1. izond. Dagokionetik ugari duena edo ugari ematen duena, oparoa. Uzta joria. Iturri bat txit joria. Lur joria. 2. adb. Joritasunez, ugari. Ur garbia jori dariola. • GOLKO JORIKO EMAZTEKI. (Ipar.) Bular handiko emakumea.
Sinonimoak: (1) ugari, oparo, naro (2) joritasun, oparotasun, ugaritasun, narotasun
Haren gorputz argalaren hezurrak larritzen ziren bular jori haiek ukitzean. [Parisen sabela, Emile Zola / Karlos Zabala]
iz. (B) Galdera, galdea.
Sinonimoak: galdera, galde, galdekizun…
Zergatik ez dudan idazten galdetzeak askoz ere itaun larriagora narama beti. [Mentura dugun artean, Anjel Lertxundi]
iz. (Ipar.) Iraina, desohorea. Laidozko hitzak entzuten.
Sinonimoak: irain, desohore, afruntu, umiliazio, ahalke, iseka, ofentsa, bidegabekeria, mesprezu, lotsaizun…
Zuk beti izan omen diozun bekaizkeriak ekarri omen du hona, eta ez zeruaren kontra egin dituen laido beltz basatiek. [Konpainia noblean, Anjel Lertxundi]
adb. Bat-batean.
Sinonimoak: deblauki, bat-batean, ustekabean, zapla, behingoan, ezustean, ziplo, tupustean…
Eta, supituki eta deblauki, nigarrez hasi nintzen. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien]
da/du ad. (Ipar.) 1. Nekatu, indarra galdu. 2. Zerbaitek edo zerbaitez gogaitu, askotan gertatzen edo egiten delako. Atea jotzeaz akiturik. 3. Bukatu. Piarresi egonarria akitu zitzaion.
Sinonimoak: nekatu, akitu, ahitu, ahuldu, trenkatu, neka-neka egin, abaildu, leher egin, jota geratu…
Hor gelditu da, lo antzean, akituta. [Mundu txikia, Alberto Barandiaren]
1. izond. Lotsak, nagitasunak, beldurrak edo gogaitasunak eraginik, zerbaitetarako edo oro har, gogorik edo adorerik agertzen ez duena. Erakuts bertute; ez egon herabe. Apaiz isila zen, aski herabea, baina bere apaiz-lan guztiak arta handienarekin egiten zituena. 2. iz. Herabetasuna. Euskaldunak, izan dadin gizon ala emazte, badu halako herabe bat amodiozko zerez mintzatzeko.
Sinonimoak: (1) lotsati, lotsakor, lotsor, herabeti, ahalketsu, herabetsu, uzkur, kikil… (2) lotsa, ahalke, herabekeria, herabetasun, ahalkeria, ahalketasun…
Hura ikusi ezinik, begiak aldendu nituen, herabe, eta han antzeman nuen Mihurubiko Martin, atzeatzean, belauniko. [Sukar ustelaren urtea, Edorta Jimenez]
1. da/du ad. Garbitu. 2. du ad. Dirua alferrik gastatu. Irabaziak edaritan xahutu. 3. du ad. Hondatu, suntsitu. Etsaiak suaz xahutu du hiria. 4. da/du ad. FIS. Fenomeno bat astiro-astiro desagertu edo moteldu nabariezina izan arte.
Sinonimoak: (1) garbitu, araztu, ikuzi, babitu, txukundu (2) eralgi, gastatu, kapustu, alferrik galdu, parrastatu, irion, malapartatu (3) desegin, hondatu, suntsitu, sakaildu, apurtu (4) ezabatu, borratu.
Urteko zaintza-sariaren erdia xahutu omen zuen aitatxik seme sortu berriaren ospakizunetan. [Mailuaren odola, Aingeru Epaltza]
Reply