ad. Bidean lagundu.
Orotariko Euskal Hiztegian
bidelagundu. Acompañar en el camino. Bi beso lez bi errezka, / –prantziskotarren besarka– / eliz-atera bidelaguntzen / pralleak, azken-agurka. SMitx Aranz 187.
Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):
es acompañar en el camino
fr accompagner sur la route
en accompany on the road
port acompanhar na estrada
Bizitzan bidelagundu.
bidelagundu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
adb. Basatiaren gisa. Basaki haziak. Basaki jokatu. Barre egin zuen basaki. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak:Â adond.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adb. (Ipar.) salvajemente, brutalmente
fr follement, brutalement
en wildly, brutally
port descontroladamente, brutalmente
Barre egin zuen basaki. (Hiztegi Batua)
basaki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
adj. 1 adj. Pertsonez mintzatuz, ezusteko bategatik, hotzagatik edo edateagatik zurbildu dena, edo berez zurbila dena. 2 adj. Eguraldiaz mintzatuz, hotza eta euritsua. Ekarriko zuela, alegia, apirilean eguraldi berdotza eta hotza. 3 adj. Fruituez-eta mintzatuz, berdea, heldugabea. Sagarra berdotza dago. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
berdotz (Lar).
1. “Cosa a medio asar” Lar. Cf. berdoldu.
2. (VocB), berdox (G ap. A), berdotxa (G ap. A). Verdoso. “Verduzco” A. v. berdats. Lau arri labain berdotzez. Zendoia 181.
Pálido, cetrino (referido a personas). “Berdotz (Gc), verduzco. Se dice hablando de personas” A. Jaungoikoaren amorioaren sugar bizietan alañ irazekia, non berez berdotz eta gaxokorra zalarik, biotza sututzen zion amorioaren indarrez sua bezela argitsu sarritan ikusten zan. Arr Bearg 260. Izatez serioa, kolorez berdotza, lepo-motza, gorputz igarka. Zendoia 95.
(V-gip), berdotx (V-gip). “Berdotx, berdótxa daó, está muy verde (la manzana); berdótza, (la cosa) sin madurar” Iz ArOñ. Leenago berdotz utzi ditugun gari-soroak ezin ditugu aaztu; arto-loreetarako burutu eta elduak bait dira. Zendoia 193.
3. +berdots (AN-gip). (Tiempo) desapacible, lluvioso. “Egualdi berdotsa da (txarra) (AN-gip)” Gte Erd 85. Urtaldiz, giro berdotza dala, / lan onek zenbat amorru! “Verduzco”. Or Eus 296.
4. “Berdotza (G), medio achispado” Aizk app.
Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
[zurbila]: zurbil.
[heldugabea]: berde, heldugabe
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar hiztegia, Orotariko Euskal Hiztegia eta Word Reference):
es izond. (1)  (referido a personas) pálido, -a, cetrino (2) (referido a personas) izond. achispado, -a; alegre, algo ebrio (3) (Tiempo) desapacible, lluvioso (4) (Fruta) verde, sin madurar
fr izond. (1)  (referido a personas) pâle, olivâtre, jaunâtre (2) (referido a personas) izond. éméché (3) (Tiempo) éméché, pluvieux (4) (Fruta) pas mûr loc, vert
en izond. (1) (referido a personas) pallid, pale (2) (referido a personas) izond. drunk, intoxicated, inebriated (3) (Tiempo) inclement, rainy (4) (Fruta) green, unripe
port izond. (1)  (referido a personas) pálido(a), azeitonado(a) (2) (referido a personas) izond. alegre, algo ébrio(a), embriagado(a) (3) (Tiempo) adj desagradável, desaprazÃvel (4) (Fruta) verde, sem madurar
Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)
berdotz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 iz. Mat. Zenbait kopuru batzeko eragiketa. 4 eta 5-en batuketak 9 ematen du. Batuketa egin. Batuketaren emaitza. 2 iz. Mat. Batura. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
batuketa (BeraLzM).
1. Sinéresis. Lenengo lerroko bigarren itzan biotzeko itzak lau izkin biar lituzke, bi-o-tze-ko, bañan batuketaren bidez bio-tze-ko egiñaz iru izkindun bezela azaltzen da. LzM EEs 1913, 197s.
2. Suma. v. batumen. Baña orrela tolesketa-argibidea (tabla de multiplicar) egin ezkero, batuketa-argibidea (tabla de sumar) nola atonduko dezu? EEs 1917, 105. Zenbakiak, batuketak, eta euren izen abizenak egiten eta idazten etxian ikasita. Gerrika 26. En DFrec hay 14 ejs. más.
