mamutxa

iz. Zomorroa. Negu latzak izaki xume guztiak, euli, mamutxa eta beste, funditzen ditu. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

mamutxa.

1. mamuza (det. Lar), mamutx (H), mamutz(a) (H). Monstruo. “Vestiglo, monstruo formidable, mamuza ” Lar.
Mamutx itsusi ori noizbait Iunoen gorrotoen eskupeko izan zan. “Hoc […] monstro” . Ibiñ Virgil 97.

2. (BN-baig), mamutx (B, BN-arb-baig; H), mamux, mamutz(a) (BN-baig; H (det.)), mamuza (det. Lar). Ref.: A (mamutx, mamutz); Satr VocP (mamutxa, mamutza). Insecto, bicho. “Mamutza, cucaracha” Satr VocP. “Mamutx, mosquito, cínife” (B). v. mamorro. Zaurietarik darion odol ustel hartara ere bilduak, han ditu inguru hetako mamutza guziak. Prop 1891, 209. Hainbertze mamutxa eta har gaixto jaten duelakotz. Dass-Eliss GH 1923, 596. Izen berri bat eman dakogu: zura bera porroskatzen duen mamutzarena. Deitu dugu. zerrena. JE Med 153. Negu latzak izaite xume guziak, uli, mamutxa eta bertze, funditzen eta ezeztatzen ditu. Zub 122. Igelek herri guzia hartu zuten. Mamutza eta ulitxak orotan hedatu ziren. Zerb IxtS 35. Mamutxa egadun guziak. Ol Deut 14, 19 (Ker koko, BiblE intsektu). Mamutza hiltzeko errauts bat. Herr 7-6-1962, 4. Gelatxoak argiaren etsai diren mamutxez itsututzen dira. “Blattis” . Ibiñ Virgil 112. Or zegok ire / sagar-lorea, / aidea zuriz arrotzen… / elur-maroak?… Pinpilinpauxak?… / Maitagarrien mamuxak?… / Orrela itukan amesten. (Interpr?). NEtx LBB 264.

3. (Usado como adj., con sentido despectivo y aplicado a animales). Bikote batek, beren xakur mamutxa kordatik, transistor debru hura han ere behar altxoan eta beharri ondoan… Herr 30-7-1998, 1.

Sinonimoak: iz.

[zomorroa]: koko, kotxo, mamu, zomorro, marmalo Ipar., marmutxa Ipar., xomorro Heg., mamorro Gip., barbalot Zub., arbiska zah., marbalo Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. (Ipar.) bicho, insecto; monstruo
fr iz. punaise, insecte; monstre
en iz. bug, insect; monster
port iz. inseto; monstro

Testuinguruan

Negu latzak izaki xume guztiak, euli, mamutxa eta beste, funditzen ditu. (Hiztegi Batua)