du ad. erremindu, erremin/erremindu, erremintzen || Erresumindu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
erremindu. (V ap. A ; Añ), erramindu (Lar, H). “Escocer” Lar, Añ, A. (No lo hallamos empleado con formas verbales personales). (Fig.). Resentir(se), ofender(se), enfadar(se). Markolbek, beraz, erre-mindurik […], badiñotso: […]. Otx 125. Neurtitzak eztiki darizkio. Artegatasunak zastaturik noizbait; ituntasunak erremindurik besteetan. TAg Y 1933, 23. –Nola zaude emen, Malentxo?– galdegin zion arek erreminduta. TAg Uzt 271. Berak lortu nai zun emakumea beste baten eskuko zebillen eta onek barren guztia erreminduta jartzen zion. Etxde JJ 138.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esda/du ad. escocer, requemar; resentir(se), ofender(se), enfadar(se) fr brûler, s’enflammer; se vexer, se froisser, éprouver du ressentiment en to itch; to get angry port doer, requeimar, recrestar; ofender
Testuinguruan
Horrek barrena erreminduta jartzen zion. (Elhuyar hiztegia)
Jarioaren onomatopeia. 2. Zetaren marruskadurari erreferentzia egiten dion soinua.
Orotariko Euskal Hiztegian
zara-zara.
1. (H, s.v. zarra ). (Onomat. del fluir). Larriaren andiz odolezko izerdi laban batek emon, eta alde guztietati odol tantaak zarazara eriozan. Añ EL2 216. Odola esku-oñetako zilloetati zarazara geldi bagarik eriola. Ib. 226. Gertari au dala-ta, begietatik bera negar-malkoak yarioan ditut zara-zara. Zait Sof 44. Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. Ib. 141. (V-arr-oroz-gip ap. A). “Onomat. de la lluvia abundante y no violenta” A. Euria zara-zara gelditu bage. Egieder Usk 20 (ap. DRA). zaara-zaara. (Onomat. de la acción de desparramar). Kuurra (deitu oilloeri)… ta garaun-arto gorria zaara-zaara. Aranzazu 21-6-1959 (ap. DRA). “(V-oroz), onomat. del vuelo lento de las aves” A. “(V), voz onomat. que indica el movimiento de los reptiles, el del nadador” A. “(V), voz onomat. que indica […] actividad en el trabajo” A.
2. (Sust.). Frufú, sonido de roce de telas. Oskien kirrikeak eta sedearen zara-zareak ez al dautso zure biotzari azpi-yanik egingo emakumeganako. “Rustling of silks” . Larrak EG 1958, 321.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es1onomat., adb. Voz que hace referencia a la lluvia cuando ésta es fina y cae abundante. Euria zara-zara da. 2onomat., adb. Sonido que hace referencia al roce de la seda. 3onomat., adb. Voz que hace referencia al vuelo lento de las aves. 4onomat., adb. Voz que hace referencia a las lágrimas suaves y abundantes. 5onomat., adb. Voz que hace referencia al movimiento de los reptiles y de los peces.
Testuinguruan
Begietatik-bera negar malkoak zara-zara yarioan. (Orotariko Euskal Hiztegia)
sakitu, saki/sakitu, sakitzen1du ad. g.er. Lanabes edo arma zorrotz batez zauritu. 2du ad. g.er. Abere baten azalean marka edo seinalea egin. Txahalak burdina goriaz sakitzen diren bezala. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
sakitu.
1. (-kh- AN, L, BN ap. A ; Dv), sakiatu (AN-araq ap. A ). Herir. “Blesser grièvement” Dv. Etsaiek ihes-eginik, luzez jarraiki zitzaizkoten, halaz non hekietarik sakhitu baitzituzten lehenbiziko eta bigarren egunean bezala eta hil baitzuten ihes zoazinetarik bi bidez. Dv Iud 20, 31 (Ol sakaildu, Ker triskatu, BiblE hil).
