Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:49 pm on 2021/05/11 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aharratu 

  da ad. aharratu, aharra/aharratu, aharratzen || Liskartu. Beren erlijioak debekatzen die samurtzea, aharratzea, elkarrekin joka aritzea.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aharratu. (L, BN, S ap. Lh ; SP, Arch VocGr , Hb, VocBN , Gèze, Dv, H, A), ahartu (vEys, H (BN)). (Aux. intrans.). Reñir. “Quereller de parole” SP. “Se quereller avec violence” VocBN. . Aharra ziten artzainak, / ager ziten gaznak. Saug 99. Aharra ziten altxonak, ager ziten gazna ohonak. “Les valets du pasteur s’entrequerellèrent” . O Pr 10 (cf. RS 52: unaiok arri zitean). Hori erraiten zion puta alaba batek bere amari, ama bertze emazte bateki aharratzean. Ib. 484. Sabeleko ertseak ere aharratzen dira. O PrASJU 270. Harzaz aharratü nahia, erhokeria dela oiztekiziala doana. Egiat 177. Hiriti jalkhi zirenin hasi ziren / ihur etxakin zer gatik aharratzen. Etch 638. Ezta aharratuko, ez da oihuz ariko. SalabBN Mt 12, 19 (Dv ez du aharrarik). Beren erlijioneak debekatzen diotek samurtzea, aharratzea, elgarrekin joka artzea. Prop 1880b, 13s. Nik ikhusi nuena zen Arabek bazutela elgarren artean makhur, eta nere baithan egiten nuen agian batzuak bertzeekin aharratuko zirela. Prop 1888, 246.

  AHARRATUXE (S ap. Lh) (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [liskartu]: ahakar egin, liskartu, mokokatu, eskatimatu Ipar., bilaxkatu Zub., errieta egin, errietan egin, gatazkatu g.e., haparkatu Ipar. g.e., ahakartu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  da ad. (Ipar.) reñir, disputar, discutir, pelearse
  fr da ad. (Ipar.) (se) disputer, se quereller
  en da ad. (Ipar.) quarrel, dispute, argue
  port da ad. (Ipar.) brigar, disputar, discutir

  Testuinguruan

  Elkarrekin aharratu ziren. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:51 pm on 2021/05/10 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mafrunditu 

  da/du ad. Ipar. mafrunditu, mafrundi/mafrunditu, mafrunditzen || Mafrundiak joa gertatu; mafrundia eragin. Zoaz janztera mafrunditu aurretik. Deusek ez du hala mafrunditzen nola berotik hotzera iragateak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mafrunditu. (H), marfunditu (L, S; Urt Gram 387, H), marfonditu (Ht VocGr 352, Lar, Dv, H), malfonditu. Ref.: A; Lrq. Acatarrar(se). “Arromadizarse” Lar. “S’enrhumer” Urt Gram, Dv y Lrq. “Eritarzun hori heldu berotzetik eta borthizki marfonditua denian, cette malais vient de s’échauffer, et quand on a un fort coryza. […] Deusek eztu hala marfunditzen nola berotik hotzera iragaiteak, […]” H. Cf. morfonditu. Borthizki malfonditua denian, […] gaitx horren erremediatzeko ez du deus ere idiak edan behar. Mong 589 (cf. 590 marfondi). Zer uste du holako hotzarekin zabalduren diotala athea?… Zerutiar guzien marfunditzeko, othe? GaztAlm 1834, 33. (ap. DRA) Bekhatu litake mafrunditzen bazine, ene bihotzeko pinpili-panpalañoa! GAlm 1955, 34. Dendarietan asko ditut ezagutzen, / kanporat ilki gabe aise mafrunditzen. Bidarte in Onaind MEOE 1097. Eman ginion garbi-aldi on bat, […] mafrunditua egotu den armonionari.Prop 1896, 74.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [mafrundiak joa gertatu]: marrantatu, errefriatu Ipar. g.e., katarratu Heg. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (Ipar.) resfriarse, constiparse, acatarrarse
  fr da ad. s’enrhumer
  en da ad. get a cold, catch a cold, get sick, become sick
  port da ad. encatarrar-se, resfriar-se, constipar-se

