Recent Updates Page 25 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 12:49 am on 2022/01/22 Permalink | Reply  

    trabagarri 

    1 iz. Trabatzen duen gauza, eragozgarria. Bere neurriko eleberri bat egiteko trabagarri dituen dohain bikainak brida estuz menderatzen ditu. 2. adj. Traba egiten duena. Atzerrian, euskaldun garbia izatea ez zitzaion izan hain trabagarri. 3 (-en atzizkiaren eskuinean, artikulurik eta kasu markarik gabe). Adimenaren trabagarri, ez laguntzaile, den hizkuntza. (Hiztegi batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    trabagarri.

    1. (L ap. A ; SP, H). (Sust.). Impedimento, estorbo, obstáculo. “Trabagarri bat, un détourbier [?]” SP. “Qui sert à entraver, au propre et au figuré” H. v. traba. Liburu Sainduen irakurtzean, maiz trabagarri dugu izpiritu kuriosegia. Dv Imit I 5,

    2. Euskalkiren bat, aski landua bera, besteak baino behartsuago eta errumesago gertatzea, adimenduaren trabagarri, ez laguntzaile? MIH 386. Izatekotan ere eragozpide baitituzte eta bere pauso arinen trabagarri. MEIG IV 75. 2. (Adj.). Obstaculizador. Euskaldun garbia izatea ez zitzaion izan gure arteko zenbait gurasok beren seme-alabentzat beldur duten bezain trabagarri. MIH 259s.

    Sinonimoak: iz.

    [eragozgarria]: debeku, enbarazu, eragaitz, eragozgarri, eragozle, eragozpen, eragozpide, estropezu, galarazpen, oztopo, oztopobide, traba, behaztopa Ipar., faxeria Ipar., poxelu Ipar., trebukagarri Ipar., destorbu Ipar./Naf., baragailu Zub., epantxu Zub., objekzio beh., behaztopabide jas., behaztopagarri jas., behaztopa-harri jas., atzerabide g.e., atzeragarri g.e., atzerapen g.e., eragozketa g.e., molestia Heg. beh., baragarri Ipar. g.e., murtzi Ipar. g.e., enpatxu Ipar. zah., harzaragarri Ipar. zah., trabu Ipar. zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. estorbo, impedimento, traba, obstáculo, dificultad
    fr iz. empêchement, obstacle
    en iz. hindrance, impediment, obstacle; handicap
    port iz. obstáculo, dificuldade

    Testuinguruan

    Horrelakoetan beti gertatuko natzaio trabagarri, gainean eraman beharreko zama astuna. {Baina bihotzak dio, Xabier Montoia (Elkar, 2002)]

     

  • Maite 11:45 pm on 2022/01/20 Permalink | Reply
    Tags:   

    bar-bar 

    1 onomat. Hizketa-hotsaren onomatopeia. Jendea hasi da bar-bar hizketan. 2 onomat. Dirakien uraren onomatopeia. Nork bere barruan bar-bar irakiten dauzkan joera xume eta bihurriak. 3 adb. Barra-barra. Kai ingurutik etxera bar-bar jendea. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    bar-bar.

    I . (Onomat.).

    1. (V-arr-oroz-ple, L, Sal, R ap. A; Aq), bar-bar-bar. (Onomatopeya de ruido de voces, conversación, etc.). “Albórbola […] barbar dago (AN)” Aq 941. “Hablar a troche y moche” A. Cf. marmar.
    Agotak bezala beti bar, bar, bar drainsatela. (Olagüe, 1615). ReinEusk 130s. Batera bestera begira, batian barrez, bestian erdi lotan, miiñakaz barbar. JJMg Mayatz 220. Bar-bar-bar, oro hartaz elekan, egun bat; bi, hiru, zortzi egun goren-gorenaz. HU Zez 143. –Brien fiura, pullitak gituk… Ala… etzautak leher egin bederen?– Eta, bar, bar, bar bere buruarekin, ithurri alderat badoa Sabuquy ere. Ox 198. Jendea asi da, bar-bar, izketan gogara. “La gente comienza a hacer comentarios” . Or Eus 28. Behin, erretor bat, ez othe zenetz Makean, predikatzen ari zen bar-bar-bar Jainkoak berak daki zertaz. Lf Murtuts 22. Nik ez niken beintzat nai iri aundi batean eortzi nindezaten, izketan barbar yoaten baitira. Or QA 116. Ruso erakaspenak oraino

