Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:01 pm on 2018/02/25 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 ), I ( 288 )   

  ixtegi 

  iz.  g.er. Ukuilua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ixtegi, istegi.

  1. Cárcel. v. itxitegi. Gizon talde bat arrestatua Franzesak Baionako Uri barruan istegira sartua zeukala. Izt C 428.

  2. (G-goi, -ei AN-gip), istegi (AN ap. A), isteri (AN-gip ap. A). Ref.: A (istegi, isteri); JMB At (ixtegi). “Corral de ovejas” A. “Pocilga” Ib. “Corral destinado a ordeñar ovejas” JMB At. “Ixteiya eta txerritokiya, cuadra (AN-gip)” M. Lekuona (comunicación personal). Ixtegiako zulotik joan da. Lander (ap. DRA). Ardiak bildu egin bear, esnia kentzeko, ixtegira! Auspoa 97, 19. Istegikoak legarrik… zuririk ez daiela nabartu. Gand Elorri 214. Benta-etxeko saietsean zegon istegi aundi batean. Berron Kijote 53.

  Sinonimoak:iz. g.e.

      [ukuilua]: abeletxe, ganadutegi, itegi, ukuilu, abeltegi Ipar., barruki Ipar., heia Ipar., mandio Ipar., korta Bizk., estrabi zah., establia Ipar. g.e., ezkaratz Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) establo, cuadra
  fr iz. (Ipar.) ferme, écurie, étable
  en (1) iz. stable, stall
  port iz. estábulo, estala

  Benta-etxeko saihetsean zegoen ixtegi handi batean.  [Berron Kijote 53. , Orotariko Euskal Hiztegia (mold.)]

  

  ixtegi (Argazkia: guresustraiak.wordpress.com)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:25 pm on 2018/02/24 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arraitu 

  ad. arraitu, arrai/arraitu, arraitzen 1 da/du ad. Lap. eta BNaf. Argitu, distiratu. Zeure arima zizun argi sainduz arraitu. 2 da/du ad. Lap. eta BNaf. Alaitu. Kopeta ilunak arraitu nahiz egin dut irri eta kantu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. L-BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [argitu]: argi egin, argi eman, argiratu, argitu, argiztatu, klaratu Ipar. zah.

      [alaitu]: alaiarazi, alaitu, begia argitu, begiak argitu, begiak ireki, poztu, zoratu, alegeratu Ipar., bozkariatu Ipar., loriatu Ipar., alegratu Heg. beh., pagutu Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (BN/L) iluminar, alumbrar (2) da/du ad. (BN/L) alegrar(se), animar(se)
  fr (1) du ad. illuminer, éclairer (2) da/du ad. réjouir, exulter
  en (1) du ad. [argitu] to light; to illuminate (2) da/du ad. [alaitu] to cheer up, to liven up; to cheer sb/sth up, to liven sb/sth up
  port (1) du ad. (BN/L) iluminar (2) da/du ad. (BN/L) alegrar-se, animar-se

  Irribarre zabal batek arraitu zuen Orschwiren aurpegia. [Brodecken txostena, Philippe Claudel / Itziar Diez de Ultzurrun (Igela, 2011)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  arraitu (Argazkia: cerradoporabandono.wordpress.com)

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2018/02/23 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gisu 

  iz. 1 iz. Ipar. eta Naf. Karea. Gisu bizia. Ongarriari gisua ematea. Landetan gisua ezarri. Heiak gisuz zuritu. 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Gisu harria. Gisu harrobia. Gisu ura. || gisu labe, gisu-labe Karobia. Gisu-labea bezain handiko ahoa zabalduz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gisu. v. giso; kisu.

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

      [karea]: kare, galtzina Naf., latsun Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN/Ipar.) cal
  fr iz. (GN/Ipar.) chaux
  en iz. lime [substance]
  port iz. (GN/Ipar.) cal

  Kafea eskaini zion eta, kanabera zati txipiz egindako gortina ozena zeharkaturik, gisuz zuritu berria zegoen terraza koxkorrera irten ziren.  [Chevrolet tropikala, Rafa Egiguren (Susa, 2007)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  gisu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2018/02/22 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  errebolta 

  iz.  Matxinada, jazarraldia. Diru garbi eta ohore handiak eskaini dizkie erreboltan parte hartzen dutenei. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  errebolta (H), errebuelta (SP, H), erreboilta (S ap. Lrq).

  1. Revuelta, alzamiento. Jaunaren hitzaren plazan / errebolta garbi-garbia / predikatzen du elizan. Monho 38. Maiatzeko hilaren bigarrenian / errebolta izan dugu Madrillako hirian. FrantzesB I 25. Frantzian errebuelta / zenbait du asirik, / ogei eta bost urte / ditu konpliturik. Ib. 20. Kontrariorik gabe, erreboltarik gabe, bekhaturik gabe bere sujet dohatsuen amodioarekin. Jaur 184. Israeltarren errebolta eta gaztigia. CatS XII (tít). Erreboluzionea da errebolta autoritate zibil suerte guzien kontra. Elsb Fram IX. Ezen bekatua Jainkoaren kontrako errebolta bat da. Lap 379 (V 173).

  2. errebuelta (G, B). Revuelta, curva. v. bihurgune (4). Bat-batean, gu buru giñala, errebuelta batean, beltzak aurrez aurrez. Auspoa 292, 211. Nik bein batez, errebuelta batean, esku beretik zetorren batekin, muturrez mutur aariak bezela jo nuen. JAIraz Auspoa 143, 107. Geure eskumatik errebueltan zan eta lar belozidade ekarren aurretik etorren orrek. Gerrika 167.

