helgaitz

iz. (Singularrean nahiz pluralean). Sukarra. Simonen amaginarreba ohean zetzan helgaitzekin. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 helgaitz.

1. (L-ain, BN, S; SP, Lecl, Arch VocGr , HeH Voc, H, Foix; elg- Lar, Gèze, H (G)), helkaitz (+ -kh- H y Lh), helgaiz (BN). Ref.: A (helgaitz); Lh (helgaitz, elgaitzak); Lrq (elgaitz). (En sing. o pl.). Fiebre. Parece que se refiere sobre todo a la intermitente o periódica (cf. Gèze, Dv, H, A, Lh y Lrq). La citan en pl.: SP, Arch, Gèze, Dv, H, Lh y Lrq. “Calentura” Lar. “Atabardillado, elgaitz ustelez dagoana” Ib. “Fièvre internittente” Foix. Haren ama-ginharreba ohean zetzala, eta helgaitzak zadukala. “Fièvre” . Lç Mt 8, 14 (Ip elgaitzeki; TB, EvL, HeH, SalabBN, Dv, Leon suk(h)ar; cf. Lç Act 28, 8: Publioren aita baitzatzan helgaitzék eta sabeldarzunak zadukatela). Zetzan, bada, Simonen amagiñarraua ohean helgaitzekien. He Mc 1, 30 (HeH helgaitzak zituela). Parelisiaz, zorminez, helgaitzez […] ta mila berze minetzaz lots’izaitia. Egiat 184. Geiagotu zitzaion elgaitza. Izt C 448. Antsia zen. / Osto baten itzalak edo herotsak / emaiten zeitzon helgaitzak. Arch Fab 109. Bera zulora eraman bear zuen elgaitz edo sugar biziak eraso ziola. Arr Bearg 441 (ap. DRA). Axalaeki egin tizana hun da helgaitzetan. Alth Bot 12.

2. “Elgaitza, enfermedad. Voz en Eibar recibida por vía de la literatura. Sinón. gaixua, gaitza. Gizonan burubidia, makaltasuna, elgaitza eta azkenian eriotzia” Etxba Eib.
Berak gure eriak artu ta gure elgaitzak eraman zitun. Ol Mt 8, 17 (Ker ondezak, IBk, IBe gaitzak).

2 helgaitz.

2 helgaitz . “Elgaitz (V-al), verde (fruta)” A.

Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

[sukarra]: berotasun, sukar, kalentura Heg., sekera zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. fiebre
fr iz. fièvre
en iz.  iz. fever; temperature
port iz. febre

Testuinguruan

Simonen amaginarreba ohean zetzan helgaitzekin. (Hiztegi Batua)