Gaurko hitza

Recent Updates Page 27 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:39 pm on 2022/01/06 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  belabeltz 

  1 iz. Buru zapala eta lumaje sarria duen bele mota (Corvus corone corone). Belabeltza bezain zorigaiztokoa. 2 iz. Irud. Mina eta gaitza; bi belabeltz hauek badira nahikoa eta gehiegi ere, bizitzaren begitartea zer moduzkoa den igartzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  belabeltz. Onom.: Agrum nepotum de Uela belça. (1179) Arzam 165. belabaltz (V-arr-gip). Ref.: A; Etxba Eib . Corneja. “(V-arr), corneja” A. “Bela-baltza, cuervo negro, adjetivado por tener las patas negras, lo que viene a decir que se alimenta de carroña, al contrario de los de patas amarillas, que son granívoros. Bela-baltza bezin zorigaiztokua” Etxba Eib. Cf. s.v. bele ejs. (como los de Zalduby o Mirande) en los que beltz funciona como epíteto.

  *Ixilldu ziran Uso maitea / Zure euskeldun urruak, / Zure ordez gaur kantetan dabe / Bela baltz erbestekuak. AB AmaE 58. Bela beltz eta onen antzeko txori-egaztiak zeuzkaten beren kabiak zuaitz aietan. Bv AsL 160. Miña eta gaitza. Bi bela beltz auek badira naikoa eta geiegi ere bizitzaren begitartea zer moduzkoa den igartzeko. Vill Jaink 121.

  Wikipedian

  Belabeltza (Corvus corone) corvidae familiako hegazti bat da. 44-51 zentimetroko luzera izaten du, 94-109 zentimetroko hego luzera, eta 540-680 gramoko pisua. Lumadia eta hankak beltzak ditu. Moko zorrotza, gris iluna. Hotsa: kraa karraka latza, 3-4 aldiz errepikatua.

  Helduak bikote lurraldekoietan bizi dira, baino gazteak saldotan.

  Belabeltza orojalea da. Haziak, ornogabeak eta fruituak jateaz gain, ornodun txikiak harrapatzeko gauza da. Hegazti habietatik arrautzak edo txitoak har ditzake. Zabor eta haratustelei ere lotzen da.

  Ia Paleartiko osoan hedatua. Ipar-Siberiako toki hotzenetan falta da. Nekazal eremu irekiak, zuhaitz bakan eta arboladiekin, ibar-basoak eta baso bazterrak maite ditu. Oihan zabal eta trinkoak ez ditu gogoko. Habia zuhaitzetan egiten du. (Jarraitu irakurtzen…)

  Sinonimoak: iz.

  [beltzurda]: belamika, beltzurda (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) corneja negra (Corvus corone)
  fr iz. (Zool.) corneille noire
  en iz. (Zool.) carrion crow
  port iz. (Zool.) gralha negra

  Testuinguruan

  Belabeltza bezain zorigaiztokoa zen.

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:39 pm on 2022/01/05 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaskatu 

  kaskatu, kaska/kaskatu, kaskatzen || du ad. Ipar. Kolpe bat edo kolpeak eman, jo. Zangoarekin hirutan borta kaskatzen du. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaskatu.

  1. (BN ap. A ; SP, VocBN, H), kaskaatu (V-gip), kaskiau (V-gip). Hender, partir, abrir. “Findere vel findi, kaskatze ” O Not 50 ( SP). “Détériorer un corps dur en le frappant avec un autre, fêler une bouteille, un verre” VocBN. ” Eltze kaskatua, pot qui a reçu un coup et s’en ressent” H. ” Kaskáatu dau, cascar (el huevo)” Iz ArOñ. ” Kaskíau, ídem” Ib. (Fig.).
  Kaskatzen dut urruntzean aita-amen bizia. Hb ( in Herr 875, 4 ). (G-azp).
  Trastornarse, estar tocado.

  2. (B, S; Dv, VocB, Foix). Ref.: A; Lrq . “Frapper” Dv. “Golpear” VocB. “Choquer” Foix. “Heurter (un objet, non une personne)” Lrq. Kaskatuz zango muturrak. JE Bur 26. Besagainka diola kaskatzen bizkarra. Ox 94. Bizikleta kaskatu dautazue eta hautsi. JE Ber 45. Bildotx beltxa eman zen Pettanekin bezala Piarres ttipiarekin, milika, jauzi, kaska, puttar eta itzuli. SoEg Herr 10-4-1958, 1 (podría interpretarse tbn. como sust.). Elgar kaskatzen dute [bi xoriek] . JEtchep 26.

