oinpeko

iz. Pedala. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

oinpeko.

1. (B ap. A ; H), huinpeko (BN, S ap. Lh ). (Adj., usos prop. y fig.). (Lo) que está bajo los pies; sometido, pisoteado. “Despreciado” A. “Qui est sous les pieds” Lh. Asi zen oinpeko urean sartzen ta ondatzen. Mb IArg II 351. Guzien oñ peko auts biurtuko dan gorputz orretan. Cb Eg III 385. Datan eta Abiron-en oñ-peko lurra, ots izugarri bat egiñaz idiki [zan] . Lard 95. Makilleak ez baleuts Praisko, lagun egiñ, / oiñpeko arrietan artuko neban miñ. AB AmaE 229. Nekazaritza daukate gauza baju eta oinpekotzat. Urain Ezale 1897, 51a. Neronek, autsa ta oinpeko autsa baino besterik enaizen onek. A Ardi 124. Oinpeko salairua zartatu zaion abere amildua bezelaxe. TAg Uzt 136. Auek ez dira izan zaldunak, oinpeko kasta zikiñekoak baizik. “Gente soez y de baja ralea” . Berron Kijote 164. Zaldun ba’itzake, zigortu nian bai onezkero ire erokeri ausarta, oinpeko . <oien-> sorkari orrena. “Cautiva criatura”. Ib. 105. (Uso sust.) Ikhusi zuten Israelgo Jainkoa eta haren oinpekoa, zafirrezko tresna bat iduri zuena. “Sub pedibus eius” . Dv Ex 24, 10 (Ur oñen azpian, Ol, Ker, Bibl oinpean, BiblE oinazpian). Illargiak damu du zu jaioa: / eguzkia da zure oinpekoa: / izarrak zure bekaitzen urtzen daude. NEtx LBB 385. v. tbn. IBk Mt 5, 35.

2. (Dv→A, H). “Taburete” A. v. oinpetako.

3. (Hb, Dv, H), huinpeko (Hb). Alfombra. Oinpekoa, (alfonbra, alegia), maiztua agiri da. NEtx LBB 101s.

4. (R ap. A ). Pedal. “Pedales, tablas cuyo movimiento impreso por los pies activa el telar” A. Oiña ezarri eban egokion oinpekoari eutsala; jaso eban gurpiltxu orreri bira eragiñaz, pedala, goialdera. Geroago, […] eskuiko oiña beronen aldeko oinpekoan ipiñi nai izan eban. Erkiag BatB 75.

5. “(AN-5vill), arruinado” A.

Sinonimoak: iz.

[pedala]: pedal (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. pedal
fr iz. pédale
en iz. pedal
port iz. pedal

Testuinguruan

Mugitu ere ez da egiten oinpekoei eman eta eman ari dela. #gaurkohitza