

  iz.  g.er. Anaiartea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tarama (G-azp ap. A; A Apend).

  “Hermandad o sociedad de socorros mutuos. Ala bear ta taraman sartu giñan gu ere; […] afortunadamente también nosotros entramos en la asociación de socorros; […]” A. v. terrama.

  Sinonimoak: iz.
  [tarama] : anaiarte

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es hermandad
  fr  fratrie
  en brotherhood
  port  irmandade
  

  Taraman sartu ginen gu ere.  (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  tarama (Argazkia: Rodelar)
  Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Spain

   
• 

  Maite 11:53 pm on 2018/05/14 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zapazto 

  adj.  Bizk. Pertsonez mintzatuz, narrasa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond. Bizk.

      [narrasa]: lardats, narras, laski Bizk., saskil Bizk., tzirdil BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (B) dejado, -a, desaliñado, -a, descuidado, -a
  fr izond. sale, malpropre, négligent, -e
  en izond. careless; negligent; untidy; messy
  port izond. (B) desleixado, -a, desalinhado, -a

  Zapazto samarra da…

  

  zapazto (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:43 pm on 2018/05/13 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baratz 

  iz. 1 adb. Baratxe, astiro. Bere aurrerapen urratsak hain baratz eta geldo doaz! 2 adj. Astiro egina. Lan baratza, lan aratza (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baratz (V-gip), baraitz (A, que cita Sacram), barats.

  I (Adv.).

  Lentamente. “Pausua baratz botaten dau” Iz ArOñ. v. baratx, baratxe. Atzerrian lurra garratz / hoña ibini egik baratz. “El pie pondrásle espaciosamente”. RS 9. Dendari baten etxean […] aprendiza bakhan, baratz eta pontuak kontatuz bezala hari dela. Ax (2.a ed.) 91 (ed. 1643 baratx). Khantatüren dela phausüz edo baraitz. Sacram 13. Piztuko gu ere. Jesusek zerua digu irabazi. / Egunero baratz, zeruko mugara urbilduz goazi. Or Poem 552. Hiltzea zaluago ala baratsago jiten da gorputz moldearen eta, oroz lehen, paldoari eman izan zaion zuzenbidearen arauera. Mde Pr 79. Eta bere aurrerapen-urratsak ain baratz eta geldo dijoaz! Vill Jaink 165. Gizarteak berak berakin daramazkian gaitzak: oiñazeak, nahasketak, baratzegi ibiltzea, ondamenak. Ib. 178s.

  II (Adj.).

  1. (V-ger-m-gip; Dv, H). Ref.: A; Iz ArOñ. Lento. “Baratza […] una cosa que va muy despacio” IC I 485. “Pauso baratza” Iz ArOñ. Cf. A Txirrist 107: Markiñarra dan Markiñarrak badaki gure baratza, ta erderazko “lento” bardiñak direana. Sg. DRA, s.v. baratza, “blando. Nabal baratza, cuchillo mal templado, blando de boca (Harriet)”, pero lo que aparece en éste es nabala beratza (v. 1 beratz). Lan baratza, lan aratza. “Le travail fait lentement”. O Pr 294 (tbn. en Saug 162). Edozer gauzagaitik. Edo lodi eder guria, edo argal me zatarra delako, apaindua edo prakazarduna, azkarra edo baratsa, argitsua edo argibagea [ipiñi deutse izengaiztoa]. Ag Kr 29. Lengoa [potintxoa] zarra daukat, zarra ta sorra (baratza; pesada), askotan arabakindua. Ib. 147s.

  2. “Perezoso, baraz” Lar Sup (cf. el ej. de RS citado supra). “Moroso, de poca actividad” Dgs-Lar 2. Baratza da gizon edo emakuma geldia, alpersamarra, ganora gitxikoa. Ezale 1892 [sic] (ap. DRA).

  3. Paciente. Euskaraan anditasunak emen iragarten abiatea baino obea izango dai irakurle baratzak liburu-guenean neurtutea. “Lectores diligentes”. A Gram VII. O! behiak, jinkosa baratsak, ez khexü izan: ez nitzaizie horra sorhoetako bake handia nahastera. Mde Pr 131. Ugazaba, ta onen emazte manatsu ta baratza, arriskuan dakusaz. Erkiag BatB 142.