  3. “(Sal, R), debilitarse mucho un fuerte” A.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [kolpatu]: mankatu, zauritu, kolpatu Ipar., zaurtu Ipar., sakitu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) debilitar(se) (2) da/du ad. (Ipar.) cascar(se), golpear(se), quebrar(se)
  fr du ad. (Ipar.) heurter, frapper
  en du ad. (Ipar.) hit, crack
  port du ad. (Ipar.) bater, socar, quebrar

  Testuinguruan

  Zangoarekin hirutan borta kaskatzen du. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:35 pm on 2022/01/04 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ilunabartu 

  ilunabartu, ilunabar/ilunabartu, ilunabartzen || 1 du ad. (nor osagarririk gabe). Ilunabarra heldu, zerua ilundu. Ilunabartu du ia. Beste ordu bat egon ziren, ilunabartu arte. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Harkaitz zuriak gorrituxerik paraje ilunabartuan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ilunabartu. ( ill- y -lh- H), ilun-nabartu (V-ple ap. A EY III 319), illuntabartu (V-gip ap. Iz ArOñ ). “Commencer à faire obscur, à faire nuit” H. “Oscurecerse ligeramente” A EY III 319. Cf. EZ Man II 33: “Esker eta laudorio nabartzean illhuna / zuri, Iauna, itzultzeko iraganik eguna”. Illunabartzera egin zuenean. Lard 160. Illunabartzean sartzeko asmoarekin. Ib. 471. Illunabartzen zuen pasarik bidia / ta nere inguruan / dena zen pakia. EgutTo 19-11-1921 (ap. DRA). Illunabartu du iya. Tx B III 71. Bertze ordu bat egon ziren, ilunabartu arte. Izeta DirG 73. Arkaitz zuriak gorrituxerik / paraje illun abartuan. Gand Elorri 213. Illunabartzean, eguzkia etxeain ertzean, eta neskatxa etxean (AN-gip). Inza NaEsZarr 888. Illunabartzen zunean. Ataño TxanKan 191. Gero, illunabartzen zuanean, ikulluko lanak egin. JAzpiroz 127. Han ardiak bildu eta deitzi orduko ilunabartuko baitzuen. Larre ArtzainE 35. v. tbn. Garit Usand 23. Ofuscar(se), confundir(se) el entendimiento. Dagolaik ilunnabarturik bekala gure entendamentua (380). LE-Ir.

  Sinonimoak: ad.

  [ilundu]: arrastu, gautu, ilundu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. (Nor osagarririk gabe) du atardecer, anochecer, empezar a oscurecer
  fr tomber, décliner, faire nuit
  en get dark, grow dark
  port entardecer, anoitecer

  Testuinguruan

  Beste ordubete egon ziren, ilunabartu arte. (Elhuyar hiztegia, mold.)

  

   
• 

  Maite 9:49 pm on 2022/01/03 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  borta 

  iz. Ipar. Atea. Paradisuko bortak zabaldu. Borta aitzinean. Bortaren gainean ezarria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 borta. Tr. Documentado ya en Leiçarraga, aparece en autores septentrionales (en su mayoría suletinos o bajonavarros) y roncaleses. (R, -th- BN, S; Ht VocGr, Lar, Dv, -th- SP, Arch VocGr, VocBN , Gèze). Ref.: AtSac 55; Lh (bortha); A EY III 186; Iz R 287, 298; Lrq /bortha/; EAEL 68; Gte Erd 27. Puerta. ” Borthan barnen (S-saug), à l’intérieur de la porte” Lh. ” Borta bat zerratan denean irikitzen [sic] da berze bat (R)” A EY III 186. ” Zerratu tzeia bortá? ¿habéis cerrado la puerta? zerra zazéi bortá ” Iz R 287. ” Bortan kaskaka ari dira (BN-arb)” Gte Erd 27. ” Borta mitratua, puerta de cristales” Satr CEEN 1969, 209. Ifernuko borthák. Lç Mt 16, 18 (Ip, SalabBN bortha, Hual borta; He, TB, Ur, Echn, Ol, Or, Ker at(h)e). Eta itzuliz ezar zezan harri bat monument borthán. Lç Mc 15, 46. Enekin minzo zenak zuen urrhezko kanabera bat, zibitatearen eta haren borthén eta haren murraillaren neurtzeko. Lç Apoc 21, 15. Batak erraiten du behatzea eta bertzeak so egitea […]. Batak athea, bertzeak bortha . Ax 17 (V 8). Bi eskale bortha bati. Saug 155. Azkenak borthak zerra. Ib. 119. Dakielarik etsaia bortan diala. Tt Onsa 61. –Zer dira Ifernüko borthak? –Iferniaren indarra. Bp II 79s. Kolerari athea edo bortha zarratzea. He Phil 234. Zerra ezazü zihaurtan gaña zure bihotzeko bortha. Mst I 20, 8 (SP, Ch athea). Nik idekiren zitit presuntegiko borthak. Mst III 23, 3. (jarraitu irakurtzen)