    2. (Onomatopeya de la abundancia, multitud). “Barbar, par-ci par-là” VocBN. “Barbar (Vc), esparcir” A (probablemente en este sdo. ). Cf. barra-barra.
    Eguzki-galdatan bar–bar plaza: […] erriko aitona xaarrak, alkatea erdian dutela, […] txistu-ots berritxuak noiz jaikiko diran zai, neska-mutil gazteak. Mok 11s. Urguilldik eta kai-ingurutik / etxera barbar jendea. “La gente vuelve en tropel a casa” . Or Eus 399. Errazkin, / deabru kazkin (gaizkin) / Baraibar, / laiñoa barbar. Ib. 61. Uretan sortu bitez barbar pizti arnasdun biziak. “Producant aquæ” (Gen 1, 20). Or MB 391. Ioan nintzan Kartagora, ta nondinai maite lizunak bar–bar zetozkidan. “Circumstrepebat me undique” . Or Aitork 53.

    3. “Onomatopée […], mouvement d’un insecte qui marche, et sensation qu’il cause. Marmalo bat barbar dabilkit golkhoan” H. Cf. barbarita, barbalot.

    4. “Barbar (Sal, R, Sc), ruido de ebullición” A. Cf. bor-bor. Itxasoa ari zelakotz bar–bar–bar, zerbait ixtoria miresgarri ahapetik kondatuz. SoEg Herr 23-6-1955 (ap. DRA). Gerlatik lekora, baziren hasi zirenak gerlarien zauriak ezin aski saminduz, bar–bar egon zadin azkarri etsaien arteko herraren sua. Ib. 10-2-1959 (ap. DRA). Nork bere barruan bar–bar irakiten dauzkan ioera xume ta biurrienak. Zait Plat 125.

    5. (Onomat. del murmullo suave). Gogoan dauka osto-tartean / ateman zun azaria… / Egoa pal pal, ostoak barbar, / sor zedukan belarria. “Estaba sorda por el viento sur que agitaba la hoja” . Or Eus 382. Barbarbar asi zen semea garnu egiten. (L-sar). A EY II 328.

    II . (Sust.).

    (Aq→A), barbara (Dv). Vocerío. “Albórbola, barbarra” Aq 941. “Barbara, murmure de voix, grognerie” Dv. Andik emendik, Zure / zoramen esanekin / zauritzenago naute / eziñ-esanarekin: / iltzear nadukate / bar–bar totel orrekin. Gazt MusIx 198.

    BARBAR-HIZKERA. Lengua bárbara. Cf. barbaro. Barnean naski, nere buru-txokoan, ez heberkeraz, ez grekoz, ez latiñez ez barbar-izkeraz, Egiak, ago mihien laguntza gabe, ele-zatien otsik gabe esanen liket. Or Aitork 307.

    Sinonimoak: adond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [bor-bor]: barbarka, bor-bor, borborrean, galgalka, pil-pil, pil-pilean, pilpilka, bur-bur Ipar., borborka Heg., bol-bol Bizk., bolbolka Bizk., burrustan Ipar./Naf.    

    [barra-barra]: ausarki, ausarkian, bolo-bolo, erruz, franko, gizenki, gogotik, jori, lodi, naro, naroki, naroro, oparo, plei-plei, ugari, frankoki Ipar., goriki Ipar., ihaurri Ipar., nasaiki Ipar., tole Ipar., eurrez Bizk., bizkorki Naf., abasto beh., barra-barra beh., ertohil g.e., joriki g.e., ugariki g.e., ugariro g.e., abondo zah., aseki zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. onomatopeya de murmuro, susurro, cuchicheo (2) adb. voz que expresa abundancia, multitud (3) adb. [borborka] a borbotones, en ebullición
    fr
    en
    port

    Testuinguruan

    Jendea hasi da bar-bar hizketan. (Hiztegi batua)

     

  • Maite 10:59 pm on 2022/01/18 Permalink | Reply
    Tags:   

    laskitu 

    ad. laskitu, laski/laskitu, laskitzen || Bizk. Hondatu. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    laskitu. v. lauskitu.