2. sakiatu (AN-araq ap. A). “Tajar” A. Mintzo zorrotzez Abiñongo arkaitza sakitu zun eta fedea ugaldeka yalgi zen. ‘Frappa’ . Or Mi 137. Sugeak ausiki nik. Ur erreka hortan behar diat ganitarekin ausiki lekua sakitu. Etchebarne 60. 3. (-kh- Hb).Mordre, morceler” Hb.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) (ikus zauritu) herir (2) marcar, señalar (con hierro el ganado) (3) picar, partir en trozos, trocear fr (1) blesser (2) marquer, signaler (3) couper en morceaux en (1) to be injured, to injure, to wound (2) mark (3) chop, dice, mince port (1) ferir (2) marcar, assinalar (3) picar
Testuinguruan
Eta araukaniarrak, aztekak eta inkak menpean hartu zituzten garaian, europar langileak beren etxeetatik bota zituztela, animaliak bezala burdina goriaz sakitu zituztela, eta sorginak bezala erre. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]
iz. Ontzietan, belei eusteko zutik kokatzen den haga.Hiru mastako itsasontzi ederra. Masta bakarreko ontzi txikia. Masta nagusia. Aurreko eta atzeko mastak. Mastaren abenkak. Brankako masta. Masta-buruko zelataria.(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
masta 1
Tr. Documentado en textos septentrionales y meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 18 ejs.
1. (V, G, L ap. A ; SP, Deen I 19, Urt II 243, Lar, Añ, VocBN, Dv, H), maste, mastra (V-m, L-ain ap. A ), mastre. MÃstil. Unziaren bi mastak. INav 56. Aize bizi-aserretuak urratzen diozka gañeko oial-egoak, zur luzeak edo mastak. Mb IArg I 199. Eta masta jautsirik, hala ziren eramanak. Dv Act 27, 17 (He berga nausia). Untzia zihoakun nahi zen bezala / Masta denak trebeska, xirxiketan bela / Gosea xopan eta leihorra urrunsko. Hb ( in Onaind MEOE 497). Mastarik gabe bazabillan [untzia] . EE 1884a, 314. Orratza galdua; mastak eroriak. Lap 15 (V 9). Gure untzi ttikiak etzuen masta bat baizik. Prop 1892, 226. Gure ontziek masta bi eukazan. A BGuzur 142. Maste ta aize-oialak. Ag Kr 197. Mastaren lokarriak edo sokak. Echta Jos 203. Iru mastadun ontzi ederra. Kk Ab I 80. Ontzi-mastak. Mde HaurB 5. Kirrinka dago masta. Gazt MusIx 79. Untxitxo onek jo abenian / itxasua ta mastrian / orduterantxik iriltzarri [sic] zan / Grazianatxu neuria. (V-arr). Balad 140.
2. Asta. Ezarri zuen Moisek / masta gaiñean sugea. Gç 66.
3. “Mastra (B), apéndice a modo de escalera que se pone al carro para transportar grandes cargas de helecho” A.
masta 2
masta . “Baiser” Foix.
Sinonimoak:(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
[mastadia]: mastadi
[masta]: ontzi-haga
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (Itsas.) mástil (2) iz. mástil, asta, palo friz. mât [de vaisseau] en iz. mast port (1) iz. mastro (2) iz. mastro, poste
Testuinguruan
Uholdeen ondorioz belaontziaren masta puskatu egin zen.(Elhuyar hiztegia)
1 iz. Gorputz batek sortzen duen gune iluna, argi iturri bateko izpien aurrean jartzen denean. Ik. itzalpe; geriza; gerizpe. Intxaurrondo handi batzuen itzalean. Artaldeek itzala bilatzen duten garai honetan. Argi eta itzal zenbait. || Geroztik hona erdi itzalean egon da: erdi ezkutuan, erdi gorderik egon da.
2 iz. Gainazal batean eratzen den itzalgunea, argi izpiak igarotzea galarazten duen gorputzaren ingurua nolabait irudikatzen duena. Ik. errainu 2. Arratsaldean, zuhaitzen itzala luzatzen denean. Gorputzari itzala darraion bezala. Itzala bezain isila. Haren itzal bihurtu da: itzala balitz bezala jarraitzen dio.