  Testuinguruan

  Abots mafrunditu batez, Mikel agurtu zuen. [Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004)]

  

  Zoaz janztera mafrunditu aurretik. [Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004)]

  

   
• 

  Maite 10:42 pm on 2021/05/09 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  atarratu 

  ad. atarratu, atarra, atarratzen || 1 du ad. g.er. Apurtu, desegin. 2 du ad. g.er. Zigortu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  atarratu.

  1. Destrozar, destruir, romper. [Herioak] natura humanoa oro arras akhaba, ruina, hil eta atarra artino, eztu honik ukhenen. Tt Onsa 138. Jinkuaren zerbütxatzia / Etzitadak ez desuhure, / Kalitatia eztiat / atarratzen deüsetan ere. StJul 120. Umeak atarratu egiten due etxea. “Los niños destrozan la casa” . Ayerb EEs 1914, 212.

  2. (BN-arb ap. A ). Reñir, censurar; castigar. “Reñir violentamente” A. Cf. atarra, atarraldi. Berak [Erode-k] atarratuta gero askatuko dut. Ol Lc 23, 16 (IBk zigortu ondoren). Gorroto nautenei buruz, gurasoen gaiztakeria irugarren ta laugarren gizaldiraño atarratzen badakit. Ol Ex 20, 5 (Urt punitu, Dv bilhatu, Ur kastigatu, Ker zigortu). Aien ogena zuengan atarratuko dut. Ib. 32,34. Zigor oñazez atarratuko al ditu Olinpiar yainko andiak. Zait Sof 17. Aberritik yaurtiz gabetu naun nere anaia atarratzeko, gertu bainago. Ib. 143. Ez dit axolik, ez naiz mokoka ari, ez atarra naiean. “Nec reprehendo” . Or Aitork 324. 3. “(Sal), hartarse. Atarra adi noizbait, hártate alguna vez” A. Cf. atarradura. 4. “(R), atacar. Loak atarra, ser atacado, tentado por el sueño” A.

  Sinonimoak: ad. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [desegin]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah.    

  [zigortu]: zigortu, gaztigatu Ipar., larderiatu Ipar., kastigatu Heg., nekaldu g.e., penatu g.e., punitu Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (ikus apurtu, desegin) destrozar, destruir (2) (ikus zigortu) reñir, reprender, censurar, castigar
  fr (1) (se) rompre, (se) casser, (se) brisser (2) punir; réprimander
  en (1)  da/du ad. to break (up); [puska txikitan] to smash; [papera, oihala] to tear, to rip (2) to punish; to sanction, to penalize; to reprimand, to scold, to rebuke; to tell sb off (inf)

  Testuinguruan

  Lehergailuek etxea atarratu zuten. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2021/05/08 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  autoerantzukizun 

  iz. Nork bere erantzukizuna, norbaitek zer egin esan beharrik gabe jardutera bultzatzen gaituena. 

  Sinonimoak

  autoerantzukizun: erantzukizun indibidual, norbanakoaren erantzukizun

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. autorresponsabilidad
  fr iz. responsabilité personnelle
  en iz. self-responsibility
  port iz. responsabilidade própria

  Testuinguruan

  Autolimitazioa eta auto-erantzukizuna eskatu du Urkulluk gaueko mugikortasuna eta bilkura jendetsuak mugatzeko. (argia.eus, 2021-05-08)

  Auto-erantzukizunerako garaia da.