  2 borta. “Pértiga que usan los bateleros (Hendaya) Darric” DRA.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [atea]: ate (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) puerta
  fr iz. (Ipar.) porte
  en iz. (Ipar.) door
  port iz. (Ipar.) porta

  Testuinguruan

  Borta ezezaguna zitzaion atso batek ireki zuen eta hari so gelditu zen, aho xabalik. [Hautsi da katea, Toti Mtz. de Lecea / Elena Touyarou (Erein, 2004)]

  

   
• 

  Maite 8:50 pm on 2022/01/02 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kirikatu 

  kirikatu, kirika/kirikatu, kirikatzen || du ad. g.er. Kirik egin, zelatatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kirikatu. (V-gip), kiriketu (B). Ref.: A; Izeta BHizt (kiriketu); Gte Erd 108 . “Observar, atisbar” A. ” Nik ere kiriketu nuen ” Izeta BHizt. ” Iduzkia laino tartetik kirikatzen hasi da (B)” Gte Erd 108. An da beintzat kirikate (kirikatzeko atea) izateko aterik egokiena, iru bat beatz laburregia. A Ardi 51.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [zelatatu]: espiatu, zelatan egon, zelatan ibili, zelatan jarri, zelatatu, barrandatu Ipar., goaitatu Ipar., kirik egin g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. atisbar, acechar, espiar
  fr du ad. guetter, épier, espionner
  en du ad. peek, stalk, spy
  port du ad. espreitar, espiar, olhar

  Testuinguruan

  Sukaldeko leihora hurbildu eta kontu handiz kirikatu nuen. [Eguzki beltzaren sekretua, Alberto Ladron Arana (Elkar, 2004)]

  

   
• 

  Maite 8:22 pm on 2022/01/01 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hatse 

  iz. Zah. g.er. Hastea, hasiera. Ni naiz hatsea eta fina.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hatse. v. haste.

  haste. 1. (V, G, L, B, AN-ilzarb, BN, S, Sal, R; SP, Urt, Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv (+ a-), H), hatse (SP, Dv, H, A (que cita a E y Lç)), asite (Lcc). Ref.: A; Bon-Ond 157; Lrq. Principio, comienzo, origen. “Comienzo, asitea” Lcc. “Cabeza de proceso, testamento, &c., asiera, ástea, burua” Lar. v. hastapen, hasiera, hatsarre.

  Sinonimoak: iz. Ipar. zah.

  [hasiera]: abiada, abiatze, hasiera, hastapen, abiamen Ipar., haste Ipar., abiadura Ipar./Naf., hasmenta Naf., abio Zub., hatsarre Zub., hasibide g.e., hatsapen zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (Ipar.) principio, comienzo, origen
  fr iz. commencement, origine
  en iz. beginning, beginning, origin
  port iz. começo, origem

  Testuinguruan

  Hatsea guztiaren erdia da. [Pitagoras Samoskoa]

  

   
• 

  Maite 8:53 pm on 2021/12/31 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  fini 

  interj. adio, agur, akabo. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  fini. (Expr. equivalente a ‘se ha terminado, se acabó’). “Fini, adj. fini, akabo (invariables)” T-L. v. akabo. Hor agertu da Minini. / Krik, krak, biltzarrea fini. Ox 122. Paper hau sina-zak eta fini. LarzP. Lartzabal (Azkaine 1915-1987). Senper 64. Hara horren ixtorioa hortan fini. Etchebarne 145. Horra egun hartako besta fini! Ib. 106.

  FINI IZAN. Acabarse. Hortan fini da ixtorioa. Lf Murtuts 28. Fini, fini zera neretzat. Larz Iru 106. Ezta dena hortan fini. Xa ( in Mattin 117 ). Xa in Mattin 117. Uste nuen afera hortan fini zela. Bainan ez. Etchebarne 54. (Con aux. trans.).
  Ez dakik gerla / Fini dugula? Ox 120.

  Sinonimoak: interj. Ipar. beh.

  [akabo]: adio, agur, akabo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (Ipar.) (sarritan aurretik eta duela) se acabó, se terminó
  fr c’est fini
  en it’s over
  port

  Testuinguruan

  Eta fini! #gaurkohitza