Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:49 pm on 2016/08/16 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alpore 

  iz. (Ipar.) Lurrari sargori denean darion lurrun beroa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  alpore (-ph- BN-mix ), alpor (-ph- S; -ph- Gèze, Hb ap. Lh, Dv (S)), alporra (-ph- BN-mix; -ph- H (det., S)), alfora (S), alfore (BN; ms. Haz. ap. A), alporo (-ph- S ap. Lh; Foix ap. Lh), alpo (-ph- S). Ref.: A (alphor, alphorra, alfora); Lh (alpho, alphor); Lrq /alphó/.

  Etim. En la desaparición de la b- ha podido contribuir la tendencia disimiladora. No se ha producido sonorización de la oclusiva bilabial (alp- > alb-) ya que la sonante anterior, efecto de la repercusión, es tardía. v. bapore y FEW 14, 166ss. Cf. también las alteraciones formales en alav. pavor ‘vapor’, pavorear (Lagrán).

  Vapor; vaho; calor. “Vapeur chaude” H. “1.º ardor, vaho que desprenden los borrachos al día siguiente de una comilona; […] 2.º vaho que despide la tierra los días de gran calor; […] 3.º (S) reverbero del sol” A. “Alpho (S-saug): 1.º réverbération du feu, du soleil, etc.; 2.º haleine d’ivrogne” Lh. “Relent de chaleur que la terre réverbère, aux jours de chaleur” Lrq. Bihotzian dian alporraz berze bizkaiak dütialarik azkartzen, lotsak eztereioke dremendena ikhara emaiten. Egiat 255. Haiñbeste milion aukera bizi direnetarik izairan, pezü eliraiteke amorioaren alporraz baizik. Ib. 205. Biek dereitze odola idortzen, izairitze alporra hiltzen (ref. a la tristeza; el ed.: ‘izateko berotasuna hiltzen’). Ib. 231. Sü hau ezta errekeitüz arrapitz daitekiana. Alpor beriaz bizi zeno zen ganargi ta flakatzen zeno, zokhorri zereio eman, bena lehen bezala ezta destieraziren beraren alporraz baizik eztialakotz alporrik. Ib. 189. Lurraren barnian aurkhitzen dira gaiza mota guziak eta beruareki igaiten dira alphoren artian. Ip Dial 110s (It baporeen, Ur lurrunen, Dv bafaden). Alphor hoietarik jiten dira iñhaziak eta ühülgiak. Ib. 111. …

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [bafada]: putz, bafada Ipar., ufa Ipar., ufako Ipar., lurrun Bizk., buhada g.e., buhako g.e., ufada g.e., bafa zah., bapore zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) vapor, vaho
  fr vapeur
  en (UK) vapour, (US) vapor; steam
  port vapor, vafo

  Lurraren barnian aurkhitzen dira gaiza mota guziak eta beruareki igaiten dira alphoren artian.  Ip Dial 110s (Orotariko Euskal Hiztegia)
  

  

  alpore (Gaurko hitza, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 7:54 pm on 2016/08/15 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lanbero 

    Tenperatura altuak eta hezetasun handiak eragiten duten bero itogarria. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, “sargori”)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 lanbero (Lar, Hb ap. Lh, H, A), launbero. “Bochorno” Lar. Epeldu, sargori, launbero, giroa, zaroa. Izt C 235 (en una lista de fenómenos atmosféricos).

  2 lanbero. “Dinámico, trabajador. Baziran lanberonekuak Eibar-en, lenenguari itxulittara jarritta seguru izen ori” Etxba Eib.

  Sinonimoak: iz.

      [goha]: goha Ipar., sapa Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es bochorno [referido al tiempo]
  fr chaleur étouffante/lourde
  en sticky [weather]
  port bochorno

  Hau da lanberoa!

  

  lanbero (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 11:39 pm on 2016/08/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  putaner 

  iz. (Ipar.) Putazalea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 putanero, putaner (VocBN, Hb ap. Lh <-per>), putañero (Lcc).

  Putañero. “Putassier” VocBN. Nihor ohoin dela, putaner dela edo berze gisako bekhatu mortal egile dela. Harb 172. Ohoin bat, iokari bat, arnegari bat, putaner bat, gaixto da. Ax 407 (V 265). Presuna putanerak eztuela deusetan ere sosegurik eta ez pausurik. Ib. 357 (V 237).

  Sinonimoak: iz./izond. Ipar. zah.

