lumera

iz. Baleen eta arrainen koipea. Ik. sain. Zurezko ardatzak lumerarekin ahal zen maizena igurtzi. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 lumera (G, AN-egüés-ilzarb, B; Sb-Urq, Lar, Añ (G), H), numera (Sb-Urq). Ref.: Bon-Ond 145; A; Arin AEF 1960, 79.

Etim. Para su origen, en último término, en lat. luminaria, v. BAP 1953, 558s. y 1961, 332s.

1. “Grasa de ballena” Lar y Añ. “Grasa o aceite de peces” A. Barrika t’erdi lumera. EE 1884b, 115. Baleak ematen zuen koipe edo “lumera” gabaz argi egiteko ondo zetorren. Etxeg Itzald II 163. Zurezko ardatzak lumerarekiñ / al zan maizena iyurtzi. Tx B II 112. Naiz arrantzale izan ez, / itxas-ondoan geienez, / murgiltsu pike-lumerez. Inzag Y 1933, 419. Lumera edo grasa, gabaz argi emateko, baleagandik atera oi zuten. EgutAr 31-3-1957 (ap. DRA). Saina edo lumera ateratzeko egiten ziren suak. MEIG III 57.

2. (AN-egüés-ilzarb ap. Bon-Ond 145; A). Ballena. Lumerak eta uretan mogitzen deren gauza guziak (AN-egüés). CantTP 23 (AN-ilzarb lumera; AN-olza bale).

2 lumera. “Luméra-sulo, se abren estos agujeros en la carbonera de intento cuando convenga para que tiren el fuego hacia allá […]. Lumera-zuluak” Iz ArOñ. v. tbn. s.v. lumenario.

Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [arrainen koipea]: sain g.e.
    [balea]: Naf. g.e.balea

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (GN) grasa de ballena; grasa de pez (2) iz. (GN) ballena
fr (1) graisse de baleine (2) baleine
en (1) blubber (2) whale
port (1) gordura da baleia (2) baleia

Baleak ematen zuen koipe edo “lumera” gauez argi egiteko ondo zetorren. (Etxeg Itzald II 163. , OEH)

lumera (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)