Gaurko hitza

pauso

iz. Heg. Urratsa. Zazpi pauso aurrera eta beste zazpi atzera. Pauso hotsa. Elkarrekin emanak makina bat pauso. Ez da aski Jainkoaren bidean sartu eta zenbait pauso on han ematea. Pausoak norabait zuzendu. Bi makila zahar esku banatan, pausorik ezin eginez. Ongi begiratzen du oina non jarri, lurretik altxatu baino lehen, pauso bakoitzaren ondoreak arretaz darabiltzala gogoan. ||  Pauso bizkorra eta zalua. Pausoa arindu, bizkortu, moteldu (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

pauso (V-gip, G-azp; Lar, Añ, Izt 104r, H), pausu (Mic 8v, Añ, H), paso, pasu (Lcc), paisu. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 295.

Tr. Propio de la tradición meridional. Al Norte sólo se documenta en Etcheberri de Sara, Haraneder, Monho, Bordel y Mattin (con el significado de ‘marcha’), y en Xalbador. La forma pauso (que hallamos ya en Lazarraga) es la más usual en escritores guipuzcoanos, mientras que pausu domina en el resto. Hay paso en Guerrico y paisu en un texto navarro del s. XVIII. En DFrec hay 138 ejs. de pauso y 24 de pausu, todos ellos meridionales.

Etim. El diptongo -au- quizá sea debido al influjo de pausu.

1. Paso (sentidos prop. y fig.). “Passo que se pasea” Lcc. “Biar diran pausuak emoten diardu semia soldautzatik libratzeko” Etxba Eib. v. urrats.

Tr. Para ‘dar pasos’ lo emplean con eman: Mendiburu, Cardaberaz, Añibarro (LoraS102), Guerrico, Aguirre de Asteasu (III 503), Iturriaga (Fab 157), Larramendi (457), Arrue (GB 102), Xenpelar (357), Arrese Beitia, Apaolaza (85), Mocoroa, Illarramendi (Pill 7), Alzaga, Txirrita (B 98), Yanzi (100), Labayen (EEguna 103), EAEg, Etxaniz (Antz 149), Txillardegi, Bilbao (IpuiB 215), Basarri (172), Gandiaga (Elorri 87), Uztapide (Sas 262), Berrondo (Kijote 106), M. Manterola (62) y Gerrikagoitia (126). Lo usan con egin:Lazarraga, Beriayn, Monho, Moguel (CO 27), Aguirre de Asteasu (III 317), Uriarte (MarIl69), Xenpelar (345), Pello Errota (82), Apaolaza (117), Txirrita, S. Mitxelena (Aranz 127), Anabitarte, Etxaniz (LBB 55), Uztapide (Sas 110), Berrondo (Kijote 139) y B. Barandiaran (147). Lo emplean con bota, Arrese Beitia (AmaE 255), Auspoa 60, 40 y Etxaniz (LBB 319).

Errealori kastaetarren / ez atzeratu pausorik. Lazarraga 1182v. Pausorik asko egin bear dau / sustentatzeko plazea. Ib. 1196r. Munduan ibildu zenean egin zituen pausu guziak. Ber Trat 73r. Zeure pausoak eztutuez / estimadu sobrea. BBizk 8. Aitzineko jende tropelaren pausuan begiraletzat gibeletik heldu zirenei jazarririk. ES 114. Atozte fedesko pausuakiñ (Munarriz, 1749). FLV 1989, 110. Nola goaten den zenbeit pausuz gibela. He Gudu 93. Ez da aski Jangoikoaren bidean sartu ta zenbait pausu on an ematea. Mb IArg I 96. Lenengo eman bear duen pausoa da Testamentua […] eragitea. Cb Eg III 220. Bada egun da eguna zeñetan kontinuatzen da gure memorian San Nikolasen festari munduan eman zekion lendabiziko paisua (Larrasoaña, s. XVIII). ETZ 57. Salbadorea pausu bat ere / ezin emanik aurrera. Bast 45. Jakob sainduak / Biaia batean / Lehen pausuak / Ein zituenean. Monho 92. Ez [umeen] pausubak gordetiaz. CrIc 67. Jakin bearrean [gurasoak] bizi dirala [seme alabak] pauso gaiztoetan, atzeraten ez dituztenak. Mg CC 171 (CO 254 pausu). Konsejua eskatu gabe, ez dezazuela pasorik eman. Gco I 437. Inpernurako bideti pausu bat bere uts egiten ez dabeela. fB Ic I 8. Angeru Gordetzalleak daroian zeure mezatarako pausuen kontu ederra. Añ EL2 16. Egun oro zuzentzen / umeen pausoak. It Fab 104. Ez pausu bat aurreratutia zeruko bidian. Ur MarIl 85. Aberetxo on onen bizilekura bere pausoak zuzendu ziñituen. Arr GB 45. Onen pausoai orpoz orpo bere banderape sagraduan goieneko soldadutza-mallan aurrena segitzeko. Aran SIgn 43. Andik urrengo nere pausuak / ziran andregaiagana. PE 37. Jakin etzedin zetara emon / zenduzan ara pausuak. AB AmaE 188 (277 pauso). Zer modutako neskatxa dan jakitia komeni litzake gero pauso ori eman bañan len. Moc Damu 23.

