Gaurko hitza

Recent Updates Page 6 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:24 pm on 2022/07/13 Permalink | Reply  

  itomen 

  iz. Itotzea; itobeharra. Ik. itolarri. Barneko itomena ezkutatu beharrak biziki makaltzen zuen bere osasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  itomen. (Vc, G ap. A; ith- L ap. Lh). Ahogo; angustia. “Ahogo, fatiga” A. “Suffocation” Lh.
  Lengo itomen eta esturetatik libre ikusi zan. Arr Bearg 580 (ap. DRA). Barneko itomena ezkuta-bearrak, biziki makaltzen zuan Izar-en osasuna. NEtx Antz 158. Gurasoak etzuten biotzik izan zijoazenei Vigoraiño lagun egiteko. Itomen ura luzatzerik etzan komeni. NEtx LBB 33. Badira itomena sortzen diguten bizilekuak. MEIG IX 135 (en colab. con NEtx). En DFrec hay 2 ejs. “Se dice significando ser la risa (una persona o cosa). Lagun artian, itxomena da a gizona, […] es el morirse de risa” Etxba Eib.
  

  ITOMENEAN.
  a) “(V-ple-m), sofocándose” A. “Ithomenean zen, il était sur le point de se noyer” Lh.

  b) “(V-ple-m), a toda prisa” A. v. ITOMENDIAN.

  Sinonimoak: iz.

  [itobeharra]: asfixia, itoaldi, itobehar, itolarri, itotasun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [itolarria] ahogo, sofoco; asfixia (2) iz. ahogo, agobio, apuro
  fr (1) iz. suffocation, asphyxie, essoufflement (2) iz. oppression, angoisse, épuisement, essoufflement
  en (1) iz. breathlessness; asphyxiation (2) iz. [estualdia] exhaustion; overwork
  port (1) iz. afogo, sufoco

  Testuinguruan

  Barneko itomena ezkutatu beharrak, bere osasunari kalte egiten zion. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:27 pm on 2022/07/11 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kanixe 

  iz. Lagun egiteko txakur arraza; arraza horretako txakurra, gorputz txikia, begi handiak, belarri eroriak eta ile kizkurra, zuria edo beltza, dituena. Kanixea altzoan zuen emakumerik ere ez zen falta.  (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. caniche
  fr iz. caniche, poodle
  en iz. poodle
  port iz. poodle

  Testuinguruan

  Kanixea altzoan zuen emakumerik ere ez zen falta.  (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:35 pm on 2022/07/10 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  atsedenleku 

  iz. Atseden hartzeko lekua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ATSEDEN-LEKU (H; atxedenleku Lar). Lugar de descanso. “Alojarse, ostatua, etzauntza, atxedenlekua artzea” Lar. “Atseden-lekua-tegia, asyle, refuge à repos” H. Cf. el top. Atse(d)enleku en Ataun (Arin AEF 1928, 96). v. ATSEDEN-TOKI, atsedentegi. Animak […] beren azkeneko fiñera, ta beren egiazko atseden leku edo zentro bakarrera dakartziela. Cb Eg I 39. Mundu onetan erbestean gaudela, ez gure erri propioan eta atseden lekuan: emen peregrinoak eta bidezkoak gerala. Gco I 410. Berebat agindu zuen beste amabi arri andi kanpotik eraman eta apaizen atseden-leku berean ipintzeko. Lard 109. Jauna, au izango nere atseden-lekua. Arr Bearg 288 (ap. DRA). Gaua erori baino lehen bata bestearekin egonen zirela, betikotz betikotasunerako, eragozpenik eta areriorik izanen ez zen atseden-leku loredun batean. Mde HaurB 95. Zidor ta bide medarretatik noizbait atsen leku ta abaroa izan zeitekean etxe ta etxolan ate-joka diarduan eskekoaren gisan. Erkiag Arran 94s. Nork lezakean, Dulzinea eder, / atseden-leku obetzat / Toboson bertan Miraflores, / Londres utzi-ta, zure erria trukaeran. Berron Kijote 27. Lantokia esan badet ere, obe da atseden lekua zala esatea. AZink 138. Goillebartarron azken atseden lekuan izan diran nitxo edo illobi barriok dirala-eta. Gerrika 184. Ez dauzkat horratik ahazturik Santander aldeko atseden leku batean egin genituen hizketa luzeak. MEIG III 47. (se refiere a una prisión)

  Sinonimoak: iz.

