Gaurko hitza

Recent Updates Page 134 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:00 pm on 2019/10/14 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alagala 

  adb. 1 adb. Bizk. Egoki. Bere izaerari alagala zetorkion bizibidea zuen Txominek: artzain zebilen mendian. 2 adb. Bizk. Gogara. Berak nahi zuenean joan eta etorri, eta berak nahi zuena eman eta egin: alagala zebilen Josetxo. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  alagala.

  (V-m ap. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A ; Voces Bascongadas (~1800). “>Añ), ala-ala (Vc ap. A).
  A propósito, oportunamente, adecuadamente. “(A) propósito viene eso, (V) alagala, galanto dator ori ” Voces Bascongadas (~1800). “>Añ. “Lindamente” Ib. ” Ala-ala […] (Vc), muy adecuadamente. Es de temer que en esta acepción venga de ‘a la gala'” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Bere ixakereari alagala etorkijon bixibidia eban Txomiñek. Ardizain ebillan mendijan. Kk Ab I 51s. A gusto.  Berak nai ebanean joan da etorri, ta berak nai ebana emon da egin: alagala ebillen Josetxo. Echta Josecho (1909). “>Jos 28. Alagala abil ene alabea; ik polit-politorrek gaur be, naidoan jantzea egin don Almikan Ondartzako. jitanoagaz. Ib. 197. Gogotsu kantaten ebazan Josetxogaz ikasiriko kopla batzuk: alagala bizi zan mutil orregaz. Ib. 311. Alagala egongo gara apalorduan. Ib. 12.

  ALAGALAKO (V ap. A; ala-alako V ap. A Apend). Adecuado, idóneo.  Azkenik, alagalako zaartzia igarota, ill zan. JJMg Baserritaar nequezaleentzaco escolia edo icasbidiac (1816; bigarren arg. 1845). “>BasEsc 283 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Nik gura neukeana da ixilla errana, / Ez nagi, loti eta ain gitxi arrana, / Eta Mari Antoni berba gitxikoa / Dalako guretzat da alagalakoa. AB Ama Euskeriaren liburu kantaria (~1885). “>AmaE 420. Eure bizikoa izango intzan i sakristaukuntsan, Erroke. –Maripa: nor dan orretarako beren bizikoa ta alagalakoa laster erakutsiko daunat. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A Bein da Betiko (1893). “>BeinB 41. Alagalako akiakuleak eta nire gizabidea ondatu gurako asmoak darabillez nire arerioak! Echta Josecho (1909). “>Jos 191. Eladitxo izango zan niretzat alagalako emaztea, baña enaz bere begikoa! Ib. 225. Errege ta seme dirudizue ain ondo apainddurik: alagalako zaldiak daukazuz. Ib. 316. Orrako gizona Kijote ta arako mutilla Santxo… Santxo! Kijote! Ja jai! Alagalakoak ziran orretarako orkoa ta emengoa. Ag Kresala (1906). “>Kr 201. Menditzua da, ta arro itzelak, lapur-tokitzat alalakuak edo guztiz egokiyak daukazana. Euskal Esnalea. Aldizkaria (1908-1931). “>EEs 1915, 15. Toki ori politta dok sartu ta ezkutetako. Eta axia artzeko be, alagalakua. Ipuñak (1927). Oscar Wilderen ipuinen itzulpena.”>Altuna 12. Mutillak, egazti alagalakoak astokillok daroazanak,. arrozaz ipiñita iateko gaur arratsaldean. Kk Ab II 112. Oringo mutillek, / Bana-binekoak: / Lapiko tapatzat / Ala-galakoak. (V-arr) AEF1930, 10. Madalenakoa, lapiko estalkientzat alaalakoa. (V-m) A EY III 146. Oraingo mutiltxoak bana banakoak, / lapiko-tapatzako alagalakoak. A EY IV 63. Ezin zeitekezan egokiagorik aurkitu buruzagion neska-laguntzat, atera zituenak baiño: Mikela Begi eta Timuti Belarri. Begi eta Belarri alagalako bi! Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 44. Alagalako lagunak batu ere-ta, sekulako aurreskua izan zan. Ib. 43. Axe zan bai gazte jator, zal, segail, alagalakoa. Ib. 81. Arerioa be alagalakoa billatu eutsoen: komikoa. Etxabu Ondarroa”ko kontuak (1995). ‘”>Kontu 175.

  ALAGALAN. A propósito, adecadamente.
  Eguzkiaren azken agur-aldiko argi-izpien dirdaipean, izadiko gauzen kolore bereziak egoki ta alagalan ikusi zeintekezan, bakoitzaren ezaungarriak zeatz azalduten ebezelako. Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 12. Azkenengo biok, arrantzuko gizonak, legorrean gertu ziran, eta alagalan etorri yaken arratsalde epel aretan lagunarteko goizaparia gogaro onez ta atsegintsu egiteko. Ib. 120.

  Sinonimoak: adond. Bizk.

      [egoki]: aukeran, egokiro, erara, eraz, itxuran, itxuraz, taxuz, hautura Ipar., hautan Ipar./Naf., hautara Ipar./Naf., egoki zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (B) a propósito, oportunamente
  fr adb. exprès, délibérément, sciemment
  en adb. on purpose
  port adb. de propósito, propositadamente

  Bere izaerari alagala zetorkion bizibidea zuen Txominek: artzain zebilen mendian. (Hiztegi Batua)

  

  alagala (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:38 pm on 2019/10/13 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bilabide 

  iz. Aurkibidea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilabide.

  1. (-ll- Lar, Añ). “Prueba, con que se muestra, y convence algo” Lar. “Prueba, en las cuentas” Ib. “Prueba” Añ. Amodijo onen billabide edo . pruebak emoteko denporia eldu zanian emon eutsazan [Jesukristok San Juaneri] ezin da ederraguak. Ag Serm 95.
  2. “Probabilidad” Lar.
  3. “Probabilismo” Lar.
  4. “Registro, guía, índice” Bera. v. aurkibide. Liburu onetan dagozan Irakasteen Billa bidia. Mg CO 297 (CC 257 arkibidea). Billa-bidea. AB AmaE 493. Bilabidea. Azc PB 365. Udal bakotxak bere errikuak diran burdiki gustijentzat idatzizko (liburuzko) billabide bat euki biarko dau. “Registro” . ForuAB97. Anaidiko idaztizartegi, 1.º bilgo, 12 g. billabide, 8 g. zenbaki. Eguzk RIEV 1927, 423n. Billabidia. Altuna 3. Billabidea. Or Tormes 125. Zordunaren ogasunak […] baitu egingo lirake, dagokien balioaz billabidea tajutuaz. “Inventariándose” . EAEg29-5-1937, 1721. Janzki, tresna, gurdi eta abar bere mende izatea, billabide bitartez. Ib. 1-6-1937, 1736. v. tbn. Laux BBa 145. TAg Uzt 317. Or MB 1437. BILABIDEKO (-ll- Lar). “Probable” Lar.

  Sinonimoak:

  [bilabide]: aurkibide

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. guía, índice
  fr iz. guide, sommaire
  en iz. guide, index
  port iz. guia, índice

  Dena azkar aurkitzeko bilabide zehatza egin dugu. #gaurkohitza

  

  bilabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 5:53 pm on 2019/10/12 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  miazkatu 

  ad. miazkatu, miazka/miazkatu, miazkatzen. du ad. Mihia zerbaiten gainetik igaro. Ik. milikatu. Txakurren erara ura miazkatzen dutenak. Hatzak ere, gozoaren gozoz, miazkatuz. Zauriak miazkatzen zizkion. Ezpainak miazkatu. Katilua miazkatzen. || Irud. Lurra miazkatzen duen itsasoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  miazkatu. Etim. De mi-az ‘con la lengua’ (instr. sing.) + -ka + -tu . (V (-au), G; Mg PAbVoc, Izt 67r, Dv (G, s.v. miaztu), H, Zam Voc ), miezkatu (-au V-m), miinazkatu (V; msOch ap. A., Izt 67r), miazketu ( VocCB →Dv (V)), mizkatu (V-ger, G), mizketu (V-ger), mixkatu. Ref.: A (miaska, miazkatu, miezkau, miinazkatu); Holmer ApuntV (mizkatu). Lamer; (fig.) degustar. v. miaztu, miztu. Tr. Documentado en textos meridionales desde comienzos del s. XIX. En Mirande hay mihazkatu (con -h- debida al editor). En DFrec hay 4 ejs. de miazkatu .

  Miazkauko dituzu atzak gozuaren gozoz. Mg PAb 70. Miazkatzen ziozkala eskuak ta arpegia. VMg 20. Zakurren erara ura miazkatzen dutenak, alde batean ipiñiko dituzu. (Iud 7, 5). Lard 129 (Ker, BiblE miazkatu; Ur milliskatu). [Erliak] ezkotasuna miasketan dabe musturrian dauken tronpa bategaz. Ur Dial 12 (It txupatzen, Dv, Ip hurrupatzen). Eztirik eztiena miazkatzen daude. Ag G 373 (v. tbn. Kr 139). Ezpañak miazkatzen. Ib. 347. Beatzak ere, gozoaren gozoz, miazkatu baietz? A Ardi 115. Ezpanak be miazkau ebazan. Kk Ab II 22. Irakorri beza irakurleak astiro miazkatuz. TAg Y 1933, 24. Eusko-erriak edestia-zear miazkatu aal izan duan zorionaren sustraia lege oietan gorderik dago. Y 1934, 50. Gar luzeago batek haren aztal eztia mihazkatuz. Mde HaurB 7. Mingaiñarekin mizkatzen zutela. Etxde JJ 261. Batzuk onura guztiak mixketan / –sakelak diruz beterik– / eta enpaiduak neketsu / janari apurrik aurkitu ezinik. Aurre-Apraiz “Ixilik” (ap. DRA). Ura eskuan miazkatu duten irureun oriekin yareingo zaituzt. Ol Iud 7, 7 (Ker miazkatu; Dv milikatu). Nolan dago zure zindotasuna? Zure oñetakoak miazketan itxi egistazu. Ni enaz izango orren otsein; ori ezta adoretsu. Larrak EG 1959, 214. Atsegiñaren utsa ta oiñazea miazkatuz, gorputzari atsedena eman nai dio. Vill Jaink 138. Txakurrak […] zauriak miazkatzen eutsoezan. Ker Lc 16, 21 (Oteiza miasten). BiblE. Lc 16, 21. v. tbn. Otx 65. Loram 117. Erkiag BatB 82. Onaind in Gazt MusIx 149. BiblE Lc 16, 21. Itxas-ondoan ugiñak jarrairo miazkatzen duten ondartzak.TAg Uzt 9. Ortzea goibel agertzen da. Odei-talde arreak mendien tontorrak mizkatzen dituzte. EG 1958, 70. Gorantz naukazu argi jagia mizkatzen. Gand Elorri 131. Goi ta be aldetik gure lurra miazkatzen duen itsasoa gogoraziko ote dizut? Ibiñ Virgil 85. Etzaio ere aztuko, beiak ain miazka-atsegin izan oi duen gatz-koskorra aska-baztarrean jartzea. TAg Uzt 24.

  Sinonimoak: ad.

      [milikatu]: milikatu, milizkatu, lekatu Zub., miaztu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. lamer, chupar
  fr du ad. lécher, sucer, pourlécher
  en du ad. to lick; to suck
  port du ad. lamber, chupar

  Mitxek eskuoihala miazkatzea  gustuko du. #gaurkohitza

  

  miazkatu (CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:18 pm on 2019/10/11 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bilakabide 

  iz. Zerbaitek bere bilakaeran segitzen duen bidea. Eritasunaren bilakabideaz jabetzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilakabide. “Proceso de evolución” Diccionario Vasco-Castellanori (1981) dagokio. “>PMuj. Bistan da hemen, grafiaren aldetik, ez dela inongo hizkuntzan mailegu hitzekiko . egoerarik, erabat etxekotu ez ditugun bitartean, hitz horiekiko bilakaera nahiz bilakabidea baizik. MEIG VII 191s. En DFrec hay un ej. más.

  Sinonimoak: iz.

  [bilakabide] : bilakaera, prozesu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. evolución, proceso de evolución, devenir
  fr iz. evolution, devenir, développement
  en iz. evolution; development; transformation
  port iz. evolução

  Liburutik liburura pixkanaka gauzatu den bilakabide baten ondorio da liburu berria, egilearen ustez.  [Berria, 2006-11-21, «Neureak izateaz gain, neureak dirudite liburuko poemek», Juan Luis Zabala [Kultura]] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  bilakabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2019/10/10 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  desobiratu 

  ad.  Exhumatu (Elhuyar hiztegia)

  Sinonimoak: iz.
  

