Gaurko hitza

Recent Updates Page 26 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:24 pm on 2022/01/13 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txikitero 

  iz. Heg. Herr. Tabernaz taberna baxoerdiak hartzen ibiltzen den pertsona. Gero eta urriago dira txikiteroak. Txikitero-kuadrilla bat.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txikitero. “Poteador, chiquitero. Txikitero amorratua da Bandako diretoria” Elexp Berg. . Bilbo aldeko txikiterotan be asko egon, eta auek, egun onentzat aspaldian baru eginda, atxur galantak egun orretan . Gerrika 106.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) (lgart.) chiquitero, -a
  fr iz.
  en iz.
  port iz.

  Testuinguruan

  Gero eta urriago dira txikiteroak. (Hiztegi batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:31 pm on 2022/01/12 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sorgin(-)afari 

  iz. Gauerdi inguruan egiten den afaria, bereziki, egun berezietan edo taldean eginiko lanen bat amaitu ondoren lagunartean egiten dena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  SORGIN-AFARI. (V, G-to, AN-ulz, B; H; s.-apari G, AN; xurgin-aigari R-uzt). Ref.: A (sorgin-apari, xurgin-aigari); A EY I 382; Arin AEF 1960, 82; Iz LinOñ 180, IzG; JMB At; Izeta BHizt2.

  a) Cena de media noche. “Réveillon” H. “Cena ligera a media noche que se hace al construir calero; litm., cena de brujas” A. “Oillar-mezatik landa etxean egitan dan apario ño bat da xurgin-aigaria” Ib. “Sorgin apari, así se llamaban ciertas cenas en común o entre varias viviendas de una misma casa […] o entre las personas que frecuentaban alguna reunión o tertulia, como las suasleek, o también entre jóvenes que habían postulado por Carnaval o Santa Agueda (G-goi)” Arin AEF1960, 82. “Sorgiñ-afarie, la cena que se hacía a media noche al terminar los trabajos del lino (Etxalekun)” Iz IzG. “Goizeko iruetan sorgin-afari ederra in ginuen” Izeta BHizt2. “La noche del nacimiento de Nuestro señor Jesucristo, acudió a la misa del gallo y […] pasó a casa de Joaquín de Unzué […] a tomar un bocadillo que llaman sorguinafari, como es costumbre en aquella noche” (Valdizarbe, 1802) LexHNav II 143. Iraulixe gau-erdia lana bukatzeko; / –izena ‘sorgin-afari’ orregatik edo…– / ian zuten, edan zuten. Or Eus 60 (v. tbn. 144). Jan-edana amaituta, gogozko sorgin-apariari azkena emonda, guztiak alkarri agur egiñaz kalera ziran. Erkiag Arran 47. v. tbn. Gazte 1957 (Enero) (ap. DRA).
  

  b) “Sorgin-afari (V-arr), cena que hacen las mujeres al celebrar la última tertulia de la invernada” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cena de medianoche (de amigos o vecinos, que se hacía después de un trabajo colectivo)
  fr iz.
  en iz.
  port iz.

  Testuinguruan

  Sorgin-afarian bildu ziren. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2022/01/11 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zupaki 

  iz. Heg. Titiburuaren forma duen gauzaki malgua, eskuarki gomaz edo silikonaz egina dena, haur txikiei xurgatzeko ematen zaiena.

  Sinonimoak: iz.

  [zupaki] : txupete (Heg.)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. chupete
  fr iz. tétine, sucette
  en iz. dummy (UK), pacifier (US)
  port iz. chupeta

  Testuinguruan

  Ama gazteak zupaki batekin isildu du haurtxoa. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:12 pm on 2022/01/10 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hizkatu 

  da ad. Eztabaidatu, liskartu. Zergatik hizkatzen zarete elkarren artean? Luzaz hizkatu ziren “erlijio berri” horretako gizon zenbaitekin.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hizkatu.

  1. Charlar, conversar. Emazte edo neskato baten beharrietara hitzkatzera, solhastatzera, legezko ezkontzan sartzeko borondaterik gabe. SP Phil 303. Hekiekin hizkatzen da eta hekiekin jaten ere du [Jesusek] . Lap 301s (V 138).