3 iz. Babesa. Zure itzalaren azpian bizi dira. Hor dauzkagu Bonaparteren itzalean lanari ekin zioten langile apalak. Senideen itzaletik alde egin zuenean.
4 iz. Adkor. Espetxea, presondegia. Itzalean egona da bi urte. San Kristobalgo itzaletik atera nintzenean.
5 iz. Itxura, irudia, bereziki ahula edo hutsala. Hark ematen zuen bataioa ez zen Jesu Kristok ematen zuenaren itzala baizen. Gizonaren bizia itzala bezala suntsitzen da. Bi itzal besterik ez ginen lilurazko gau hartan. Eleberrigileak sortutako itzal horien biziak ez dio batere zorrik hezur eta mamizkoen biziari. || Otsoaren itzalik ere ez da han gelditzen. Gezurra egiaren itzala da.
6 iz. Begirunea. Haren izen santuari zor zaion itzala eta lotsa. Itzal handia zion aitari.
7 iz. Begirunea sortzen duen gauza. Ik. itzalgarri 2; itzaltsu 2. Nondik ote datorkio jakintzari bere itzal eta lilura harrigarri hori? Ikerlan horri noraezeko deritzat, Euskaltzaindiak izena eta itzala gordeko baldin baditu.
8 iz. Norbaitek beste norbaitengan eragiteko duen indarra. Ik. eragin2. Badirudi erakutsi nahi izan duela une honetan bere boterearen itzala noraino iristen den. Gaur egun ere, AEBren itzala nabarmena da uharteen gatazkaren auzian. Menderatzailearen itzala.
9 iz. Alde goibela, okerra edo badaezpadakoa. Itzal bat izan zuen egun argitsu hark, orori alaitasuna nolabait goibeldu zigun itzala. Mintzaira guztiek bezala, baditu euskarak ere zenbait itzal.
adj. Besteren hitz eta egiteetan gaiztakeria edo asmo txarra ikusteko joera duena. Ik. gaitzikor. Badira zenbait, hain irudikorrak, non asko duten ikustea emaztea honekin edo harekin hitz egiten, barre egiten, irudipen gaiztoetan hasteko. Kontzientzia gaiztoa beti da irudikor.(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
irudikor.
1. (AN, L; Lar, Añ). Ref.: A; Inza RIEV 1928, 152. Suspicaz. “Imaginativo, aprehensivo” Lar. “Aprensivo” A. “Suspicaz” Inza RIEV 1928, 152. Agidanean […] bigarko autokarrean bilduko gera Aljeriako barrua ikusi nai degun guztiak. Ez da zer egon irudikor. Anab Aprika 13. Badirudi, irudikorregia ez banaiz, kargu hartzen datorkidala. MEIG VIII 31. Irudikorren batek pentsa dezake, gainera, izan zuela horretan zer ikusirik. MEIG VII 88. (v. tbn. 59) Imaginativo. Mutil irudikorraren (imaginativo) esanari ajola aundirik jarri bage. Etxde AlosT 73. “Visionario” Lar, Añ.
2. irurikor. Imaginario. Au etzan izan benetakoa, ezpada irurikorra. Kortazar Serm 245. Uko egin behar zion ordura artean ezagutu zuen mundu irudikor, azal-utsezko ta aspergarriari. (Interpr?). Mde HaurB 34.
3. Imaginable. Iñola eziña dana ayerrik irudikorrenean ere ez diteke izan. “No puede existir en ninguna suposición imaginable” . Zink Crit 17.
4.Figurado (ref. al sentido de una palabra). Azalpideak eztira sarritan itz oien benazko esanaiak, […] irudikorrak (figurados) baizik. Etxde AlosT 12n.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esda ad. (Heg.) acatarrarse, constiparse frda ad. s’enrhumer enda ad. get a cold, catch a cold, get sick, become sick portda ad. encatarrar-se, resfriar-se, constipar-se
Testuinguruan
Nere eztarri tristea / ia urratu da / naiago det isildu / katarratu baño. (F. X. Munibe, Orotariko Euskal Hiztegia)
Reply