  [atsedenleku] : atsedentoki, lasaigune

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. lugar de reposo; área de descanso
  fr iz. espace de repos, zone de repos; aire de service
  en iz. resting place, rest area
  port iz. área de descanso

  Testuinguruan

  Bata bestearekin egonen zirela areriorik izanen ez zen atsedenleku loredun batean. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:45 pm on 2022/07/09 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egosarin 

  iz. Gutxi edo gaizki egosita.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egosarin. (V-ple-m-gip, G), egosiarin (V-gip, G-azp), egostarin (V, G). Ref.: A (egosarin, egostarin , arin); Iz ArOñ (egosi arin), UrrAnz ; Gte Erd 84. Poco cocido. “Manjar mal cocido” A. Gaiak, bai, gaiak egokiak dira; baña egostarin eta gazaegi dagoz-ta, ipuin bikañak daukaguzanik ezin esan daikegu. Eguzk LEItz 28.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. poco o mal cocido, -a
  fr iz. insuffisamment cuit
  en iz. undercooked
  port iz. mal cozido, -a

  Testuinguruan

  Esnea egosarin dago.

  

   
• 

  Maite 8:04 am on 2022/07/04 Permalink | Reply  

  errenbolia 

  iz. g.er. Zirimola, zurrunbiloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  errenbolia. v. erremulia. erremulia. errenbolia (Dv), erremonio, erremuli (Foix ap. Lh.), erremonia (Dv), arramolia (Arch ap. DRA.). Remolino. “Tourbillon, ricochet, remous. Haize errenbolia, tourbillon de vent. Herrauts errenbolia, tourbillon de poussière” Dv. “Ur errenboliara sarthu eta itho da, il est entré dans le remous de l’eau et s’est noyé” Ib. Caispeko puntak badu isla xume bat puntan. Ez hari sobera hurbil denbora kalmekin zeren erremulia handia dabilla bira. INav 134. Handik lauster altxatu zen athetik haize erremulia bat, nord-este daritzana. He Act 27, 14 (Dv haize buhunba). Aize erremonio batek bezala inharrosiz baitabilzka gure ustean bethikotz segurean ginauzkan hainbertze gauza! Dass Herr 21-8-1958, º.

  ERREMULIAN. “Harriak errenbolian ou errenboliaka hautsi zuen berina bat, la pierre alla par ricochet casser une vitre” Dv.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [zurrunbiloa]: zurrunbilo, xirimola Ipar., zirimola Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. remolino, torbellino
  fr iz. tourbillon, ouragan
  en iz. whirlwind
  port iz. turbilhão, redemoinho, remoinho

  Testuinguruan

  Ur errenboliara sarthu eta itho da, il est entré dans le remous de l’eau et s’est noyé” Ib. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2022/06/28 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tinko 

  1 adj. Irmoa, sendoa. Fedeko egia tinkoak. Euskararen bizitza orain sendo eta tinkoa balitz.

  2 adb. Irmoki, irmo. Tinko sinetsi. Ohitura zaharrei tinko eutsi. Gizadiak mendez mende uste izan du Lurra tinko eta geldirik zegoela. Dorrea lerden, erroak tinko, harkaitz bizia oinarri. Direnak oro joan doaz eta ezertxok ez dirau tinko.

  3 adj. Trinkoa.

  4 adb. Estu, estuki. Sartzen dute tutua hein on bateraino, ez tinkoegi, ez laxoegi. Estekan tinko haute ezarri. || Tinko-tinko estutzen zen haurra haren bularraren kontra.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak:

  adond. [tinki]: tinki Ipar., tink zah.
  izond. [irmoa]: azkar, bortitz, errutsu, finko, gotor, indartsu, irmo, sendo, zozkotsu, bizitore Ipar., fermu Ipar., martzal Heg., errime Bizk., zindo Bizk., fier Ipar./Naf., beleratz Zub., indarti g.e., tenkor g.e., erskon zah., firme zah., fuerte Heg. beh.