  2. (L-ain; SP, VocBN, Gèze, Dv; itz- B, S; VocB ). Ref.: A; Lrq (hitz). Discutir, disputar. Zeren hekin hizkatzeko ezpainuen nahirik. Harb (ed. 1690, ap. H). Zeren gainean hizkatu izan zarete bidean elkharrekin? HeH Mc 9, 32 (Lç, Dv iharduki, He minzo, Ker jardun, IBk, IBe eztabaida izan). Izkiribuz edo mihiz erraitera, pheredikatzera, hizkatzera, gudukatzera atrebi ditian. Ip BulaS 5. Samurtzeraino hizkatzen dire. Laph 30. Frantsesez algarrekin hizkatu ginen gizon hura. JE Ber 70. Gogortsu izkatu dira. Or Eus 28. Artzaiekin izkatu ziran. Ol Gen 26, 20 (Bibl hizkatu; Urt iharduki). Kisk eta Kosk hola hizkaturik borthizki, / Nor bere bideari baitziren jarraiki. Leon GH 1953, 199. Ez badira egundaino hizkatu ere eta are gutiago joka artzerat menturatu. JEtchep 46. v. tbn. Arch Fab 153. Ardoy SFran 126.

  . (Aux. trans.). Bidean zer izkatzen zenuten? Ol Mc 9, 33 (v. supra).

  . “(L-ain, BN, S, R), enfriarse en la amistad” A.

  Sinonimoak: ad.

  [eztabaidatu]: argudiatu, eztabaidatu, iharduki Ipar., debatitu beh., diskutitu beh., eleatu g.e., hizka-mizkatu g.e., arrazoitu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (Ipar.) discutir, disputar, enzarzarse con palabras
  fr da ad. discuter, (se) disputer
  en da ad. to quarrel, to argue
  port da ad. (Ipar.) discutir, disputar, enzarzarse con palabras

  Testuinguruan

  Zergatik hizkatzen zarete elkarren artean? (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 7:19 pm on 2022/01/09 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  biziliar 

  iz. Ipar. g.er. Biztanlea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  biziliar. Habitante. v. biztanle. Azken mende huntan, Eskual-Herria biziliarrez emendatu da. Herr 3-5-1956, 4. Berreun bat miliun biziliar izanen dituen Europa handi bat. Herr 8-10-1964, 4.

  Sinonimoak: iz.

  [biziliar] : biztanle, bizilari

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) habitante; vecino, -a, morador, -a
  fr iz. (Ipar.) habitant
  en iz. (Ipar.) inhabitant, resident
  port iz. (Ipar.) habitante; morador, -a

  Testuinguruan

  Ramona eta bere senar Frantses ere ganberako biziliar ziren. [Mailuaren odola, Aingeru Epaltza (Elkar, 2006)]

  

   
• 

  Maite 10:43 pm on 2022/01/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bigira 

  iz. Aiz. Arratsean, hitz egiteko eta atsegin hartzeko egiten zen bilera. Bigirak dira beste olgeta batzuk, baserri-etxeetan mutilek eta neskek gauaz egiten dituztenak. Bigiretako dantza nahasietan. Artazuriketa ospetsu eta bigira infernukoak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bigira. Etim. Del lat. vigilia; v. SHLV 34s. y PT 317, para su posible relación con begira y begiratu .