    Sinonimoak: ad. Bizk.

    [hondatu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da/du ad. (B) estropear(se), revolver(se)
    fr da/du ad. (s’)endommager, (s’)abîmer, (se) gâcher
    en da/du ad. to ruin, to spoil; to be ruined/spoiled
    port da/du ad. estragar-se

    Testuinguruan

    Horrela kontatu zidaten dagoeneko gitarra jole bikaina izateko dohaina laskitzen ari zitzaiola. (Berria, 2017-12-19, Hautuak)

     

  • Maite 10:48 pm on 2022/01/17 Permalink | Reply
    Tags:   

    salatu 

    1 du ad. Gauza edo egintza gaitzesgarri bat jakinarazi; norbait erruduntzat hartzen dela adierazi. Ik. akusatu1. Agintari gaizto hark kristautzat salatu zuen Agata. Salatu ninduena. Bere herritarrak sala eta sal ditzan. Errudunak salatzeak ez baititu makurrak zuzenduko. Gezurretan salatzea. Tolosan zeuden gobernu mutilei salatu egin zien, pulpitutik gobernuaren kontra ari zela. Berak salatu du bere burua. Txantxetako edo itxurazko literatura hau bereizgarri nabari batek salatu izan du. Berriari berea ematen zaiolarik ere, arestiko berrikeriak salatu behar genituzke, hobe ustean dabiltzanak kontura daitezen. Salatariak badu bete beharrezko baldintza bat: salatzen duen bekatuaren kutsutik garbi egotea.

    2 du ad. (Ezkutatu nahi dena, ezkutuan dagoena-edo) ezagutarazi, erakutsi. Hire mintzoak salatzen hau nor haizen. Oihenartek ez digu bihotzeko “ezkutu hondarrik” salatzen, ezagutu ere ez zituen eta. Pisuak salatzen du lur astuna, baita lur arina ere. Eta senarrari salatzen dio, elizan zer ikusi duen. Bere izena salatzea debekatua daukagunez gero. Ez zion inori salatu, zer esan zion profetak. Txantxetako edo itxurazko literatura hau bereizgarri nabari batek salatu izan du. Belarriko minak salatzen du, ezin daitekeela gure hizkuntzan horrelakorik esan.

    3 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Gu biok joan ginen ustezko salatari salatuaren tabernara. Salatuen aulkian.

     (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad.

    [akusatu]: akusatu Ipar., denuntziatu Heg. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. [ezagutarazi] delatar, dejar en evidencia, poner de manifiesto (2) du ad. denunciar, delatar, acusar; divulgar/contar un secreto; traicionar, vender (3) du ad. (Zuz.) [salaketa egin] denunciar (4) du ad. (Zuz.) querellarse, acusar ante un juez o tribunal
    fr (1) du ad. [ezagutarazi] révéler, faire connaître (2) du ad. dénoncer, accuser
    en (1) du ad. to give away, to betray (2) du ad. [bidegabekeria] to denounce, to condemn (3) du ad. [pertsona] to denounce, to betray, to sell, to inform on, to grass on (4) du ad. (Zuz.) to report
    port (1) du ad. [ezagutarazi] pôr/ficar em evidência (2) du ad. delatar, denunciar; atraiçoar, trair (3) du ad. (Zuz.) [salaketa egin] denunciar

    Testuinguruan

    Nork salatu zuen Anne Frank? Susmagarri bat identifikatu dute. [Edu Lartzanguren, berria.eus (2022-01-17)]

     

  • Maite 8:57 pm on 2022/01/16 Permalink | Reply
    Tags:   

    igitatu 

    du ad. igitatu, igita/igitatu, igitatzen || Igitaiaz ebaki. Legeak debekatzen zuen larunbatez igitatzea. Begira zeruko hegaztiak; horiek ez dute ereiten, ez igitatzen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    igitatu. v. igitaitu.

