Gaurko hitza

Recent Updates Page 133 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:08 pm on 2019/10/21 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txo 

  iz.  1 Bizk. Gizonezkoekin, eta, bereziki, mutikoekin, erabiltzen den lagunarteko bokatiboa. Txo, nagusi bila habil? Txo, Pello, lo dauden gizonak honetarako iratzartu dituk? 2 iz. Ontzi-mutila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txo. (G-nav, AN-ilzarb-egües-olza; Aq 1264 (AN) A). Ref.: Bon-Ond 144; Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.”Grajo” Aq 1264. “Corneille” (AN-egües-olza) Bon-Ond 144. “Corbeau” (AN-ilzarb) Ib. 144. “Corneja (ave)” A. Cf. VocNav: “Choa, pájaro granívoro parecido al grajo (Montaña, Pamplona, Cuenca). Nombre que dan al grajo (Ribera, Larraga)”. Ollazaleak goraipatu zuen bere izugarrizko abiadura egatzen; […] beleak eta txoak beren aztiantzak edo adibinazioak. Zeruko Argia. Illeroko aldizkingi edergarriduna (1919-1936, 1954-, 1964-). “>ZArg 1956, 44.

  2 txo. 1. (V-ger-m-och; Ort Voc ). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Etxba Lexicón del euskera dialectal de Eibar (1965). “>Eib; El idioma vasco hablado. Un estudio de dialectología euskérica (1964) liburuari dagokio. “>Holmer ApuntV. “Exclamación para llamar a los muchachos” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. ” Txo, txo txo. Gazteagoai edo bardinsamarrai dei egiteko era bat, Arranondon guztiz asko esaten dana” Ag Kresala (1906). “>Kr 20. ” Txo! se dice imitando a los de Ondárroa. Txo! nungua zara zu? ” Etxba Eib. . v. to, 3 txo txo. Txo, Satika, lo dagozan gixonak onetarako iratzartu dozak? A BGuzur 132. Txo, Mangoliño […] nun ikusi dozue zuek Sardinzarren txalopea? Ag Kr 20. Txo! tire aurre trabenara ta esaidxok trabenerieri ur anpur bet omoteko, yarra baten. Ort Oroig 21. Txo, nagosi billa abil? Or Tormes 63. Txo, iriki itzak kontserba-kaja oiek. Anab Poli 42. Txo, ementxe egin bear yeutsaguk gure patroi nagusiari agurra. Erkiag Arran 50. “Txo! ekak sua” erran zion bati. Osk Kurl 158. Ordun bai, txo, Ama Santa Clara-ren debosiñu Ondarrun! Lek SClar 103. En DFrec hay 7 ejs. v. tbn. Bilbao IpuiB 69. SM Zirik 148. Lab SuEm 189. 2. (Sust.).Grumete. v. 3 txo txo (2).[Ontzia] Bilbaokua zan eta bere barruko gustijak, onzpurutik asi ta azkenengo txoraño, bizkaitar euzkeldunak ziran. Kk Abarrak (1918). [II]: Bigarrengo Abarrak (1930). “>Ab I 80. Txo moskortuba. Laux AB 91 (tít.). Itxastarren barre-zantsuak / txoarek edan baitaruak. Ib. 91. (Como nombre propio).Txo galtzetin utsik jarri zanean orpoan izugarrizko puska palta zuana pintura beltzez berdindua zeukan. Anab Poli. Mutil umezurtz baten ibillaldiak (1958). “>Poli 54. An ari ziran Txo ta beste bat, alde banatik, baldea sokarekin lotua uretara bota ta urez beteta beetik gora ateratzen. Ib. 54.

  3 txo.

  1. “Jo, lo mismo txo, so, que se dice a las bestias” Lar. v. 2 so.
  2. “(S), voz con que se expulsa a los cerdos” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. Cf. txo-marro-txo-txo.

  Sinonimoak:

  interj. Bizk. [to!]: to, txotxo Bizk.

  iz. Bizk. g.e. [ontzi-mutila]: ontzi-mutil, aieneko g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] ¡eh!, ¡oye!, ¡chaval! (2) iz. (B) muchacho que ayuda en el barco
  fr (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] écoute! (2) iz. (B) matelot
  en (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] hey!, say!
  port (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] eh!, ei!