  3. errebuelta. Réplica. Txiboak beste baten deitu zidan txio, / isilldu nuen laster esanaz adio; / baña zuk nola dezun jotzen txorrotxio; / errebuelterako [sic] nik ez det balio. AB AmaE 404.

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. revuelta, alzamiento
  fr iz. révolte, sédition
  en iz. revolt, uprising; mutiny
  port iz. revolta, alçamento, levantamento, levantada

  Erretiratuen erreboltak ez du atzera-bueltarik. 

  

  errebolta (Argazkia: Marisol Ramirez/Argazki Press (Berriatik hartua)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2018/02/21 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aniztasun 

  iz. Anitz izateko nolakotasuna. Karitateak estaliko du bekatuen aniztasuna. Ez dago inolako bitasunik, askotariko aniztasuna baizik. Alderdi eta sindikatu aniztasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aniztasun, aniztarzun (Sal, R ap. A), hanitxtarzun (Dv (S), que cita a Mst), hainitztasun (SP), hainiztasun (H).

  “Multitude, multiplicité” SP. “Abundancia (hablando de frutas)” A. Karitateak estaliren du bekhatuen anhitztasuna. Lç 1 Petr 4, 8 (He bekhatuen multzo handia, TB bekhatu oste bat, Ol ogen asko, IBk y IBe bekatu asko). Batasuna Eliz-Aman desiratzen duzuna, / Permeti eztezazula, othoi, hanitztasuna. EZ Man II 61. Hark egin derauzkigun ontasunen hainitztasunak. SP Phil 204 (He kontu handiak). Ala beita handi, Jauna, zure lotsa dienen, begiratzen düzün eztitarzünaren hanitxtarzüna. Mst III 10, 1. Salbamentiaren lekhü següriala hel nadin ber, zer axola düt, nik soferitü dütüdan gaizen hanitxtarzünaz eta handitarzünaz? Ib. 57, 4. [Aita saintiak] relijiuser orori etsenplutako eman izan dira eta haboro korajatü behar gütie bizitze ezpiritüalian borogü egiteko, eziez ephelen hanitxtarzünak gure laxükerietan egon erazitzeko. Mst I 18, 4 (Ch haiñitz ephelen, Ip ephelen hanitzak). Ez dago inolazko bitasunik […] askotariko aniztasuna baizik. MEIG VII 164. En DFrec hay 7 ejs. de aniztasun, uno de anitztasun y otro de ainiztasun.

  Sinonimoak: iz.
  [aniztasun]: ugaritasun, maiztasun, askotasun, pluralismo. Ant. sinpletasun  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. variedad, diversidad; pluralidad, pluralismo
  fr iz. pluralité, multiplicité, diversité, le grand nombre, la grande quantité
  en iz. diversity, variety; plurality
  port iz. variedade, diversidade; pluralidade

  Gizakien aniztasun eta desberdintasun hori, bada, kontu handiz gorde eta zaintzekoa da.  [Sagua, eulia eta gizakia, François Jacob / Juan Garzia (EHU, 2004)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  aniztasun

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2018/02/19 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  atezatu 

  ad. atezatu, ateza, atezatzen du ad. Tenkatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  atezatu. v. atesatu. || atesatu (Dv, H, A (que citan a He)), atezatu (-au V-m ap. A), ateza (V-m ap. A).

  Tensar, estirar. “Tendre. Zurdak atesatzea (He), tendre les cordes (d’un instrument de musique). Arkua atesatzea (He)” Dv. “Atesatzea, bander, tendre. Arko edo arbalezta atesatua, […] (He Phil)” H. “Ateza, atezau (V-m), estirar una cuerda” A. “Boliñak bela atesatzeko, bolinas o tensores” Elizdo EEs 1926, 31. v. bandatu. Cf. atezu, atasa. Gitarra iole batek, bere gitarraren zurdak […] largaturik, atesaturik, behar den soinura ematen dituen bezala. He Phil 528s (SP Phil 521 bandatuz). Zergatik darabillazu zure arkoa edo arbalesta bethi atesatua? Ib. 368.

  (Fig.). Afirmar, fortalecer. Izan zaitezte beraz pairakor zuek ere eta atesa zatzitzue zuen bihotzak. “Confirmate”. He Iac 5, 8 (TB, Ol azkartu, Ker, IBe indartu). Aphur bat pairatu dukezuenean berak zaituzte perfet errendatuko, borthiztuko eta atesatuko. He 1 Petr 5, 10.

  Sinonimoak: ad.
  

  [atezatu]: tinkatu, atezu jarri. Ant. laxatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. estirar, tensar, atirantar, atiesar, tensionar
  fr du ad. [haria, soka] tendre
  en du ad. to tense, to tighten, to pull
  port du ad. esticar, estirar, estender, esticar, retesar

  Kate motzean lotutako zakur atezatu bat ematen zuen haragi puska harrapaezin baten aurrean. [Zoaz infernura, laztana, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2008)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  atezatu (Irudia: conmassenalesquepelos.es)

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2018/02/18 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  balios 

  adj. Ipar. Baliotsua. Gordailu bat dugu, guretzat guztiz baliosa eta maitagarria dena. Harri zurizko aldare balios bat. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [baliotsua]: baliodun, baliotsu, baliozko, preziatu, prezioso zah., preziotsu Gip. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) valioso, -a; estimable; precioso, -a
  fr izond. (Ipar.) précieux, -euse
  en izond. valuable
  port izond. (Ipar.) valioso, -a; estimável; precioso, -a

  Uko egin diot beraz adiskidantza balios horri, eta neure maitale izateari atxiki natzaio. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  balios (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)