  1. (V; Dgs-Lar 11, H, A DBols), bigiria (Lar, Añ), begira (V-oroz), begiria (Lar), bigera, bigeda (V-ger), bigida (Izt 122v). Ref.: A (bigira, begira); A Apend (bigeda). Velada, reunión nocturna. “Con estas fiestas y regocijos velaban todas las noches en la dicha ermita […] a las cuales velas ellos llaman begirak” IC II 47. “Vela, vigilia” Lar. “Velador, el que vela, beillaria, bigirian dagoena” Ib. “Trasnochar, bella egin, bigirian egon” Ib. “Vela, vigilia de noche” Añ. “Visitas de noche o juntas, bigidak” Izt 122v. “Comedia” Dgs-Lar. “(Vc), tertulia, sarao. Generalmente se toma en mal sentido” A. “Begira (V-oroz), vela, tertulia” Ib. Tr. Documentado sobre todo en autores vizcaínos de principios del s. XIX; a partir de esta época, su uso disminuye, aunque conoce una cierta revitalización a principios del s. XX, con autores como Aguirre y (en mayor medida) Azkue. Si exceptuamos Birjin, no se encuentra en los textos con el significado de ‘vela, vigilia’ que le dan los dicc., de Larramendi y Añibarro. En cuanto a la distribución de variantes, bigira es con mucho la más usada; begiria aparece en Birjin, y bigera (posible errata) en una ocasión en Añibarro.
  Begiratureintutzu Serora gartsu hauen bizi-araua ta garraztasunak, hauen begiriak, barurak, lizifrinak. “Leurs veilles”. Birjin 494. Euren etxetan artazuriketa ospetsu ta bigira infernukuak isten edo permitietan ditubenak. CrIc 117. Gauetako dibersio oei ematen die bigiraren izena. Mg CC 93. Bigira ta danza lotsabagiak. Mg CO 134. Bigiraak dira beste olgeeta batzuk baseerri etxeetan mutilak eta neskaak gabaz egiten ditubeenak. fB Olg 109s. Zein tronpia, zein sartain zaar bat (baseerrijetako bigireetan useetan dan legez) guztiekin joten da soinuba. Ib. 32s. Nekezarijeen sarauba da Bigiria. Ta andikijeen Bigiria da Sarauba. Ib. 116. Diabrubak eruezala guraso, onelakobigiraak etxian isten zitubeenak. JJMg BasEsc 111. Ea erromeria, batzaako dantza, naasteko yolas ta gau-bigereetara agindu badozuz. Añ EL2 140 (Harriet cita gau bigireak). Gau-bigiretara. Ib. 149. Arrats atakobigira, billera edo batuerea amaitu zan. Ag AL 66. Bigirea (tertulia) amaitu arteraño, bera izan zan gau atako jardungei bakarra. Ag Kr 135. Bigirako guztiak Indianoaren lepotik barrez-eztanda egiten jagi zirean. Ib. 137. Bigira bat, lagun-arteko etxe-biltzarre bat, bukatuta, bakoitza bere legorperako jeiki oi ziranetan. RIEV 1907, 168. Orainarte beronen bigirak ardazketari ta artazuritzaile-artekoak izan doaz; aurrerantzean, te-usaina surrak eta pianu-otsa belarriak asmau daien bigiretara bere eroango dogu gure izkera zar au. A EEs 1916, 109. Meza-nagusi ta arratseko bigira-bitartean. A LEItz 6. Gaurkoa langoxe bigira bat (velada bat) egin. Ib. 133. Irugarren bonbil andia erdi beterik utzi nien ta aien bigirak noizarte iraun otezuen batek badaki. A Ardi 41. Illuntzetan izan oi da euren bigira edo batzartxua. Erkiag BatB 136.

  2. “Visita, bigira, ikustamena, ikusmena” Izt 122v. Cf. bigiratu.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [berriketa]: berriketa, hizketaldi, tertulia. Ant. isilaldi.

  [beila]: beila

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) vela, vigilia; reunión/velada nocturna
  fr iz. veille; réunion, soirée
  en iz. vigil; meeting, evening soiree
  port iz. vigilia; reunião, sarau

  Testuinguruan

  Bilboko kale arteko bizitza, burgesia giroko bigirak eta hiriko musika mundua maite zituen, zalantzarik gabe. [Azkue, bilbotar ezezaguna, Jurgi Kintana, Erein, 2015]

  

   
• 

  Maite 10:43 pm on 2022/01/07 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zare 

  iz. Ipar. eta Naf. Otarrea. Hila hobira, bizia zarera (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zare. Tr. Usado por autores septentrionales y navarros, se encuentra tbn. en algunos vizcaínos (Moguel, Kirkikiño) y guipuzcoanos (Lizardi, Orixe, E. Arrese).