  Txo, nagusi bila habil?  (Hiztegi batua)

  

  txo (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:14 pm on 2019/10/20 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pusatu 

  ad. Pusatu, pusa, pusatzen. du ad. Ipar. Bultzatu. Gizon gazteak pusatzen du haurra uretara. Honek tira, hark pusa. Deabruak pusatzen gaitu egitera gaizki. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (B, BN-arb; H; ph- Urt II 107, VocBN , Dv), pusetu (B). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Gte Erdarakadak. Euskaraz ongi mintzatzeko Hiztegia. Zazpi Probintzietako Adibideak (1988). “>Erd 261; Izeta BHizt (pusetu).  Empujar; hacer ir, empujar hacia. “Pousser” Dv. ” Arthaldea mendiko alderat pusatzea ” H. ” Aitak pusaturik, akulaturik joan da (BN-arb)” Gte Erdarakadak. Euskaraz ongi mintzatzeko Hiztegia. Zazpi Probintzietako Adibideak (1988). “>Erd 261. Erresekek nola baitute / batak bertzea pusatzen. Eguia Catholicac (1686). “>Gç 174. Ardüra zure nahiküntek gortzen eta phusatzen zütie. “Impellunt” . Jesu-Kristen imitacionia. Çuberouaco uscarala […] utçulia (1757). “>Mst III 11, 1 (SP ertxatu, Ch borthizki erabili, Ol oldarrez eragin). Bestek ahulgatuz edo pusatuz bertutiari jarraikiten direner. Aphonsa Rodriguez […] Aitaren […] praticaren pparte bat Heuzcarala itçulia (1782). “>AR 19. Tenpora bertan jinen duk, / nahi beikirate pusatu. Astolasterrak. “>AstLas 16. Horien ororen pusatzeko ardu eta likür huna. L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 498. Debriak phusatzen gütü egitera gaizki. Ib. 666. Hunek tira, harrek pusa. Fableac edo aleguiac Lafontainenetaric berechiz hartuac (1852). “>Gy 18. Gizon gaztiak phusatzen dü haurra hurialat. Ip Maria Birjinaren hilabetia (1894). “>Hil 157. Eta haiekin [jin zen] Josef adinian jadanik aitzinatia, Jinkoaren Izpiritiak phusatürik. Ib. 65. Pusa zak bertze alderditik, bertzenaz lurrerat yoain dituk egurrak. XX-garren mendeko Nafarroako Euskal idazlariak (~1930). “>Zub 74. Jo lurra eta pusa bagoneta. Larre Ene Artzain-etxolak (2001). “>ArtzainE 164.  v. tbn. Etchebarne 135. Impulsar, hacer andar (un asunto).  Aitak zeitan haurreki prozesa phusatü. L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 182.

  2. Golpear (en la puerta).  Pusa zazue eta idekiko zaitzue. “Pulsate” (Mt 7, 7). Gç 97 (Lç bulkha, He, Ker, IBk, IBe at(h)ea jo, Dv, Ur, Ip, Echn, Ol, Leon jo).

  3. (H; ph- S ap. Le Basque de la Basse-soule Orientale (1939) liburuko hiztegiari dagokio. “>Lrq ). Brotar las plantas. “Pousser, croître” Le Basque de la Basse-soule Orientale (1939) liburuko hiztegiari dagokio. “>Lrq.  Zer uste duk? Dolarrek, sasitan martxutxek bezala, pusatzen dutela? Larz Iru ziren (1962). “>Iru 28. Joan zen pentzetan itzuli baten egitera, ikusteko ea bazkak pusatu zuen. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 27. Hacer brotar.
  Noiz ere haren adarrak hasten baitire guritzen, eta hostoak pusatzen dituenean. TB Mt 24, 32 (Lç hostotu).

  4. (H). Hacer subir los precios; pujar.  Zunbaitek balekie inkantin dela saltzen, / dama franko balizate antxeraren phusatzen. ‘Pour pousser les enchères’ . L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 516.

  5. Lanzar, proferir. ” Hasperen minak, oihu minak pusatzea, pousser des soupirs, des cris plaintifs, perçants” H.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [bultzatu]: bultza egin, bultza eragin, bultzatu, saka egin, sustatu, bulkatu Ipar./Naf., bultzakatu g.e., aitzinatu Ipar. g.e., bultatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) empujar (2) du ad. (Ipar.) llamar
  fr du ad. (Ipar.) pousser, bousculer
  en push
  port empurrar

  Honek tira, hark pusa. (Hiztegi batua)

  

  pusatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

   
• 

  Maite 9:24 pm on 2019/10/19 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gilbor 

  iz. Sabela. Gilborra ase arte. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Etim. Relacionado sin duda con bilgor; para su posible relación con zilbor, v. FHV 296.

  1. (V, G, AN; Zam Vocabulario vasco-castellano (1930). “>Voc), bilkor (Aq sg. A). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Iz To.
  “Panza” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. ” Bilkor (AN; Aq), abdomen” Ib. (pero en Aq 179 sólo se encuentra con el significado de “sebo”).
  Gilbor ori ederto ipiñi ei dok gaur. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A Euskalzale. Astean asteango albistaria (1897-1899). “> Ezale 1897, 270b. Gilborrean sartu. JAIraz Bizia garratza da (1950). “>Bizia 17. Neure gilborra asetu arte / ugatza emonaz ganoso. BEnb Nere apurra (~1960). ” aria-describedby=”tooltip51613″> Nere apurra (~1960). 43. Orain lan gabe bete nai dogu / gilborra eta boltsia. Ib. 218. v. tbn. “Atso txarraren kuziña” (ap. DRA). –Eta guk ez degula lanik egiten uste al dezu? –[…] Ire gilbor aundi orrek ezetz ziok. Ataño TxanKan 11. Gilborra goratuten / adi egoteko, / gero alargun orrek / berari esateko / aurdun dagoela ta / arín ezkontzeko. Ayesta 23. (Fig.). Kale luze ta estu bateko gilbor aldean dagoan etxe zaar ezain aundi batean. Erkiag Batetik bestera (1962). “>BatB 184.

  2. “(V-ple-arr-oroz), jiba” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  3. “(V-och), grupa del ganado” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Sinonimoak: iz. Bizk. beh.
  

  [zilbota]: sabel, zilbot Bizk., tripa beh., zorro beh., zipot g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (lgart.) panza, barriga
  fr iz. panse, ventre
  en iz. belly
  port iz. (lgart.) ventre, barriga

  Baina dexente burusoildua; eta gilborra galanki hazia. [Labartzari agur, Txillardegi, Elkar, 2005] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  gilbor (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:41 pm on 2019/10/18 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eserialdi 

  iz. Norbait denbora batez eseririk egotea. Eserialdi bat egin zuten, ados ez zeudela adierazteko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eserialdi. exerialdi, esertaldi. Sentada.  Exerialdi bat egin ta tximu txar batekin zegon gizon batengana inguratu zan. JAIraz Bizia garratza da (1950). “>Bizia 99. Reunión, sesión. Bigarrenean batzar ta esertaldi orietan gure kideak irakurritako idazki ta argitasunak darakuskigu. Lh Eusk 1919-1920, 8. En DFrec hay 2 ejs.

  Sinonimoak: iz.

      [jarrialdia]: jarrialdi, jesarraldi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. sentada
  fr iz. l’action ou le moment d’être assis, -e
  en iz. sitting; [protesta] sit-in, sit-down protest
  port iz. (de personas) protesto

  Gasteizen ere, La Caixaren eraikinaren aurrean egin dute eserialdia. (Berria.eus, 2019-10-18)]
  

  

  eserialdi (Argazkia: Berria.eus)

   
• 

  Maite 10:56 pm on 2019/10/17 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  domaia 

  iz. Ipar. Pena, lastima. Domaia da ez baititut 30 urte gutxiago. || damu-domaia Ipar. Kalte-ordaina. Bizikleta hautsi didazue; damu-domaiak zor dizkidazue. Sei mila euroko damu-domaiak pagatu beharko dizkio. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (En la expresión domaia da, ‘es una lástima’). Domaia da ez baititut 30 urthe gutiago! Larz Iru ziren (1962). “>Iru 24. Domaia duk hik eskola kitatzea. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 21.

  2. v. DAMU-DOMAIA(K) (s.v. damu).

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [domaia]: lastima, pena
  [domaia]: kalte, gaitz, oker

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) lástima, pena
  fr iz. dommage
  en iz. pity
  port iz. lástima, pena, dó

  Eta ez, ez zait jendea gustatzen. Horrela, oro har. Domaia da, ze zutabe onak idatziko nituzkeen bestela. [Ez zait jendea gustatzen, Aritz Galarraga (Argia.eus, 2019-09-15)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  domaia (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2019/10/16 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  asper 

  iz.  1 iz. g.er. Asperraldia. 2 iz. g.er. Mendekua hartzea. 3 iz. Zub. Desira bizia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Asper.