  

   
• 

  Maite 11:08 pm on 2021/05/07 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uzkurtu 

  ad. uzkurtu, uzkur/uzkurtu, uzkurtzen || 1 da/du ad. Batez ere gorputzaz, giharrez eta kidekoez mintzatuz, tamaina txikiagoko bihurtu, laburrago bihurtu. Ik. kuzkurtu. Hotzak uzkurtua dauka su ondoan. Gihar bat uzkurtu. 2 da/du ad. Makurtu. Zure uztarri bigunari lepoa uzkurtzeko. Bere burua uzkurtzen duenaren otoitzak igaroko ditu hodeiak. 3 da/du ad. Kikildu, adorea galdu edo kendu, ezeri aurre egiteko gauza ez dela gertatu; uzkurtasuna sentitu. Uzkurtua gelditzen da Jainkoaren aitzinean. Heriotzaren oroitzapenak uzkurtzen du bekataria. Hain karitate sutuaz miretsi eta uzkurturik. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [kuzkurtu]: kikildu, kizkurtu, kuzkurtu, mokortu Ipar., kuxkuldu Gip. g.e.    

  [adorea galdu]: adoregabetu, kikildu, koldartu, kukuldu, txepeldu, makaldu Bizk., oilotu Bizk., ikarakortu g.e., kubildu Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [koldartu] acobardar(se), apoquinar(se), amilanar(se) (2) da/du ad. [hozmindu] encoger(se); acurrucarse; agachar(se) (3) da ad. [muskulua] contraer(se)
  fr (1) da/du ad. hésiter, prendre peur, (s’)intimider (2) da/du ad. se blottir, se pelotonner, se recroqueviller (3) da ad. se rétrécir, se contracter
  en (1)  da/du ad. [koldartu] to unnerve, to intimidate, to frighten; to get frightened, to get scared, to quail, to shrink back (2)  da/du ad. [hozmindu] to curl up; to crouch (3) da ad. [muskulua] to contract
  port (1) da/du ad. [koldartu] acovardar, abater-se, desanimar-se, acovardar-se; (2) da/du ad. [hozmindu] encolher-se, proteger-se de forma (3) da ad. [muskulua] contrair

  Testuinguruan

  Gorputz osoa uzkurtu zitzaidan ur koloregabe horren ukipen hotza sentitzean. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)]

  

   
• 

  Maite 11:21 pm on 2021/05/06 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  goibeheratu 

  du ad. Beheratu, apaldu; zapaldu. Munduan azken direnak zuk zeruan igotzen dituzu, eta harro direnak, beren handinahia beheratuaz, goibeheratzen dituzu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  goibeheratu.

  1. (-bera- Lar), goberatu (Lar, Dv, H). “Revolver” Lar. “(Meterlo a) barato, guzia nastatu, […] goiberatu” Ib. (-bera- H). Poner(se) lo de abajo arriba, poner(se) del revés. Gure begiz ikusten deguna bera nola aunditzen dan […] eta goiberatzen dan oartu duanak. “Se trastorna de arriba abajo” . Zink Crit 55.

  2. (-bera- Lar, H). Rebajar. “Ajarle a uno su vanidad, bere antustea goiberatu norbaiti” Lar. “Abattre, humilier” H. Gurasoak goi-beratu dituzu? Elizondo KristPE 103. “Goiberatu (Vc, G), disminuir, venir a menos (hablando de la fortuna, fama, bienes, etc.)” A.

  3. Caer. “Aplanarse algún edificio, erori, jauzi, goiberatu” Lar.

  4. (-bera- Añ, H, A). Dejar maltrecho, aplastar (a alguien). “Estropear” Añ. “Défaire, jeter dans le désordre” H. “Desbaratar” A (éste y Harriet citan ejs. de Añibarro). Astindu ta goibeeratuten zaituela lurra jotegiño erruki apur baga. Añ EL1 199. Mantendu ezin baziran bertutean, ez goi-beratu euren arerioak oraziño baga. Añ LoraS 104. Ekatx andi indartsuak goiberatu nau. Añ NekeA 260. (No ref. a personas). Desbaratar, deshacer.
  Goiberatuteko bere deabrutasuna. Añ MisE 3. Eraketa goiberatzeko bakarrik aski da. “Basta para desbaratar el sistema” . Zink Crit 33.