  1. (gral.; Ht VocGr 395, Lar, VocS 140, Añ (AN), Izt 24r, Arch VocGr , VocBN , Hb, Gèze, Dv, H), zara (V), zarre (BN-mix), sare (V-gip, BN-mix; SP). Ref.: A (zare, zara); Lrq /sáe/; Etxba Eib (saria); SM EiTec2 (zara); ZMoso 66; EAEL 142.
  Cesto. “Cesta, cesto” Lar, Añ. “Cuébano” Lar. “Panier” Ht VocGr 395, VocS 140, Arch VocGr, VocBN, Dv, H y Lrq. “Corbeille” Gèze. “Zara esaten da Markiña-aldean goi-estu ta barru-sakonagaitik” A Ezale 1897, 150n. Cf. VocNav: “Zaria, cestillo enlutado y cubierto, conteniendo un rollo de cera […]. Lo colocan sobre la sepultura […] (V. de Roncal)”. v. eskuzare.

  Palma adar batzuk harturik, hetzaz zare, saski eta otharre egiten haritzen zela. Ax 23 (V 13). Hila obira, bizia zarera. Saug 42. Bi iaberen horak, zarea gora. “Sa mangeaille” . O Pr 102 (Azkue, que cita este refrán, transcribe sare). Zaraak. Mg PAb 135 (en una lista de utensilios de ferrería). Ophilez zaria beitzen / betherik jente prauben. Balad 41. Bertzeak [zakurrak] ezen zarea goardatzeko hobeki, / laster lepotik khendurik aldean zuen utzi. Gy 164. Ezarten da lürra edo hautsa zare batetan. Ip Dial 116 (It, Dv saski, Ur otzara). Haitatzen dütie [arrañ] hunak eta zaretan ezarten. “In vasa” . Ip Mt 13, 48 (Lç, TB, SalabBN, Echn un(t)zi, He otharre, Dv borboil, Ol, Or, IBk, IBe saski, Ker otzara). Sobratu zenetik biltu zein amabi zare beterik puzkaz. Hual Mt 14, 20 (Echn zare, Ur (V) zara; Ip zareta). Zare bat fruturekin ethorri zitzaion. Laph 156. Bakhotxak zaukala besoan zare bat luzernaz betherik. Prop 1876-77, 114. Soka muztü zian eta zaria bere ganat bildü. Const 19. Etxetik ateratzen da zare bat buruan daramala. TP Kattalin 189. Begi gorriz neskari / kargatuz zarea. Etcham 142. Ekarri eben zara bat, berau auzpez ipiñirik; mutilla lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan. Kk Ab II 147. Bi zirrika andiek ibiliazten dute sokatik dilindan paratzen dituzten burdinezko zareak eta oken barnean mia edo egurra. FIr 134. Baditeke hel ahal dezon medikuak, gider luxe baten puntan, zare ñimiño zalantzari bat. JE Med 68. Zenbat ortondo (zare)-bete puska yaso zenituzten? Ir YKBiz 235. Alea arturik, zarea dar-dar. Or Eus 314. Emazte larri bat, bethi zare bat besoan. Larz Iru 22. Oraingo arraintzariak gain gainetik muntatuak dira arraintzako arropa, amu, sare eta zarez. Herr 21-2-1963, 2. Gure etxean badira lau zare; hetarik zaharrena zure! (Elizako amarrenak ematean). EZBB I 137s.

  2. “Zara (V), medida de dos fanegas” A. Arroa bi maats legor ta zara bete (bi anega) garien ordain, ongi, zintzoro ta aguro-askorik itzultzeko itza eman zidan. (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 209 (Anab RIEV 1928, 610 y AIr ib. 603 bi zarerdi; Or RIEV 1929, 8 lau erreu).

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

  [otarrea]: otarre, saski, otzara Bizk., esporta Naf., zestera g.e., zesto Heg. beh., banasta Heg. g.e., xexto Gip. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN/Ipar.) cuévano, cesto, canasta grande
  fr iz. hotte, panier, grand panier
  en iz. pannier, wicker basket, basket, big basket
  port iz. cesto

  Testuinguruan

  Ausartu izan balira, hartu otarreak eta zare handiak, eta hantxe abiatuko ziren bi agure haiekin ustekabeko egun-pasan.[Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)]