  1. (AN-larr-erro, BN ap. A; O VocPo , SP, Dv, H). Satisfacción. “Satifaction, ou contentement (BN)” O VocPo. “Satifaction, contentement. Il se prend en mauvaise part” SP. “Asper hartu dut, j’ai pris plaisir à” SP (que cita a O).
  “(O) satisfaction, contentement” Dv. “Satisfacción, contentamiento” A. Hel zazkit gaurger’, otian, / Heltzekoz zure bizian, / Ezpad’ en’ asperragati, / Ezpererik zureagati. O Po 45 (en el ejemplar de Vinson, ap. Lfn NotesO 156: Ezpad’ ene amorekati). Ezi eztuket berhain asperrik, / Ioan’ enea zenbait hil-errik, / Lupean, air’ edo zeruan / Derakustano den lekuan. Ib. 52. Hunen [zure Semearen] asperragatik, atrebitzen naiz, Jaun handia, zure majestate ikharagarriaren aintzinean ahuspez jartzera, eta ahalkerekin nere galdeak zuri begietaratzera. Dv LEd 150. Bidean beera jarraitzeko garaia du-ta, azken-asper bat eman nai die begiai, urrutira ikusten duan jaiot-ibarra betikoz utzi baiño leen. Mok 21.

  2. (S; H (S)). Ref.: A; Lh. “Vif désir, passion. Asperra goitzea, surmonter sa passion” H. “(S), anhelo” A. “Caprice d’enfant. Asperra igan zaizü?, le caprice vous a passé?” Lh.

  3. Cólera. “Indignatio, indignation” Dv.
  Sainduaren hain laster hiltzeak aree errabia handiagoan ezarri zuen gobernadorea […]. Bere ezin-bertzean, eta bere asperraren iraganarazteko bezala, ezarrarazi zuen san Bizenteren gorputza oihan edo larre baten erdian. Jnn SBi 153.

  4. Venganza. “Vindicta, vengeance” Dv. Azkue da asper como “(V-arc), venganza” tomándolo de RS 10, pero aquí asper es el radical de aspertu.
  Ta bere maiteñori salkeri naiz irain egiñen balio, zazpi epaikarienpean maite-asper izugarria liken. ‘Vengeance d’amour’ . Or Mi 34.

  5. Aburrimiento. “Hastío, aburrimiento” A.
  Ozkiro gazia, gau beltza, izar-mordo aundia… Nekea… asperra, ogemiña. Ldi IL 50. Gazteak, nere aurraren bataio egunez Deban nai ziñuzketet. Asperraren bildurrez ez geldi, zuentzako naiko jolasa izango baita. Etxde AlosT 16. Uraren lankaden azantzaz, / ez iguzkiaren erlantzaz, / axoltzen ez ziran batere / hoik untzilariok: alphertu / baitziran bideko asperaz [sic] . Mde Po 89.

  6. (Adj.). Aburrido, hastiado.
  Osasun bikaña zatika utziaz, almen zoliak iñoren lurrari emanaz; ospel, asper, beartsu ta elbarri […], bizitza estu, latz ta lakarra eraman zuan Pedro Migelek. Ag G 255.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia

  [asperraldia]: g.e.asperkizun, asperraldi
  [desira bizia]: Zub.apeta, grina, irrika, irrits, tirria, hisia Ipar., lehia Ipar., afan Heg., lera Bizk., irrikizio Gip., irrikatasun g.e., pasio g.e., joran Bizk. jas., espa Heg. g.e., gutar Bizk. g.e., uzi Bizk. g.e. )

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. aburrimiento; cansancio, hastío (2) iz. satisfacción; satisfacción del deseo de venganza o desgracia ajena (3) iz. (Z) vivo deseo, pasión; anhelo
  fr
  en
  port

  Azken asper bat eman nahi dio. (Elhuyar hiztegia)

  

  asper (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:29 pm on 2019/10/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  murmurio 

  iz. iz. Xuxurla. Ik. marmar. Iturriko uraren murmurioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  murmurio. (Dictionarium Linguae Cantabricae (1562). “>Lcc). Murmullo, rumor.  Iturriko uraren murmurioa. Berron Don Kijote Mantxako (1977). “>Kijote 17. (H). Murmuración.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [marmarra]: firfira, marmar, marmariza, murmur, txutxu-mutxu, xuxurla, zurrumurru, erasia Ipar., gurgur Ipar., marmara Ipar., murmurika Ipar., alamen Bizk., marmario Gip., surmur Gip., murmuzika Zub., murmurazio zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. murmullo, susurro (2) iz. (Med.) soplo
  fr (1) iz. murmure (2) iz. (Med.) souffle
  en iz. murmur, whisper (2) iz. (Med.) murmur
  port (1) iz. burburinho, murmúrio (2) iz. (Med.) sopro

  Bihotzeko murmurioa du. (Elhuyar hiztegia)

  

  murmurio (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)