barauts

1. iz. Lerdea. Barautsa eta bitsa zeriola. || 2. iz. Zulatzeko ebaketa–erreminta. • barauts bihurri edo helikoidal. Ezagunena eta erabiliena da. Bi sorbatz izaten ditu muturrean eta arteka helikoidal batzuk txirbilen irtenbide bezala. || barauts-etxe. Makinan barautsari eusten dion pieza. Hiru atzapar izaten ditu eta estutzeko sistema desberdinak daude: automatikoa, kremailerazkoa, etab. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal Hiztegian:

1 barauts (V, G, L; Lar, Añ (G), H), baraus (V-arr), baruts (V-gip), barrauts (V-ger), bahuts (S; Gèze, Dv, H), balutz (V-gip). Ref.: A (barauts, baraus, baruts, bahuts); A Apend (barrauts); Lrq /bahüć/; Iz ArOñ (balutz).

1. Espumarajo, espuma de la boca; espuma en gral. “Babas mayores” Lar. “Écume de la bouche” Gèze, Dv y Lrq. “Bave” Gèze. “Écume” Ib. “Écume de la bouche, bave. Ardoaren bahutsa lohikeria, l’écume du vin est le libertinage (Esc. Li). Syn. habuina. Ce mot ne paraît autre qu’une syncope de barautsa (G), même signification” H. “Baraus (V-arr), espuma” A. “Barauts […], espuma de la boca” Ib. “Balutz, balútza, (la) espuma de boca (en ovejas, vacas, etc.)” Iz ArOñ. v. habuin. Au izango da, Jaunari eskeñi bear diogun biotza, aurrena munduari eskeintzea, ta munduaren barautsez loitzea ta zikintzea. AA III 358. Eta ezda geldituko barautsa ta pitxa purrustaka dariola, alik eta txit arras aunatu dadin arteraño. Izt D 27. Leoi amorratuaren gisa barautsa ta pitsa zeriola. Izt C 259. Jarraik [itxas arroa], jarraitu, Jaun onek isten / Badeusk oraindik, / Barauts ta bitsok odeiez gora / Boteagaz. AB Olerk 207 (en la vers. de AmaE 127 baraust ta bitzok). Azken señale hau da errabiaren señalerik segürena. Ez hüllanik ere hain segür bahütsa. Eskual 7-8-1908 (ap. DRA).

2. “Baraus (G-to), olor de comida o bebida que despide uno del estómago. Orri darion barausa ere gezurra dek” A.

2 barauts (V-gip), barautz (V-gip), barutz (V-gip). Ref.: A; SM EiTec1, EiTec2; Etxba Eib (barautza); Elexp Berg (barautz, barutz).

Broca. “Birbiquí, artefacto muy antiguo con el cual se horada el hierro” A (que podría haber interpretado mal). “Indar larregikin sakatzen dozulako, barautza apurtzen jatzu” Etxba Eib. “Joan hari ferreterixara eta seiko barutza ekarri” Elexp Berg. Barautsak (broca), epaikiak ta gañerako erremintxa guztiak epetakuak ei zituen. SM Zirik 106. En DFrec hay 18 ejs. más.

Sinonimoak:i z. zah.

    [lerdea]: adur, elder Ipar., lerde Gip., herde g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (zah.) baba; espumarajo (2) iz. broca
fr (1) iz. bave, écume de la bouche (2) iz. foret
en (1) iz. spittle, saliva (2) iz. bit [tool]
port (1) iz. baba, cusparada (2) broca

Entzun:

Lehoi amorratuaren gisa barautsa eta bitsa zeriola. Izt C 259.  Orotariko Euskal Hiztegia [moldatua]

Joan dendara eta seiko barautsa ekarri!

barauts (elperrosaludable.com)

barauts (Wikimedia Commons)