    igitaitu. (G; Lar, Añ, Dv, H), igitatu (AN; Dv, H), itaitu (V, G; Lar, Añ, Dv), igetaitu (V-m-gip), egitatu (V-oroz (-au), G, AN-araq-egüés-ilzarb; Aq 119 (G, AN)), egitetu (AN-olza), eitatu, igeteitu (Dv (V)), iritatu. Ref.: Bon-Ond 158; A (egitatu, igetaitu, igitaitu, igitatu , itaitu). Segar. “Itaitu” LE Urt voc. Iaietan ezin gabiltzke / bertze garien igitan, / baña au igita daiteke / Corpus Christi egun berean. (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 116. Begira beleak, ereiten ez dutela eta iritatzen ez dutela. Oteiza Lc 12, 24 (Ol itaitzen; Lç, He biltzen, TB ebakiten, Dv uztatzen, Brunet ebakitzen). Ala ereiteko nola jorratzeko eta itaitzeko. It Dial 62s (Dv, Ip ephaiteko, Ur ebagiteko). Garagarrak itaitutzeko sasoia. Lard 160. Igitatzeko denboraraño. Echn Mt 13, 30. Nola eztien eregiten ez eitatzen. Samper Mt 6, 26 (Hual egitatan, IBk igitaitzen). Zeruko egaztiak; oiek eztute ereiten, ez igitatzen. Ir YKBiz 132. [Belar] geiena, ezetan igitaitu eta abereei ematen zaielarik. EAEg 11-6-1937, 1795. v. tbn. Ur Gen 45, 6. Itaitu: Inza Azalp 90. Zait Sof 23. Egitatu: Mdg 140.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. segar [con la hoz]
    fr du ad. faucher [à la faucille]
    en du ad. to cut the grain or the grass with a sickle
    port du ad. ceifar, segar

    Testuinguruan

    Urte osoan zehar bertako jauregiaz arduratzen ziren zerbitzariez gain, egun jakin batzuetan herriko biztanleek koroaren lurrak goldatu, erein eta igitatu behar izaten zituzten; gainera, erregearen garagarra bihitegian gordetzea eta bere mahastiak mendematzea eskatzen zitzaien. [Historia eta fikzioa: Karlomagno Euskal Herrian VIII-IX. mendeetan, Karmele Artetxe (arg.), UEU, 2001]

     

  • Maite 8:44 pm on 2022/01/15 Permalink | Reply
    Tags:   

    xorta 

    1 iz. Ipar. Likidoez mintzatuz, apur bat; tanta. Ur xorta bat. Ardo xorta bat, ahoaren gozagarri. Edari on xorta bat ematen die. Azken xortaraino. 2 iz. Heg. Adkor. Sorta. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [tanta]: tanta, tantakada, ttotta Ipar., tanga Bizk., tantaka Bizk., ttantta adkor., tanto g.e., ihintz Ipar. g.e., tangada Bizk. g.e.    

    [tragoa]: trago beh., zurrupa, zurrupada, zurrut, hurrupa Ipar., dangada Bizk., zurrustada Bizk., xurrupa adkor., klinkada g.e., zirrista Ipar. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. gota (2) un poco (3) traguito
    fr (1) iz. goutte (2) un peu (3) gorgée
    en (1) iz. drop, droplet (2) little, a little bit of (3) sip, swig
    port (1) iz. gota (2) um pouco (3) gole

    Testuinguruan

    Ur xorta bat. #gaurkohitza

     

  • Maite 10:52 pm on 2022/01/14 Permalink | Reply
    Tags:   

    sukaldean egin 

    du ad. Janariak beroaren bidez prestatu.

    Sinonimoak: ad.

    [sukaldean egin]: prestatu (janaria)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. cocinar
    fr du ad. cuisiner
    en du ad. cook
    port du ad. cozinhar

    Testuinguruan

    Etxekoentzako bakarrik egiten dut sukaldean. (Elhuyar hiztegia)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel