Recent Updates Page 14 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:46 pm on 2022/04/14 Permalink | Reply
    Tags:   

    dandarrez 

    adb. Bizk. Arrastaka. Etxerik etxe dandarrez erabili zuten Jesus. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    DANDARREZ (V-m ap. A; Añ), (V-arr ap. A). A rastras, arrastrando. “Rastrar, arrastrar, (c.) […] arrastaka eroan, dandarrez eroan” Añ (tbn. s.v. arrastrar). v. arrastaka, HERRESTAN. Tr. Documentado sólo en la tradición vizcaína.

    Zati bat janda, darue enparauba dandarraz <-as> euren abija edo leza zuluetara. Mg PAb 110. Etserik etse dandarrez erabilia. Añ EL2 189. Begira egiozu zeure Seme […] arantza zorrotzez koroatuari, iraunez, barrez eta otsez, dandarrez barregarri erabiliari. Ib. 112 (Harriet traduce erróneamente: “au milieu des […] vociférations”, y deduce un supuesto “Dandarra (V), cris confus de plusieurs vociférant ensemble”). Bera dabil dandarrez pekatarien atzean. Zav Serm I 38. O baiña mina! Gaur erdaldunak / Darabilguez dandarrez! AB AmaE 75. Dandarrez oe azpian sartu yaken. LA Abeja 2, 64 (ap. DRA). Ekaitz gogorren bat dakar aize onek dandarrez. A BeinB 39. Jakiebenean otsoa ilda egoala basoan, eroan eben errira, ta dandarrez erabilli eben kale guztietan. Echta Jos 247. Iru tenga lotuta / bere buztenian / dandarrez zituala / jarri neutsanian, / proban bezela jun zan / arin indarrian. Noe 109. Lurrera bota-agiñian eta dandarrez erabilli-zorijan. Otx 148 (v. tbn. 156 dandarrez eroan). A zan mutillaren traiea, txori gangulak garrittik bera dindilizka dandarrez eroiazalarik! Ib. 156.

    Sinonimoak: adlag. Bizk.

    [arrastaka]: herrestan, narras, narrasean, narraska, herresta Ipar., herrestaka Ipar., arrastaka Heg., tatarrez Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (B) a rastras, arrastrando
    fr se traîner
    en dragging
    port arrastado(a)

    Testuinguruan

    Idazmahaiko aulki jiragarria oin batez dandarrez eroan zuen Mentxuk bera zegoen tokiraino, eta berton jesarri. [Odolbildua, Josu Landa (Susa, 2002)]

     

  • Maite 10:29 pm on 2022/04/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    betarras 

    iz. Ohikoek baino egun bat gehiago, otsailaren 29a, duen urtea.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    betarras.

    betarras . “Bissextile, betharras, bixixtro” Foix.

    Sinonimoak: iz.

    [bisurte]: bisurte, urte bisustu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. bisiesto, año bisiesto
    fr iz. bissextile [année]
    en iz. leap year
    port iz. bissexto;

    Testuinguruan

    Betarrasetan bikoitz asko jaiotzen dira. #gaurkohitza

     

  • Maite 10:06 pm on 2022/04/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    arraitsu 

    adj. Distiratsua, argia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    arraitsu.

    1. (H). Radiante, resplandeciente. “Qui rayonne” H. v. arraiotsu. O iguzki adimendu guztien arraitsua, / Prudenziaz argi zazu arren ene burua. EZ Man I 38. O begi gorputz tristeen iguzki arraitsua! / Hitaz ere mintzatzeko nahi nikek donua. Ib. 135. Kristalaren baldea. / Zuzi arraitsua. / Lanpa airekoa. EZ Man II 197. Zeruek dute iaunarren / deklaratzen gloria […] / Egun arraitsuak ere / orobat du egiten. EZ Eliç 372. Urrezko szeptro, diadema / eta tronu arraitsuak. Gç 160. Zur eder, zur arraitsua / zur guziz preziatua, / Gorphutz haren ukiteko / Izan-zare hautatua. CantIzp (ed. 1813) 77.

    2. (SP, Lar, VocCB, Dv, H, A). Jovial, afable. “Joyeux” SP. “Afable” Lar. “Afable, alegre, de ameno trato” VocCB. “(He), porté à la gracieuseté, gracieux” Dv. “Gai, affable” H. “Arraitsu (L, He), cortés, afable” A (que lo toma seguramente de Dv). Atarira ertetzen ziran etxekoandre maratzak eta aur jostariak, arraitsu (afable) agurtzen zittuzten Gipuzkoako aundikiak. Etxde AlosT 15. Izan zaitezte lengoak aitarekin: alaiak, arraitsuak eta jostakoiak. Etxde JJ 217.

    Sinonimoak: iz.

    [arraitsu]: distiratsu, argi. Ant. ilun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial
    fr (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial
    en (1) izond. (batez ere Ipar.) radiant, splendid (2) izond. (batez ere Ipar.) happy, cheerful,
    port (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial

    Testuinguruan

    Ume alaiak, arraitsuak eta jostalariak dira. (Elhuyar hiztegia)

     

  • Maite 10:08 pm on 2022/04/11 Permalink | Reply
    Tags:   

    begiragarri 

    1 adj. Ikusgarria. Urre eta zilarrezko pitxerrak, harri begiragarriak. 2 adj. Agurgarria, begirunea merezi duena. Gizon begiragarria da egiazki Gandhi. Jaun guztiz maitagarri, agurgarri eta begiragarria. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    begiragarri.

    1. (L-ain ap. A ), beiragarri. Admirable, digno de ser visto. “Digno de verse” A. Gauza begiragarria eta miraritsua da txit, aitz goititu onek bere erpiñetik ixurten daben ur garbi ain ioria nondik eta nola datorren burutaratzea. Izt C 107. Begiragarria izateaz gañera da arrigarria txit […] zerri gazte saill andien kopurua. Ib. 186. Apaindurarik baliotsuenak, urrezko erraztunak, belarrietako zirzilluak, eskuturretako edergarriak, urre eta zillarrezko txarroak, arri begiragarriak. Lard 81. Ikusgai begiragarria zan benetan. TAg GaGo 7. Izkuntza aien aldeko maitetasun gori ura eder bazan ta begiragarri, nola diteke itsusi ta txaldan guk gerea maite-izatea? Ldi IL 138. Neskak arrosa zabal dirudi, / ez bezain begiragarri. “Más digna de ser contemplada que nunca” . Or Eus 309. (Uso sust.).
    Leiarrezko arri ikusgarri eder au eraman-erazo zuten Madrillera, Erregezko kondaira izakiarenean begiragarri ifinteko. Izt C 74. Goia, mendi-gallurrak, bideko zernaitxoak, basoa, elur-ondarrak: laburki, begiragarri oro, nortu ta eraski olertsuez mamitu zitzaizkidan. Ldi IL 29.

    2. Venerable, respetable. San Inazio Loiolakoaren Alkartegiko A. Erretore Beg[iragarri]a. (In Aran SIgn I). 1765g. urtean Deun itxuran il zan Mandiolazatar apaiz jaun begiragarriari. Ayerb EEs 1912, 58. Jaun guztiz maittagarri, begiragarri ta agurgarria. Inza Azalp 84. Koruko Ama beiragarriya / garbiya eta Birjiña. Bertsol 68. Yaun Urli begiragarri ta adiskide: barkatu yardun luze, lotsagabetxo au. Ldi IL 68. Ta orain Erkalaren babesgarri-legea ez al didate ezarriko, legegin begiragarriok ikusi bezelaxe antzeztu ditudala-ta. Ib. 26. Makalaldi bat zeukan Fortunato horrek, bestalde gizon begiragarri baita, beldurgarria ere izanagatik. Mde Pr 105s. Gizon begiragarria da egiazki, beste edozein adina, Gandhi indiarra, baina ezin ditzaket ontzat har liburu honek aurrealdean dakarzkien haren hitzak. MIH 339.

    3. (L, BN, S ap. A ; Urt I 177, Dv). “Salutaire, qui préserve” Dv. “Preservativo” A.

    Sinonimoak: iz./izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    iz. [ikusgaia]: ikusgai, ikusgailu Ipar. g.e.ikusgarri  

    izond. [ikusia izatea merezi duena]: begiko, begiragarri, ikusgarrizko, ikusteko, kurios Ipar., begietako Ipar. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. admirable, digno de ser visto
    fr izond. admirable, remarquable
    en izond. admirable, praiseworthy
    port izond. admirável

    Testuinguruan

    Paisaia begiragarria zen. #gaurkohitza

     

  • Maite 11:01 pm on 2022/04/10 Permalink | Reply
    Tags:   

    ikustate 

    iz. Ipar. Begirunea; esker ona. Bihotza bete-betea ezagutzaz eta ikustatez erregeren aldera. Ohoratuak izan dira doakien ikustatearekin. Ikustatezko sentimendurik kartsuenak. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ikustate.

    1. (BN-lab ap. A; Hb, Dv; -kh- VocBN ). Miramiento, consideración, respeto. Agian ene semearentzat izanen dute zerbait ikustate. He Mc 12, 6 (Lç ahalke izanen, Dv herabe izanen). Ikhustate sobra dut haren argientzat eztiezodantzat eman lehe[n]kuntza nere-neren gainean. Birjin 62. Bainan ikhustate gizakoiak asma-arazi zautan itzulpide bat. “Le respect humain” . Ib. 50. Batek ikhustate guziarekin aditzen zituen bere-ber-erranak. “Complaissance” . Ib. 177. Eztu ukhanen behar den ikhustate ta jautsapen guzia andre dena Mariarentzat. Dh 266. Ikhustate duenak egunari, ikhustate dio Jaunarengatik. TB Rom 14, 6 (Lç behatzen, Dv egunzale dena). Bertze fraidek ere bazuten ikustate eta amodio gehiago Maore gaztearentzat. Jnn SBi 105. Bakotxari doako atxikimendua eta ikustatea. HU Aurp 210. “(L-côte), politesse, gracieusité” Lh.
    Enperadoreak handiki prezatu du Aita-Sainduaren ikustatea. Prop 1906, 145. Gasna bat eta zenbait arroltze izan behar zituen amak bere ikustate saria. Larre ArtzainE 87.

    2. (Hb), kustate (B ap. A ). Agradecimiento. “Ikustatea egin, montrer sa reconnaissance” Hb.
    Izan ezazue beraz ikhustate holako yendez. TB 1 Cor 16, 18 (IBk esker oneko izan). Ikhustate izan dezazuen zuen artean lanean, hotsematen eta atzar ematen hari direnentzat. Dv 1 Thess 5, 12 (IBk esker ona). Anselaren bihotza bethe-bethea zen ezagutzaz eta ikustatez Jainko Jaunaren alderat, zeren ematen zion penitentzia egiteko denbora. Jnn SBi 76s. Nori zioteguk zor ikhustate gehiago? Prop 1906, 30. Gizonen beren ganik ikustate. JE Bur 135. Presundegiko buruzagiaren semea operatu du […]. Ikustatez, aitak 640 gizon libratzen ditu. Herr 7-12-1961, 4.

    3. (B ap. A ; Dv), kustate (B ap. A ). “Avantage, don motivé par une considération […]. Nik atzemanarazi diot bere dirua eta ez darot egin ikustate xume bat ere” Dv. “Gratificación” A. “Kustate […], sobresueldo” Ib. Ikustate gisako bat athe zainari, mahain zerbitzarieri. Lander RIEV 1912, 557. Favor.
    Egin dizadazu ikhustate hau. Dv Gen 20, 13 (Urt grazia, Ur, Ker mesede, Bibl esker-ona). Egin darokigun ikustate amulsuaz, Bilkhurako Lagunak atsegin sari fotografiatuz. Lander RIEV 1911, 593. Elkarrekiko mintzo, irri, ikustate. “Vicissim benivole obsequi” . Or Aitork 86. Convite.
    Milesker, Kattalin, zure ikustateaz. Presatua niz. Lf Murtuts 52. Beti orroituko naiz ikustate hortaz. Xa Odol 140.

    4. Espectáculo, escena. Bainan zer ikustate ederra orai! Nola Jesu kristoren obra argi osoan agertzen zaikun! Lap 323 (V 147). 5. Prueba, ensayo, comprobación. Lenbiziko ikustatea edo probantza egiteko. (AN-5vill). A EY II 469.

    Sinonimoak: iz. Ipar.
    [begirunea]: atzeratasun, begiramen, begiramendu, begirapen, begirune, edukazio, errespetu, gizabide, gizalege, itzal, jendetasun, lotsa, ikustasun Ipar., jauspen Ipar., jautsapen jas., begirantza g.e., betuste g.e., erreberentzia g.e., kortesia g.e., begirakizun zah., begitarte zah.

    [esker ona]: esker on, eskertasun g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Ipar.) cortesía; consideración, miramiento; respeto (2) iz. (Ipar.) gratitud, agradecimiento (3) iz. (Ipar.) [fantasia edo irudimena] visión
    fr  iz. (Ipar.) reconnaissance, gratitude
    en
    port

    Testuinguruan

    Ohoratuak izan dira doakien ikustatearekin. (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 9:10 pm on 2022/04/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    ekandu 

    ekandu1 iz. Batez ere Bizk. Ohitura. Ik. aztura. Ekandu onak, txarrak. Ekandu galgarria. Gure asabek irakatsi dizkiguten ekanduak. Ekanduzko bekatuak. || Esr. zah.: Ekandu gaiztoa belu ahaztu doa. Ekandu gaiztoari berna hautsi.

    ekandu2, ekandu, ekantzen || 1 da/du ad. Bizk. Ohitu. 2 da/du ad. Bizk. Abereez mintzatuz, etxekotu.

    (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [ohitu]: jarri, ohitu, laketu Ipar., usatu zah., bezatu Bizk. g.e., kostumatu Ipar. zah.ekandu iz. Bizk.    

    [ohitura]: ohitura, aztura Ipar., ohidura Ipar., ohikunde Ipar., ohikuntza Ipar., usantza Ipar., usadio Heg., usaia Ipar./Naf., bezo g.e., ohitza g.e., atun zah., hazkuntza Ipar. zah., kostuma Ipar. zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar hiztegia):

    es (1) ekandu, ekandu, ekantzen da/du ad. (B) acostumbrar(se), habituar(se) (2) ekandu  iz. (batez ere B) costumbre, hábito, tradición

    Testuinguruan

    Gure asabek irakatsi dizkiguten ekanduak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

     

  • Maite 11:54 pm on 2022/04/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    amainu 

    iz. Lausengua. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    amainu. (Dv→A). “Caresse, flatterie par laquelle on cherche à gagner, à séduire les personnes” Dv.

    Sinonimoak: iz.

    [lausengua]: balaku, eztikeria, zurikeria, zuriketa, losintxa Gip., koipekeria adkor., lausengu Ipar. jas., leunkeria Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. lisonja, zalamería
    fr iz. flatterie, adulation
    en iz. flattery; adulation
    port iz. lisonja, bajulação

    Testuinguruan

    Bere hitzei jaramonik ez egin, amainuak dira. #gaurkohitza

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel