muki

1 iz. Giza sudurrak jariatzen duen gai likatsua. Mukia dariola. Mukiak kendu (Ik. zintz egin). Muki jarioa. Jertsearen maukan garbitu nituen mukiak. Malkoak eta mukiak xukatu.

2 iz. Albait. Hainbat abereren eritasuna, muki jarioak ezaugarri dituena; zaldiaren familiako abereen eritasun kutsakor larria, gizakia kutsa dezakeena, eta muki jario zornetsuak ezaugarri dituena. Ik. murmu.

3 iz. Metxa; metxaren zati errea. Kandelari mukia kendu.

4 iz. Muki mintzak jariatzen duen gaia, mukiaren antzekoa.

(Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1. (G, B, AN-egüés-ilzarb-olza, Ae, Sal; SP, Lar, Añ, Arch VocGr, Hb (+ -kh-), Dv, H (V, G)), muku (L-ain, BN-ciz; VocBN, Dv (BN), H, Foix ap. Lh.). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 225; A (muki, muku); Iz To . Moco. “Morve” SP y Arch VocGr. “Mocos, quitarse los mocos, zintzatu, mukiak kendu ” Lar. “Morve, mouchure” Dv. v. 2 muskil, 2 moko. Bati bere gargaxuak, mukiak ta likiskeriak etzaizkio ain okagarri. (184) LE-Ir. Zertaz biziko diren…? […] Gu eta gure burrasoak bertze orduz bizi izan garen bezala: artoz eta mukuz. (Interpr?). HU Zez 73. Mukua ere mokanesik gabe, erhiekin kentzen dute. Zerb Artho 206. [Zelulek] halako leka batez dute egina barneko mamia, erran baitzinezake lehenbizian muku lodi bat dela. JE Med 76. Mutiltxoaren mukien eta zikiñaren nazkarik gabe, mosu mardul bi egotzi ziozkan matail gorrietan. TAg Uzt 156. Mukiak gogortu dizazkidakean otza. Loidi 34. Barrandaria, muku biltzale. GAlm 1964, 51. (ap. DRA; la ref. es incorrecta) Muki(r)ik ez, ta pañuloa. (AN-larr). Inza NaEsZarr 471. [Aur] bati mukiak zintzatu, besteari arpegia garbitu edo espartziñak lotu. Ataño TxanKan 151. Urrengo egunean / gozoak jakiak: / besteek oillo-jana; / nik, berriz, mukiak. Zendoia 26.

2. (G, L, B, BN-mix, Sal, S; Aq 332 (G, AN), Hb (+ -kh-), H (V, G, S)), muku (L, BN, S; Gèze, H). Ref.: A (muki, muku, mükü) .
“Mèche, mükü, mitxa ” Gèze. ” Mukua khentzea, mukia kentzea, enlever le lumignon, moucher” H. “Pábilo, torcida o mecha. Mukia khen (BN), despabilar” A. El ambiguo “mouchure” de Duvoisin podría tbn. corresponder a esta acepción. v. infra ARGI-MUKI.Eztü hil ürhentüren khe emaiten dian mükia. Ip Mt 12, 20 (He, TB, Dv, Echn, SalabBN mitxa, Ur, Samper, Or, IBk, IBe metxa, Ol zunda, Leon drunda, Ker argi-aria, BiblE argi-metxa). Eginen dituzu muketak eta mukiaren hil-tokiak urhe garbienetik. Dv Ex 25, 38 (Ol mukontziak, Ker autsontziak, BiblE errautsontziak). Khen zakozu mukia argi horri. Lander (ap. DRA).
v. tbn. Ol Is 42, 3.

3. “(B), goma, producto resinoso de los árboles” A.

4. (H), muku (H). Muermo; moquillo; romadizo. ” Zaldi mukudunaren mukua gain gainetik lotzen dena, khotsen duena da, la morve d’un cheval morveux […]; 3. […]. Ollo horrek mukua du, mukia dauka ” H. v. mukieri. [Mirikuak] xapelak gorri eta abreak mukhitan, / xelina pelatua, kapa leihoekin. Hb Esk 204. Hiruek baitiaguk gure itzalak, […]. Nik hazteria, hik mukua, horrek zaragarra. “Tu es un morveux” . Barb Leg 144.

5. + muku (Lh). (Uso adj.). Mocoso (dicho despectivamente de los niños). “Un morveux, un enfant” Lh. (Ref. a animales). Uli-muki batek haiñ du tormentatzen, / ehun tokitan sistatzen. “Un avorton de mouche” . Gy 300

Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

[sudurrari darion gai likatsua]: muskil Bizk. g.e.    

[metxa]: babil, metxa Heg., drunda g.e.

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. moco; mucosidad (2) iz. mecha, moco, pabilo (3) iz. (Albait.) moquillo; muermo (4) iz. (Zool.) moco
fr (1) iz. morve (2) iz. mèche
en (1) iz. [sudurrekoa] mucus (2) iz. [kandelarena] wick
port (1) iz. muco; mucosidad (2) iz. mecha, pavio

Testuinguruan

Mukiak kentzen pasatzen duzu eguna. #gaurkohitza