Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:37 pm on 2021/06/22 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tutarrez 

  adb. Bizk. Erabat, guztiz. Grina oker eta gehiegizkoa gizonen bihotzetatik tutarrez kentzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tutarrez. tutarraz (V-ple-m-gip, B ap. A), tutarras (V-arr ap. Totor Arr ), tuterras, tuterrez.
  Completamente, de raíz. “A roso y velloso, enteramente” A. “Abundante, en el sentido de derroche. Dirue tútarras gastetan deu Ubenek” Totor Arr. Cf. tutorretik. . Ixioturik kiskal kiskalik garrak isten dauz, / larrak tutarras, laster alderik aldenera. AB AmaE 447. Jausi zaiteze txuntxurrok danok / arroetara tuterras. Ib. 425. Norberaganako daukagun maitetasun oker da geiegizkoa gizonen biotzetatik tutarrez kentzen [saiatu bear dogu] . Ag AL 47. Joten dau oñagaz esnez beteriko sulla, ta an dua sulla tutarrez, esnia be plausta beianganera. “Lo roversò tutto” . Otx 42. [Kurrilluak], guztijen artian tutarrez neu gora jasota, an narue aidian egaz eurakaz. Ib. 158. Xirdoganako eukan jita, […] ezereztu ta puxkatuaz, bere barrutik errotik, tutarrez kendu uste eban. Erkiag Arran 178. Maitetasun-abiatxua, sarraski ta urratu egin eban zearo, tutarrez, […] jakitean. Ib. 177. Ortz agiñak, guztiak tutarrez atara. Erkiag BatB 26. An ibili giñan Beiena ori tuterrez ikusten. Gerrika 203.

  Sinonimoak: adlag. Bizk.

  [erabat]: alde batera, begietaraino, betean, bete-betean, ederki, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tinketz Ipar., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. completamente, del todo, enteramente
  fr adb. entièrement, complètement, totalement
  en adb. completely, totally, absolutely
  port adb. completamente, inteiramente

  Testuinguruan

  Grina oker eta gehiegizkoa gizonen bihotzetatik tutarrez kentzeko. (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:11 pm on 2021/06/21 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zugan 

  iz. Zurezko upela.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zugan. (BN-mix, S; VocBN →H, Gèze (zü-), Dv (BN, S), Foix), zuan (H (L; s.v. zua)), zuban (BN), zubana, zudan (Foix), sugan(a) (V-gip), suban (V-gip), suan (V-gip). Ref.: A (zugan, sugan); Lh (zuba) ; P. Urkia EEs 1930, 24; Iz ArOñ (súgan).
  Cuba. “Cuve à vin” VocBN. “Cuve” Gèze. “Zugan […], cuba de madera, a diferencia de lako que es de piedra” A. “Coladero, barril de la colada” Ib. “Cuve pour la fermentation du raisin, züdana, zügana” Foix. “Sugana, lixibia (puxetia) egosteko upela” P. Urkia EEs 1930, 24. “Súgan, sugána, (la) barrica en que se hace la colada. Súban, subána […]. Súan, suána” Iz ArOñ. J. Etchepare (GH 1924, 578), informado sin duda por Lafitte, da zuban como voz propia de Mixe. v. zuhar. Zügan bat ezari zian han [mahastian], eta thorre bat eraiki. Ip Mt 21, 33. Bildu zütian lürreko mahatsak eta urthiki zütian Jinkuaren khexüzko zügan handialat. Ip Apoc 14, 19 (Lç lako, He dollare, TB sulla, Dv thina, Ur (G) putzu, Echn kupel, Ol tolare, Ker upa, BiblE dolare). Bethe zituzten beraz olio eta bikhe irakituz hogoi-ta hamar zuan. Jnn SBi 101. Hartarik landa, zubanean sartzen dute, thorratzen, marruskatzen, azkenekotz argitzen. Lf GH 1924, 396. Zubana auts ezazu, ta edariak gañez egiñen gal gal. ‘La cuve’ . Or Mi 74 (29 zugan). Oihal horien bokhetan zubanaren barnian sartzen. GAlm 1955, 34. [Sagarrak] lehertu-eta, emaiten dira zubana batean, aireari zubana idekirik zabal. Gatxitegi Laborantza 122. Zubanatik eta brentsatik ideki ondoan [arnoa] . Ib. 133.

