elaire

iz. Ipar. Lagunarteko ezaguna. Elaire naiz harekin. Elaire dut hura. Elaire gara biak. Guti edo aski elaire ginen, bidean solas eginak behin edo beste. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 elaire (L, BN, S ap. A; -lh- Dv, Lh), elaide (-lh- S ap. Lh <- Foix), ulaide (V-m, arc ap. A).

Con relación a una persona, el que tiene algún trato con ella que no llega a amistad; ‘tratarse, tener una cierta relación, hablarse’ se expresa en unos casos mediante -kin elaire izan, en otros con elaire izan (es decir, elaire gara, zarete, dira) y aun con elaire dut. “On applique ce qualificatif à soi-même ou à autrui: Elhaire naiz harekin, elhaire dut” Dv. “Elhaire gütüzü (Sc), elhaire gira (L, BN), somos algo amigos, tenemos cierto trato” A. “Koñatak dira, baiña eztira ulaide, son cuñadas, pero no se tratan” Ib. “Ezaguna baino geiago ta adiskidea baño gitxiago” A LEItz 130.

Tr. Comienza a aparecer en textos septentrionales a fines del s. XIX; en el s. XX se encuentra tbn. al Sur, en Olabide y Zaitegi. La forma más empleada al Norte es elaire; elaide se encuentra en Inchauspe, en un texto baztanés recogido por Azkue, Olabide, en el primer Zaitegi (luego elaire) y en Mirande.

Ministro protestantekin berekin elhaire gira. Prop 1880a, 379. Jinkoareki berareki eta haren aingürieki elhaide izatia desira ezazü. Ip Imit I 8, 1 (SP familier, Mst nabasi, Leon adiskide). Asko jaun aphez eta gizon jainkotiar, zoinekin elhaireago baikinen bertze batzuekin baino. Ducq 397. Guti edo aski elaire ginen. HU Zez 183. Elhaire dutenek diotenez. Eskual 11-4-1902 (ap. A). Aizkide ta elaideengandik ez entzindu. Ol Imit I 23, 5. Erri artan, txerria iltzerakoan, adiskide ta elaideai puskak bidaltzeko oitura zen (B). “Contertulios”. A EY II 344. Koblaria xori-hegaztinekin hain elhaire izaitea ez da batere harrigarri. Lf ELit 193. Zer entzungarri litzakit elaide-nabasiarengandik atsegiñez, adiskideok? Zait Sof 95. Zahartu zuhurren egoitzak / bele iragarleen elhaide. Mde Po 88. Lehen, biziki elhaireago ziren, lagun xahar okituak, eta kasik kidekoak. Herr 24-1-1959, 1. Noizean-beinka, adiskide ta elaire aberats okituek esku-erakutsiz laguntzen zuten. Zait Plat 21.

2 elaire (Sal, R, -lh- L-ain, S ap. A; Bera).

Tono, modo de hablar, manera de modular la voz. “Lenguaje, modo de hablar” A. Aren olerkien berarizko barne-igimena kantetarako, irakurpenaren betibateko elaire berdiñik gabe. Gazt MusIx 168.

Sinonimoak: iz. Ipar.

    [azaleko adiskidea]: ezagun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. (Ipar.) conocido, -a
fr iz. (Ipar.) connaissance
en iz. acquaintance
port iz. (Ipar.) conhecido m, -a

Buruaz ezagutzazko keinu adiskidetsu bat egin zion, aspaldiko elaire bati egin ohi zaion bezala [Benito Cereno / Billy Budd, marinela, Herman Melville / Jose Ramon Vazquez (Alberdania-Erein-Igela, 2012)] (Ereduzko Prosa Gaur)

elaire (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)