malats

izond. 1. (batez ere B) Mardula, guria. 2. (batez ere B) Joria, emankorra. 3. (batez ere B) Apatza, xaloa. 4. (Ipar.) (zah.) Emea, eztia.|| iz. Ik. malatxa. iz. 1. Gaztagintzan, esnea irabiatzeko erabiltzen den makilatxoa. 2. KIM. Irabiagailua.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal hiztegian:

1 malats (-lh- H (L)), malatz.  Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en textos meridionales de los ss. XIX y XX.

1. Dulce, blando, tierno. Zure justizia, Iainko puxanta, da garratza, / nola miserikodia eme eta malhatsa. EZ Man II 102. Etxatzu aren arpegia / sekula zuri illuna, / ez otza, ez motza, biotza / apatza, malatsa ta bai biguna. AB AmaE 165.

2. (V-m ap. A; Lar, H). Lozano, robusto. Zelango kolatsa okotzpian! Zein guri, gori ta malatsa guztija! Mg PAb 193. Beko zelaian zuri-gorrika sagar malatsak. TAg in Onaind MEOE 1024. Malats goizean zegon lorea tximel, malkarra / Ikusi diat eldu baño len illunabarra. Arruti in Onaind MEOE 818. Biotz gazteak dar-dar egin dute, landare berri bat bere barnetan ernetu da eta lore eder malatsak lertu nai dute. Eizg 86.  “¡(Qué) blancura de mujer!, ¡qué mujer tan blanca!, au emakume maloa, malota, malatsa!” Lar.

3. (V-och ap. A; A Apend). Fértil. “Malats, baserri malats bat, caserío abundante” A Apend. Ibar malats bat zu Aramaio, / etxalde ederrez josita. AB AmaE 424. Jaungoikoak eginik oso da malatsa, / iturriz zugatzez da mendiz aberatsa. Ib. 414. Lur yori malatzez inguraturiko / basetxe txuria. Zait Gold 115.

4. “(V-och), persona agradable, afable” A.

Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  • ezti, eme, atsegin, xalo, xehe. zakar, latz.
  • mardul, guri, sendo, suhar, erigogor, sano, osasuntsu. makal, ahul.
  • irabiagailu.
  • emankor, fruitukor, betakor, ekoizle, ugalkor. malkar

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) izond. (batez ere B) rollizo, -a, gordo, -a, hermoso, grueso, -a (2) izond. (batez ere B) abundante, rico, -a; fértil, fecundo, -a (3) izond. (batez ere B) afable, sencillo, -a; [pertsonak eta gauzak] agradable (4) izond. (Ipar.) dulce, agradable || (1) iz. batidor, molinillo para remover la leche y hacer queso (2) iz. (Kim.) agitador
fr (1) izond. mou, flexible (2) izond. affable
en (1) izond. [mardula] robust; [pertsona] plump, stout; [landarea] lush (2) izond. [emankorra] fertile (3) izond. [adeitsua] pleasant, affable, friendly
port (1) gordo, -a, (2) abundante, rico, -a (3) afável (4) agradável

Entzun:

Indarrak biderkatu zituen, zizare gorri malats bat erdizkatu eta aitzur kolpeaz behereko zureko kutxaren tapakia hautsi zuen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

malats (FlickrCC, lo.tangelini)