  ZUGAN-HARRI. “Sugan-arrixa, la piedra sobre la cual se ponía la barrica” Iz ArOñ.

  Sinonimoak

  [zugan]: (zurezko) upel, upa, kupel

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) cuba de madera
  fr iz. (Ipar.) tonneau
  en iz. (Ipar.) wooden barrel, cask
  port iz. (Ipar.) barrica, barril de madeira

  Testuinguruan

  Bildu zütian lürreko mahatsak eta urthiki zütian Jinkuaren khexüzko zügan handialat. Ip Apoc 14, 19 (Orotariko Euskal hiztegian)

  

   
• 

  Maite 10:12 pm on 2021/06/20 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ingurutsik 

  Oinak edo eskuak estali barik. (Oñatiko euskeria)

  Oñatiko euskeria

  Ungurruntzian, ingurutsik, ingurutsian egon. Oiñak edo eskuak estali barik euki, esaterako afraketak kaltzetin barik edo sartu barik ibilli, azken fiñian haragixa bistan eukittia.

  Sinonimoak: iz.

  [ingurutsik]: ungurruntzian, ingurutsian (egon) (Oñatiko euskeria)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es con los pies y manos desnudos
  fr sans couvrir les pieds ou les mains
  en without covering the feet or hands
  port sem cobrir os pés ou as mãos

  Testuinguruan

  Ingurutsik atera da etxetik. #gaurkohitza

  

  https://twitter.com/protoeuskaldun/status/1405980710800920579

   
• 

  Maite 10:53 pm on 2021/06/19 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ipurterre 

  adj. Erretxina, berehala haserretzen eta espaka hasten dena. Agure ipurterrea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ipurterre.

  1. (V-gip, G-azp-goi). Ref.: A; A EY III 372; Elexp Berg ; Gte Erd 212. “Cascarrabias, persona que fácilmente se enoja” A. Ipurterrea izan zan gaztetan. TAg Uzt 190. Muñube ipurterre alena! Loidi 110. Pitodor aberats ipurterreak […] salatu egin zuen. Zait Plat 119.

  2. “Dícese de los tomates defectuosos” Elexp Berg.

  Sinonimoak: izond. beh.

  [erretxina]: erretxin, kakapirri, kakerre, sakerre, pirri Bizk., triperre beh., prakerre g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. cascarrabias, irascible (2)  izond. movido, -a, inquieto, -a
  fr  izond. grincheux, -euse ; grognon, -onne
  en izond. bad-tempered; irritable
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Erabat ipurterrea zegoen eta bere amorraldietan ia burutik eginda zegoela ematen zuen. [Odolaren sua, Irene Nemirovski / Jose Antonio Sarasola (Alberdania, 2012)]

  

   
• 

  Maite 9:51 pm on 2021/06/18 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  desosegu 

  iz. Urduritasuna, ezinegona, sosegurik ez duenaren egoera.

  Sinonimoak:
  [ezinegona] : artegatasun Bizk., erreustarzün Zub., erreustasun Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegian, ‘urduritasun’)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es desasosiego, intranquilidad, pesadumbre
  fr trouble
  en unease, feeling of unease, sense of unease, misgivings
  port desassossego, inquietação

  
  Esker mila, Josi Sierra, bideoa hain txukun ipintzeagatik!

  #gaurkohitza.ren 5. urteurreunaren harira bildutako argazki eta hitz guztiak ikusi nahi badituzu: Azaleratu zure hitza!