  5. Apoyarse, inclinarse sobre. Nere bordoian goiberatua / banetorren ni pakian. SBaroj CancB 1, 2, 22.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [beheratu]: apaldu, behera egin, beheratu, behetu, jaitsi, beheititu Ipar./Naf., jautsi L-N, baxatu g.e.    

  [zapaldu]: oinazpiratu, oinkatu, oinperatu, ostikopetu, zanpa-zanpa egin, zapaldu, lehertu Ipar., ostikatu Ipar., zanpatu Gip., zapatu Ipar./Naf., istikatu g.e., lerdatu g.e., lerdekatu g.e., ostikoperatu g.e., aurizki zah., ohondikatu Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. disminuir, venir a menos; deprimir, humillar, abatir
  fr du ad. diminuer, venir à moins; déprimer, humilier, apaiser
  en du ad. decrease, come to less; depress, humiliate, abate
  port du ad. diminuir, chegar a menos; deprimir, humilhar

  Testuinguruan

  Ekaitz handi indartsuak goibeheratu nau. Añ NekeA 260. (moldatua)

  

   
• 

  Maite 10:21 pm on 2021/05/05 Permalink | Reply  

  askogura 

  1 iz. Bizk. Oniritzia, maitasuna. 2 adj. Bizk. Handinahia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  askogura.

  1. Amor. Maite dau Aita agertuten deutsan asko gura edo amodijua gaitik. Mg CO 47. Ogi puska bategaiti, zelango oniritxi ta askoguria artuten ezteutsa bere ugazabari? Mg PAb 92. Neure Guraso legez, kontu eskatuko deust, niri eustan maitetasun ta asko-gurearena. Añ EL1 42. Gomute zaite guri asko-gureak igaroerazo eutsun bizitza ta eriotza garratzaren. Ib. 118 (EL2 gure asko-gureak). Baña atzerapena, eurtada, ta aldats eskergak asmetan ditu gurezko amore ta askogureak. Añ LoraS 58. Egiten badeuskubez ainbat mesede, ainbat on, dala deuskuben amodijo, asko gura, eta borondate ona gaitik. Astar II 289. Urre gorrizko ulle orrekaz zuk lotu nozu, / Preso naukazu asko guraz. AB AmaE 157.

  2. Ambición. v. askonahi (2). Malmuzkeri, iruzurkeri ta saldukeri utsa, barruban daruezan asko-gureak eta ase-eziñezko griñak beteteko olakoxiak ixaten erazota dagozalako. Otx 21. ASKOGURAN. Ambicionando mucho.
  Asko guran urten da utsean biurtu. Nori etxako olango gauzaren bat gertau, bere bizian? Ag Kr 58.

  Sinonimoak: iz. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [maitasuna]: askonahi, maitasun, maitatze, nahitasun, amodio Ipar., maitazarre jas., onerizko jas., amore g.e., maitakuntza g.e., maitantza g.e., onerizte zah., oniritzi zah., maitagune Ipar. g.e.    

  [askonahia]: askonahi, goranahi, handinahi, handinahikeria, handigura Bizk., handinahitasun g.e., handizaletasun g.e., largura g.e., anbizio zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (B) amor, cariño (2) iz. (B) ambición
  fr (1) iz. (B) amour, tendresse, affection (2) iz. (B) ambition
  en (1) iz. (B) love, affection, care (2) iz. (B) ambition
  port (1) iz. (B) amor, carinho (2) iz. (B) ambição

  Testuinguruan

  Bere askogurak ez du mugarik. [Egunkaria, 2002-06-13, JON REJADO [Kirola]]