  [desobiratu] : exhumatu, desobiratu, hobitik/lurpetik atera (Elhuyar hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. exhumar
  fr du ad. exhumer, déterrer
  en du ad. (formal) exhume, disinter, (colloquial) dig up
  port du ad. exumar

  Franco hobitik ateratzeko azken oztopoa kendu du Gorenak. Hala, Espainiako Gobernuak desobiratzea gauzatzeko aukera du jada. Auzitegiak Gobernuaren dekretuaren gaineko kautelazko galarazpena indargabetu du. [Franco hobitik ateratzeko azken oztopoa kendu du Gorenak (Eitb.eus, 2019-10-10)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  desobiratu (Argazkia: EFE)

   
• 

  Maite 11:19 pm on 2019/10/09 Permalink | Reply
  Tags: N ( 60 )   

  neurrigabe 

  iz. 1 adj. Neurririk edo mugarik ez duena. Ik. mugagabe; amaigabe. Neurrigabea da Jainkoa; neurriduna, gure adimena. Maitasun neurrigabea. Jainkoaren ontasun neurrigabea. 2 adj. Neurririk edo erarik ez duena. Ik. eragabe. Gurari neurrigabea. Irabazi neurrigabeak. || neurrigabeko adj. Neurrigabea. Zure neurrigabeko miserikordiagatik. Munduko aberastasunen neurrigabeko gutizia. Populu harroa eta neurrigabekoa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond.

  [mugagabea]: amaigabe, amaigabeko, azkengabe, azkengabeko, baztergabe, baztergabeko, bukatugabe, infinitu, mugagabe, mugagabeko, izarigabe Ipar., izarigabeko Ipar., askigabe jas., neurge g.e., fingabe zah., fingabeko zah., kabugabe Heg. zah.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. inconmensurable, enorme, inmenso, -a, ilimitado, -a (2) izond. excesivo, -a, desmedido, -a, desmesurado, -a, intemperante
  fr (1) izond. incommensurable, immense, illimité, -ée (2) izond. excessif, -ive ; démesuré, -e ; immodéré, -e
  en (1) izond. immense, enormous, huge (2) izond. excessive
  port (1) izond. incomensurável, enorme, imenso(a) (2) izond. excessivo(a), desmedido(a)

  Zigor neurrigabe hau ez al da gizartearentzat kaltegarria? [Delituez eta zigorrez, Cesare Beccaria / Juan Martin Elexpuru (Klasikoak, 1999)]
  

  

  neurrigabe (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:26 pm on 2019/10/08 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egokiro 

  adb. Egoki. Egokiro hitz egitea. Egokiro antolatua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egokiro. (G ap. A ; Lar, Añ, H). “(Con) razón” , “adecuadamente”, “cómodamente”, “propiamente”, “pertinentemente” &c. Lar. v. 1 egoki (II).
  Egokiro ta guztien gustora ederki itz egiteko. Cb Just 117. Ala ikusiko degu, egokiro, Donostia merkataritzako erria zala. Etxeg RIEV 1908, 113. Oial andi loretua lepotik bera egokiro ipiñita. Ag G 70. Norbaitek egokiro erantzutea bearra zan. GMant LEItz 73. Nekazarien izkuntza egokiro bildu ta biurtzeko. Lh Itzald II 115. Igidin biok alkarrekin egokiro batzen dira. Eguzk RIEV 1924, 595. Guztiz egokiro pentsatu zutela. Txill Let 120. Egokiro erreskadatuak ateratzen zaizkitzu [fitxak] . Vill Jaink 40. Leku aretan aisago ta egokiroago ibilten asi zalako. Erkiag BatB 76. Egokiro antolatu du Axularren liburua. MIH 165.

  Sinonimoak: adond.

      [egoki]: aukeran, erara, eraz, itxuran, itxuraz, taxuz, hautura Ipar., alagala Bizk., hautan Ipar./Naf., hautara Ipar./Naf., egoki zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. adecuadamente, convenientemente; correctamente; acertadamente
  fr loc adv. de manière adéquate
  en adb. appropriately, properly, correctly; right; well; fine
  port adb. apropriadamente, adequadamente

  Datuak egokirogorde dira. Euskarabildua 2019

  

  egokiro (Irudia: euskarabildua2019)