   
• 

  Maite 8:32 pm on 2021/06/17 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  demas 

  adj. Batez ere Bizk. Beh. Handia, izugarria. Ik. berebiziko 2. Mozkor demasa harrapatu genian atzo. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  demas. (V-m-gip). Ref.: Etxba Eib; Etxabu Ond 113; Elexp Berg. “Enorme” Etxabu Ond. “Muy usado en Eibar, aunque puede sustituirse con una loc. como besterik ez lakua, también en uso. Aboziñau demasa aiz i beintzat” Etxba Eib. “Mozkor demasa arrapau giñuan atzo” Elexp Berg. “Jesus zelebria da demasa” Ib. “Artikuluaz ia beti” Ib.
  Egun orretan beroa ere / egiña zuan demasa. EusJok 61. DEMAS-DEMASA. “(Ezezko esaldietan erabiltzen da). Bada ezpadakoa, kaxkarra. Aurten tomatiak eztare demas-demasak” Elexp Berg. “Felix ikusi dot; gizajua eztago demas-demasa” Ib. DEMASEAN. Txarto demasian ein dau (V-m). ‘Muy mal’. DEMASEKO (V-ger-gip). “Demasekue, exagerado” Ort Voc. “Enorme. Demaseko zartaria artu neban keixatik jausita” Elexp Berg. “Demaseko depositua eindda, baiña guk bete biar aura, e” Ib. Demasekue da, arek neskatuek dabillena! Ort Oroig 40. “Demasekuak esan, entzun, eiñ…, Kristorenak esan, entzun, egin. Demasekuak esan zotsan uskerixa bateaittik” Elexp Berg. .

  Sinonimoak: iz.

  izond. Bizk. beh. [guztiz handia]: demaseko, ikaragarri, itzel, itzelezko, izugarri, ikaragarriko Ipar., izigarriko Ipar., ikaragarrizko Heg., izugarrizko Heg., kristoren beh., upielako Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (batez ere B) (herr.) enorme, tremendo, -a, exagerado, -a (2)  izond. (batez ere B) (herr.) por demás, enormemente, exageradamente
  fr (1) immense, énorme, excessif, excessive (2) énormément, exagérément
  en (1) enormous, huge, gigantic, tremendous (2) exaggeratedly, excessively
  port (1) izond. (batez ere B) (herr.) enorme, tremendo, -a, exagerado, -a, excessivo, -a. (2)  izond. (batez ere B) (herr.) excessivamente, enormemente, exageradamente

  Testuinguruan

  Mozkor demasa harrapatu genian atzo. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2021/06/16 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kunkuin 

  adb. Zub. Gainezka, mukuru. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kunkuin. (künküñ S), kunkuño (künküño S), kunkuina, kuin-kuin, kunkuaña. Ref.: A; Lh (künküño); Lrq /künkün’o/.
  (Estar, etc.) repleto, rebosante. “Repleto. Terrin hori künküñ dago” A. “Plein à deborder” Lh. “Surchargé de fruits (arbre)” Lrq. Emakume bat an ikusi nun birao-izenez kunkuin. Ol Apoc 17, 3 (Ip betherik, IBe josia). Emakumeok, ogenez kunkuin ta askotariko griñaz okiturik […] ez dute iñoiz egiaren ezaguera iristen. Ol 2 Tim 3, 6s (en la ed. de 1958, kuin-kuin). Eta jaun Eretóa ezin igán [jenten] ártín, hánbat beitzién thián künkúño. Lrq Larraja RIEV 1935, 144. Aldiak igaziz, urtez kunkuin eta buru-utsik utzi zaitu. Zait Sof 133. Beren gaztetasuneko oroitzak pilan zetozen beren oroimenera kuin-kuin. P. Etxeberria EG 1956 (9-10), 78. Astelehenian, selaubia, gizonez künküaña zen. Herr 10-5-1956 3. Aleak jentez künküña, biga bost gora gora! Oihügin die müsizienteer. Herr 15-5-1958 3. Mistika gaiez kuin-kuin. Onaind in Gazt MusIx 151. Bi kutxarro olio guriz kuin-kuin. Ibiñ Virgil 47.

  Sinonimoak: adond. Zub.

  [gainezka]: gaindi, gaindika, gainezka, gaindizka Ipar., koka-ahala Ipar., tontorka Gip., gaindiz Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (ikus gainezka, mukuru) (estar, etc.) repleto/ta, rebosante
  fr adb. débordant, abondamment
  en adb. overflowing (with); filled to the brim, brimmed (with)
  port loc adj cheio até as bordas

  Testuinguruan

  Mariok ez bide zuen kalizez, eki sainduz, urrezko plata eta godaletez kunkuin bete zakua ahantzi? [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)]