galartzu

iz. Xingola. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

galartzu. (G, B), kalartzu (G-nav), kadartsu (V-gip), kadartzu (B; Lar→H), kadarzo (R), kadaso (Sal), kedartsu (V-gip, AN-5vill), kedaso (Sal). Ref.: A (galarru, kadartsu, kalartzu, kedartsu, kedaso); JMB At (galartzu); Izeta BHizt (kadartzue). “Hiladillo” Lar. “Manchega, especie de cinta, kadartzu nabarra ” Ib. ” Galarru [corregido de propia mano: galarzu] 1.º (Gc), trencilla, cinta para zapatos; 2.º (B), trencilla, galoncillo” A. ” Kadartsu, kadarzo, kadaso, hiladillo” Ib. “Trencilla” JMB At. “Hiladillo, galón de tela” Izeta BHizt. Cf. VocNav s.v. cadalzo, cadarzo, cadorso y kedarzua. Cadarzo, palabra romance, aparece tbn. en un documento notarial (1632, Archivo Municipal de Motrico; v. ConTAV 158): “Un burco azul de lienzo de la tierra nuevo con barras y cabecera labrada de cadarzo”. (Bera app.), kalartzu. Cinta. Bere zinta edo kalartzu gorriz apaintzen. Elizdo EEs 1925, 248. Buruko illea oria ta mototsaren galartzua gorria. Anab Usauri 130. Nork igarri nun etetzen dan itxasoa ta nun asten zerualde urdiña? Ain garbi […] dago lurrari maite-igortzika dijoakion galartzu urdiña. TAg Uzt 93. Mugako galartzua urratu. Ib. 234. Sedazko galartzu zuri-gorritik zintzillik erabilli bedi. “Lazo” . EAEg 31-5-1936, 1729. Elurra bezelako artillezko galartzuz burua esitzen. Ibiñ Virgil 104. v. tbn. Lab SuEm 191. Borde.
[Bapore-ontzian] ateak, burnikizko ertza edo kalartsua daukaten zurezko lauki batzuk izaten dira. Elizdo EEs 1926, 11. Galón. “Soutache” T-L. v. galoi.
Besoetan sarjento urre-galartsuak. Alz Ram 70.

Sinonimoak: iz.

[xingola]: girgil, zinta, xingola Ipar., erriban Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. cinta, tira, galón, trencilla
fr iz. ruban, bande, galon
en iz. ribbon, strip, band, braid
port iz. fita, tira, galão

Testuinguruan

Zutitzean, orpo batez jantziaren galartzu bat zapaldu zuen. [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999)]