ad. dendatu, denda/dendatu, dendatzen || 1 da ad. Bizk. g.g.er. Ahalegindu, saiatu. 2 da/du ad. Bizk. g.g.er. Adoretu, animatu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
dendatu.
1. (Vc ap. A; Mg Nom 66, Añ, H (V, G, BN, citando a Lç y Mg)), dentatu. Intentar, afanarse, esforzarse, aplicarse. Cf. tentatu. v. ahalegindu, saiatu. Dendadi eta heiagora egin ertzeko penan ez aizená. “Efforce-toi” . Lç Gal 4, 27. Nere Osaba jaun ta besteekin ere leiatu edo dentatu naiz onelako izen-aldatze edo, erdera usaian,. ethimologietan. VMg XVs. Dendatu biar dogu ardura andijagaz guraso tristeen pozgarrijaren billa. fB Ic I app. 10. (Acompañado de -t(z)era ). Ze poza niria enzuten badot bizkaitarrak alkarren leijan dendatuten diriala erostera liburu au. Mg CO IV. Dendatu biar gara […] nekezari euskaldun utsak irakatsi deuskuben gisaan berba egitera. Mg PAb 195s. Murgildu edo mus eginik uretan, dendatu zan arrapatzera. VMg 6. Abiatu ta dendatu bear da laster medizinak, sendagarriak, erremedioak artzera. Añ GGero 214. Dendatu gaitezan bada guztiok dotrina egijazkua ikastera. fB Ic I 9. (Acompañado de -t(z)en ). Dendatu nasala, uste dot, gurasuai eureen, ta umeen onerako zer egin santu au buruban sartuten. fB Ic I 304. Jakitunak ez dirala dendatu [euskeeran] […] eureen adin aberatseen ondasunak zabaltzen. JJMg BasEsc II. Ez zaitiala arren dendatu kendu nai izaten neure gogotik daukadan pensamenturik gozueena. Ib. 278. Dendatuten bagara geure alegin guztijakaz erreiñu au jaso ta eregiten. (1860) BBatzarN189. Euskal azia ereiten, arren, / danok gaitezen dendatu. AB AmaE 427. (Acompañado de -t(z)eko ). Ezarri eutsazan [kargiari] egur barrijak lenguak gitxitu biarrian; dendatuten zan ostera lepora jasoteko, baña alperrik. Mg CO 117. Denda ta igitu zaiteze apari ta oe garbi on bat iminteko lagun oni. Mg PAb 93. Ikustekua da, damubaz bere, zelan dendatuten dirian [azerijak] zelatetako, bidiak ebagiteko, samapeti oratu ta itoteko [ardiak]. Ib. 110.
2. Animar(se). [Komunioa] sarri egitera dendatu edo animatzeko esan zuen “Ogi au jaten duena biziko da beti”. Mg CC 206. Bildurrak ez dau nagituten, ta bai dendatu ta azkortuten pelietako irme ta sendo. Mg CO 86. Deritxat nor edo nor dendatuko dala Giputz euskeran imintera. Ib. 294. Eztago dema bezelako akullurik nekazaririk txepel, nagi ta geldoena dendatzeko. Ag G 80. Orrelako autuetan joan zitzaien orduak […] goizalderarte, batak bestea dendatzen edo bildurtzen […] beti ere alkarri ixo-ixoka, andik edo emendik zarataren bat ote zalakoan. Ib. 158.
3. (V-ple ap. A ; Lar, Añ, H). “(Hacer) cala y cata, averiguar con certeza, denda, dendatu, errotik jakin ” Lar. “(Descubrir) campo, explorar” Ib. “Requerir, reconocer, probar” Ib. “Tentar, probar, examinar, tentatu, dendatu ” Lar, Añ.
4. (V-oroz-ple ap. A; Añ, vEys, H). “Quiere decir adornarse, engalanarse” Ast Apol 90. “Ataviar” Añ. “S’habiller, se vêtir avec recherche, s’attifer” H. “Engalanarse” A.
5. “(B), incorporar a un niño para que salga de vientre” A.
Sinonimoak: ad. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
[ahalegindu]: g.e.ahalegina egin, ahaleginak egin, ahalegindu, indarkatu, saiatu, bermatu Ipar., entseatu L-BN, iseiatu Zub., aplikatu zah., permatu Ipar. zah.
[adoretu]: adoretu, kemendu, kuraieztatu, azkortu Bizk., animatu beh., arnastu g.e., ausarditu g.e., alaitu zah., esportzatu zah.
[aztertu]: g.e.analizatu, arakatu, aztertu, ikertu, ikuskatu, ikusmiratu, ikustatu, miatu, etsaminatu Ipar., aratu Bizk., azterkatu g.e., bilakindetu zah.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es ad. (1) ad. intentar, afanarse, esforzarse, aplicarse (2) animar(se), alentar(se), estimular(se) (3) tentar, probar, examinar, tantear, indagar (4) engalanar(se), ataviar(se)
fr ad. (1) essayer, tenter (2) encourager (3) tenter, tester (4) se décorer
en ad. (1) attempt to, try to vtr + prep (2) encourage, cheer up (3) temp, try, examine (4) adorn
port ad. (1) esforçar-se, labutar (2) animar-se; alentar (3) tentar, averiguar, investigar, examinar (4) engalanar-se
Laruelle dendatu zen ahotsa apur bat goratzen. [Sumendiaren azpian, Malcolm Lowry (Karlos del Olmo), Elkar, 2008] (Egungo Testuen corpusa)
dendatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)
Reply