  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. firmemente, con firmeza, sólidamente (2) izond. firme; sólido, -a; fijo, -a; denso, -a
  fr (1) adb. fermement, solidement (2) izond. serré, ferme, solide
  en (1) adb. [irmo, sendo] strongly, firmly; tight, tightly; stoutly (2) izond. [irmoa, sendoa] firm, solid, strong; stout, steadfast

  Testuinguruan

  Tinko eta harro.

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2022/06/27 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  elestatu 

  ad. elestatu, elesta/elestatu, elestatzen || da ad. Batez ere Zub. Elekatu, hizketan jardun. Euskaraz gaitezen elesta. Mezako denboran elestatzen bazara. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  elestatu.
  (BN, S; -lh- VocS , Arch VocGr , H (BN, S), Foix), eleztatu (S; -lh- Lecl, Dv (S)), elastatu (Sal; -lh- BN ap. Lh ), elaztatu (R). Ref.: A (eleztatü, elastatu, elaztatu); Lrq (elhesta intrans.); EI 296; EAEL 268; Gte Erd 201 y 281.
  (Intrans.). Conversar, hablar. “Babiller” VocS. “Parler, s’entretenir” Arch VocGr. “Converser” Foix. “Gizuna zuiñeki elhestatü beniz” (Santa Garazi) EAEL 268 (cf. infra trans.). “Hortzaz elestatüko gütüzü (S)” Gte Erd 281. “Aintzinetik elestatü zire (S)” Ib. 201 (junto a aurretik hitz egin, lehenagotik elkar hartu, etc. de otras zonas). Tr. Propio de la tradición suletina desde sus primeros textos; fuera de ella sólo lo hallamos en Arbeldide.

  Heki jan zian eta elhestatü zen. Bp II 55. Gaiza espiritualez debotki el[h]estatziak profeitü espiritualian ajütü handirik emaiten dü. Mst I 10, 1 (SP solhas egiteak). Nahi nündükek elhestatü / orano hareki. StJul 43v. Horren estatia ikusirik / deliberatu dizugu / zieki behar guniela / bi hitzez elestatu. AstLas 25. Mezako thenporan elhestatzen bazira. UskLiB 33. Hirurgerren urthekoz, ninzan elhestatzen / nula tratatzen nündin arrebak erraiten. Etch 174. Arrato bizi zienak dia elhestatzen / xoko batetan, bere beharretan gainen. Arch Fab 95. Ahapeti baizi eztakiola pheka elhestatzia. SGrat 21. Hartakotz gira hain gogo hunez elhestatzen. Ip Imit I 10, 1 (SP solhastatu, Ch mintzatu). Eskuaraz gaitezin elhesta. Arb Igand 20.
  (BN-arb, S) (Trans.). Conversar con. “Elhesattü düdan gizuna eztük hire semia bezaiñ handi” (Altzai) EAEL 268 (tbn. trans. en Donamartiri, Bildoze y Larrañe). v. elekatu.

  –Zelsa, eginen dit / bertan zük manatia, / baita elhestatüren / zure ama maitia. StJul 43v. Katixa, behar dizugu / Jaun erretora mintzatu, / eia plazer gutunez, / otoi, harek espusatu. // –Bai, Pierris, behar dizugu / Jaun hua elestatu. AstLas 46. Dibortzatzeko, Katixa, / frais handiak dutuzu, / eta hortako abokat bat / elestatu behar duzu. Ib. 51.

  Sinonimoak: ad. Zub.

  [elekatu]: hitz egin, hizketatu, jardun, mintzatu, solas egin, ele egin Ipar., ele eman Ipar., elekatu Ipar., iharduki Ipar., mintzo izan Ipar., solastatu Ipar., berba egin Bizk., ele erran Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (batez ere Z) conversar, hablar
  fr da ad. converser, dialoguer
  en
  port

  Testuinguruan

  Euskaraz gaitezen elesta. (Elhuyar hiztegia)