Sinonimoak:Â iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. suma, adición [operación]
fr iz. (Mat.) addition
en iz. addition [process]
port iz. soma, adição [operación]
Euskarari dagokionean, batuketaren batugai guztiak ezinbestekoak dira, gara, zara… #EuskararenNazioartekoEguna
batuketa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 zenbtz. Zortzi eta bat, 9. Aurten beteko ditu bederatzi urte. Bederatzi hilabeteren buruan. Bederatzi puntuko bertsoa (Ik. bederatziko 3). Hogeita bederatzi. Berrehun eta bederatzi. Beste bederatziak non dira, bada? 2 (Data adierazteko). Gaur, otsailak bederatzi, astelehena. Datorren hilaren bederatzian. 3 (Orduak adierazteko). Goizeko bederatziak arte. Iluntzeko bederatzietan. Bederatzi eta erdiak. Bederatzi orenak eta erdiak. Bederatzi eta erdietan. Bederatzi eta laurdenak edo bederatziak eta laurden. Bederatzi(ak) eta laurdenetan. Bederatziak eta bostean. Bederatziak hamar gutxi(ago). Bederatziak laurden gutxi(ago)tan. 4 (Izen gisa). Bost eta lau bederatzi dira. Bederatzi zenbakia.(Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) zenbtz. zehazt. nueve (2) iz. [zenbakia] nueve
fr zenbtz. zehazt. neuf
en (1) zenbtz. zehazt. nine (2) iz. [zenbakia] nine
port nove
Gaurko hitzak bederatzi urte bete ditu gaur.
bederatzi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. boto emaile, boto-emaile Botoa ematen duen edo eman dezakeen pertsona. Ik. bozkatzaile; boz-emaile. Boto-emaileak ez daitezen etxean geldi bozkatzeko orduan. Boto-emaile berriak erakarri nahian dabil. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
[boto(-)emaile] : bozkatzaile (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es elector, -a, votante
fr électeur, électrice; votant
en elector, voter
port eleitor(a), votante
Emakumeak lehenengoz boto-emaile gaur 84 urte Autonomia Estatutuaren erreferendumean. Zorionak!
boto(-)emaile (Argazkia: Wikimedia Commons)
iz. 1 adj. Oso bihurria. Ik. barraban. Gizon barrabasa. Mutil barrabas batzuk alde guztietara begira zebiltzan, ukondoaz elkar jota. 2 (Izen gisa). Barrabas ederra egina zegoen “postaria”. barrabas belar, barrabas-belar Hirustaren antzeko belar landarea, lurpean erraboil ugari izaten duena, eta baratze eta soroetan belar txartzat hartzen dena (Oxalis latifolia). Barrabas-belarrek irentsita daude ia bazter guztiak. Hobe zela barrabas-belarra bilatu, eta zuztar-zuztarretik ateratzea, artoa galtzen ikusi, eta negar egitea baino. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegia
barrabas.
1. Barrabás, persona dÃscola. “Querelleur” (S) Lh Eusk 1919-1920 (I), 82. “(S), impétueux” Lh. Cf. Elex Berg: “Barrabas, norbaiti okerra dela esateko konparazio gisa erabilia. Ola baten bati esaten jakonian okerra ero zera danian: “Barrabas baiño okerraua aiz i”. Mutiko barrabasa eta horrelakorik nekez entzuten da”. Gaztetxoak egiten dituzte biraoak edo alkarri, edo artu aoan ta aserrez izen deabru, demonio edo barrabasena. Mg CC 162. Kasik egunian egunian, ta askotan egun bakotxian sarri esan deutseezu zeure umiai: plagiaren izena, barrabasa, arraijua, diabruba, bizirik etorriko ez al dala, itoko al dala. fB Ic I app. 14. Pregunta, busca y le halla / bedar iaten gogoz / y con fisga le dice / barrabasa!, or zagoooz? / le descarga cien palos / erruki bakoak / ella echa juramentos / ta uzkarrak astoak. Azc PB 181. Askotan aditzen dira presuna batzu, alegia jende xeheaz arras hartuak; populua moldegaitz eta barrabas daukate. Herr 16-4-1959, 1.
2. Juramento, reniego. Asi zan esaten barrabasak eta deminuak da olako berbak. (V-ger). Holmer ASJU 1969, 188.
Sinonimoak: izond.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es izond. barrabás, travieso, -a || barrabas-belar: (Bot.) aleluya (Oxalis latifolia)
fr izond. démon, espiègle
en izond. naughty, mischievous
port izond. diabinho, cão
Haren irribarrea gustatzen zitzaidan batez ere; halako bihurri, barrabas itxura bat ematen zion. [Anne Franken egunkaria, Anne Frank / Josu Zabaleta (Erein, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)
barrabas (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Barrabas belarrek irentsita daude ia bazter guztiak, Lekeitio belarra ere deitzen diote izurrite horri zenbait lekutan. [Mutuaren hitzak, Hasier Etxeberria (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)
barrabas-belar (Argazkia: Urtzi Odriozola)
Reply