  III (Sust.).

  “(V-gip), calma” A.

  Sinonimoak: adond.

      [baratxe]: apurka, astiro, astiz, emaro, emeki, geldika, geldiro, poliki, poliki-poliki, polito, baratxe Ipar., erreposki Ipar., pausatuki Ipar., pirka-pirka Ipar., geldi-geldika Bizk., geldika-geldika Bizk., astiki g.e., betaro g.e., betaz zah., astiroki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. despacio, lentamente, poco a poco (2) izond. lento, -a; pausado, -a; tranquilo, -a; paciente; calmoso, -a (3) iz. Ik. baratze
  fr (1) cilentement (2) lent, calme, posé
  en (1) slowly, little by little, gradually (2) slow, unhurried, calm, quiet, tranquil, serene
  port (1)  adb. devagar, pouco a pouco (2) izond. lento(a), tranqüilo(a), sossegado(a)

  Lan baratza, lan aratza (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  

  baratz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2018/05/10 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urrats 

  iz.  1 iz. Ibiltzean, oin bat altxatzea, aurreratzea eta berriro lurrean uztea. Ik. pauso; oinkada. Urratsez urrats etorri. Urrats bat ezin egin biziki nekez baizik. Bi urrats egin ondoan gelditu zen. Azken urratsa egin baino lehen. Urrats bat gibelerat egin. Urrats txikiak, xeheak. Gizona bazihoan urratsa luzatuz. Urrats batzuk entzun zituen. Jauna, gida itzazu, arren, ene urratsak. Erraldoi urratsak.

  2 iz. Irud. Leheneko urrats makurretan abiatu zen. Oi ondikozko zango, urrats gaiztoetan ibili zaretenak! Larramendiren urratsetan datoz Mendiburu, Basterretxea eta Ubillos. Bere gisara eta moldera, ez inoren urratsen ondotik, egin dituelako beti itzulpenak. Jaun hura bere sareetara biltzeko egin zituen urrats eta jukutriak.

  3 iz. Urratsen segida; ibiltzea edo ibiltzeko era. Beti urrats berean doa. Mahaiz mahai dabil emakumea, etxekoandre handi baten urratsean. Barraskiloaren urratsean goaz. Idiek ere segitzen dute nagusia urrats onean. Urrats bizia. Oinez bihurtzen dira eta urrats geldian. Adinak urritua zion urratsa. Orain arte ez zen gehiegizko urratsik egin bide honetatik.

  4 iz. Urrats bakoitzean egiten den bitartea. Hiru urrats aurrerago. Harrixuria Urtebitik hogei urratsetan da. Jerusalemeko murruetarik zenbait urratsetara. Batetik bestera uzten da hiru urratseko hutsarte bat. Hamar urrats luze da eta beste hainbeste gora. || Irud. Ez dela urrats bat baizik bizitik heriotzara.

  5 iz. Mailaka edo zatika egiten den zerbaiten zati bakoitza. Literatura kritikan urratsez urrats eta mailaz maila beharko dugu ibili. Denbora txikian urrats handiegiak egitera behartu omen dugu. Behar dugun batasun hori, lehen urratsetan behintzat, euskara idatziarena da. Hurrengo urratsa hizkuntzalarien esku gelditu zen.

  urrats egin Ibili. Eta hargatik, ilkitzen naizenean plazara, urrats egiten dut gizon triste baten gisara.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [oinkada]: hinka, oinkada Heg., pauso Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. paso (2) iz. (hed.) (askotan pl.) paso, huella (3) iz. (hed.) paso, fase (4) iz. paso, marcha (5) iz. (Kir.) [saskibaloian] (pl.) pasos
  fr (1) iz. pas (2) iz. (hed.) trace, vestige (3) iz. (hed.) pas, étape, phase
  en (1) iz. step, pace (2) iz. (hed.) footstep (3) iz. (hed.) step, stage
  port (1) iz. passo (2) iz. (hed.) rastro, rasto (3) iz. (hed.)  fase

  Baina noan baratx eta urratsez urrats. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  urrats (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)