goraldi

iz. Goratzea, igotzea; bereziki, gora eta behera ari den zerbaiten goranzko aldia. Anton. beheraldi. Itsasoaren goraldietan. Ilargiaren goraldia. Inperioaren sortzea, goraldia eta erorikoa. Euskal literaturaren goraldia. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1. (V, G ap. A ; Dv), gora-aldi. Ascensión, subida (sentidos prop. y fig.); momento de elevación. “Élévation passagère. Goraldi bat izanik, beheiti doazi horren egitekoak, après d’être un instant élévés, ses affaires vont en déclinant” Dv. “Aurten izan dire lau ur goraldi” Ib. “Flujo” A. Itsasoa gora aldian zen. Prop 1876-77, 326. Goraldirik andienean ere etzitzaion egundaño Oñati burutik eta biotzetik joan. Ag G 256 (hablando de ascenso social). Gizonaren sortzea, >goraldia ta eroria. Inza Azalp 44. Senide apala bere goraldiaz illarraindu bedi. Ol Iac 1, 9 (Lç goratasunean). Goraldiak eta auldu-aldiak. Ldi IL 171. Gizadiak atzera-aurrera asko izan ditu, bai gora-aldiak eta bai bera-aldiak ere. Vill Jaink 181. Eroskaiak noizean bein izaten daben goraldi ala beeraldia. Erkiag BatB 137. 10gn. aapaldia goraldi (clímax)-burua da. Gazt MusIx 67. XVIII.ak ekarri zuen hegoaldekoen goraldia iparraldekoen aldean. MEIG VI 58. En DFrec hay 3 ejs. v. tbn. Ag Kr 19. Echta Jos 59. Zink Crit 36. “(V, G), mejoría de un enfermo” A. Ebakuntzatik ondo urten ei eban eta aren gorputzak goraldi ezaguna egin. Erkiag Arran 177.

2. Alabanza. Goraldia Aitari, Goraldia Semeari, Goraldia Gogo Doneari. A Cat 56. Iesusen goraldirako zerbait egizue. A Ezale 1897, 170b. Goraldiak emoten jakoz Jaungoikoari. Itz Azald 153. Ta esan daigun euren goraldirako. Ag Kr 131. Goraldirik ezin sor. RIEV 1931, 639. Ondo-ulertzen dunaren goraldiz poz naizanean. “Bene intellegentis laude delector” . Or Aitork 294. Jaungoikoaren goraldirako. Ker Rom 15, 7 (ap. DRA, seguramente tomado de EMeza; Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl aintzarako).

3. Arrebato. Goraldian etxean / dabe sua ixegi. “En su arrebato provocaron en casa el incendio” . Atutxa Mugarra 65.

Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

[gorakada]: igoaldi, gorakada beh., gorantzaldi g.e.    

[goratzea]: abonu, goragarri, goraipamen, goramen, gorantza, gorapen, laudorio, laudamen Ipar., goratzapen jas., gorespen jas., gorabide g.e., goreskizun g.e., handiespen g.e., laudo g.e., alabantza zah., goresmen

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1)  iz. subida, elevación, aumento; prosperidad, apogeo (2) iz. [Ilargia, itsasoa] creciente (3)  iz. [gaixoarena] mejoría (4) iz. exaltación, elogio, alabanza
fr (1)  iz. montée, élévation, augmentation, prospérité, apogée (2) iz. [Ilargia, itsasoa] croissant, -e
en (1) iz. growth; rise, increase; rising, increasing (2) iz. [ilgora] crescent
port (1)

Testuinguruan

Europako kutsatzeen goraldiaz ohartarazi du OMEk [Uxue Rey Gorraiz, berria.eus (2021-03-18)]