      [putazalea]: putazale beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) (arrt.) putero
  fr fam homme m à putes
  port  vulg homem que transa com prostitutas

  Ugatzak esplikatu zion ezer ez nekien xelebrea nintzela, arlotea, hankabiko afrus eta mozoloa, funtsean fraideek, eurogero ibili ohi nintzela profitaturik, pergutadan sarturiko zozoa, mokoroa frekuenteki bildu zale, makarra, golos, putaner eta ardankoia, adimenez urri eta bizioz luze, ahul, mengel, mendrea eta, finean, ezertarako ere arriskurik sortzen ez zuen zomorroidea.  [Euskal karma, Jon Alonso (Susa, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  putaner (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:11 pm on 2016/08/13 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  triklinio 

  iz. Antzinako greziarrek eta erromatarrek oturuntza egiterakoan erabili ohi zuten etzateko lekua, eskuarki hiru pertsonarentzat zena. (Lur Hiztegi Entziklopedikoa)

  RAE
  

  triclinio. Del lat. triclinĭum, y este del gr. τρικλίνιον triklínion.

  1. m. Cada uno de los lechos, capaces por lo común para tres personas, en que los antiguos griegos y romanos se reclinaban para comer.
  2. m. Comedor de los antiguos griegos y romanos.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es triclinio
  fr triclinium
  en triclinium
  port triclínio

  Gainera, horien ezker-eskuin beste etxetxo batzuk jartzen dira, bakoitza bere ate, triklinio eta gela erosoekin, hain zuzen ere, etxera etortzen diren bisitariak peristiloetan ez hartzeagatik, bisitari-gela hauetan baizik. [Arkitekturaz hamar liburuak, Vitruvio / Santiago Iruretagoiena (Klasikoak, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  triklinio (Wikimedia Commons, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:55 pm on 2016/08/12 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  amilburu 

  iz. Amildegiaren ertza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  amilburu (BeraLzM). Borde del precipicio. [Agureak] urteten dira eta amilburura ostezka igoten. “Hacia el borde el precipicio”. Arriaga Lekob 40 (v. tbn. 42). Iñakik ardueraz zaintzen euzan, amilburu ta otsuaren bildurrez. BAizk Ipuin 82 (ap. DRA). Amilburu-bideko burni-ori malletara eldu ordukoxe. Zait Sof 150. Amilburu-ertzean baitzaude. Ib. 111. Inguruan ura dutalarik or-emen / soilki natxeok nerekautan amilburu baten. SM Olerti 1959, 148. Kant bera ere ezta elduko, ordea, Eladeko sofistak eldu ziran amilbururaino. Zait Plat 124.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. borde del precipicio
  fr iz. bord de précipice
  en iz. edge of the cliff
  port iz. beira de precipício

  Amilburuan zaude.

  

  amilburu (gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2016/08/11 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sarale 

  iz. 1. Abereen bazkarako erabiltzen den belar ondua. 2. Sabaizuloa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [sarale] : bazka ondu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [belar ondua] heno, forraje seco, comida para el ganado (2) iz. [sabai-zuloa] trampilla, trampa en el desván
  fr (1) iz. [belar ondua] foin (2) iz. [sabai-zuloa] trappe pour la nourriture du bétail
  en (1) iz. hay
  port (1) iz. feno (2) alçapão

  Ibarrak arrastiriko zehar-argitan, itzal-mazelak, itzal-trokarteak, lats zuriak han behean, larre-pentzeak zehar-argitan, sarale-metak eguzki-argitan gorri, eta artalde bat oihan-ertzeko sakonune harri-kozkortsu batean: zizare zuriak iduri!  [Homo Faber, Max Frisch / Joxe Austin Arrieta (Elkar, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  sarale (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2016/08/10 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lagunpide 

   iz. (Ipar.) Helpidea, laguntza. Lagunpidea galdatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  lagunpide. v. lagunbide.

  lagunbide, lagunpide (S-saug ap. Lh).

  “Secours, aide” Lh. Elizaren iru umetalde auen artean badegu alkartasuna, artu-eman edo ontasunezko batzuek besteen lagun-bidea. Inza Azalp 103 (v. tbn. 102).

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [arrisku edo larrialdiko laguntza]: sorospen, heldura Ipar., helpide Ipar., sokorri Ipar., sokorru Bizk., soroski g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Ipar.) ayuda, socorro
  fr aide, secours
  en help
  port ajuda, socorro

  Lagunpidea eskatu zuten.

  

  lagunpide (Gaurko hitza, CC)