(s. XX). Bai, ederki neurtu dizkiate pausoak! Ill Testim 14. Ramuntxogana pauso bat eman. Alz Ram 117. Pauso bat aurrea egiten zendun / eta bestia atzera. Tx B III 41. Beronek erabakiko ditu, argibiderako derizkion pausoak eman ondoren. “Previas las informaciones y diligencias”. EAEg 20-11-1936, 344. Ortaz, pauso banetan mordo bana aldatzen zunaten [dantzariak]. Or QA 190. Federik gabe ezin eman diteke ezaguera-pausurik. Txill Let 127. Pausua egiteko zorian nengoala. Anab Aprika 27 (33 pauso). Urrengo pausoa izango da, berriz, politeismua. Vill Jaink 21. Nere itxuango pauso itxuak. Etxba Ibilt 489. Pausu erdian joan daike ganbaratik sukaldera. Xa Odol 102. Zazpi pausotan pasatuten deu [zaldiek] / zortzi arkuko zubie (V-arr). Balad 61. Baita alargun orrek / ainbat pentsamendu, / pauso txarrak dautsoe / fama dana kendu. Ayesta 24. Pauso bakoitzean oiñetako bat loitan utzita. AZink 77. Ez du deus ez dakienak pauso luzerik egingo euskaran barrena. MEIG II 109. v. tbn. DurPl 62. AA III 503. Lard 457. Bil 54. Donce 9. Xe 357. Zab Gabon 102. EusJok II 60. Apaol 41. Azc PB 144 (350 pausu). AzpPr 84. Lab EEguna 103. EA OlBe 107. SMitx Aranz 129. Munita 29. Bilbao IpuiB 226. Basarri 47. Ugalde Iltz 68. Gand Elorri 63. NEtx LBB 173. Uzt Sas 262. Berron Kijote 106 (57 pausu). Zendoia 175. Pausu: Zuzaeta 67. JJMg BasEsc 160. CatLlo 95. CatBus 56. Noe95. BEnb NereA 241. And AUzta 154. Alzola Atalak 41. Gerrika 276.

(V-gip, G-goi; Lar, H). Ref.: JMB At; Elexp Berg. “(A pocos) passos, pauso gitxira” Lar. “Unidad de medida de longitud casi equivalente a un metro” JMB At.  Urrengora dagoz ogeta bat pausu. Añ EL1 180. Jerusalendik gitxi-gora-bera milla pausora zegoan. Lard 441. Irureun bat pauso iztunagandik zegoala, dana klaru ta zearo aitzea. Aran SIgn 81. Gure etxetik onera / makiña bat pauso. Tx B 189. 120 pausotara buruan edo bizkarrean joko zun. NEtx Antz 136. Iru-lau pausu aurreratuten nintzala. Bilbao IpuiB 107. Kantauri zarra musuka dezu; / ta bi pausora Frantzia. Basarri 157. Abill motell iruzpalau pausu aruntz. Berron Kijote 224. v. tbn. Bv AsL 121.

Paso de baile. Dama orrek pausuak / gustaturik dauzki, / eztuela dantzatutzen / zortzikuan gaizki. Xe 183.

Sinonimoak (UZEI): iz. Heg.

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Wordreference):

es iz. (Heg.) [urratsa] paso
fr iz. (Heg.) [urratsa] pas
en iz. step
port iz. passo

pauso (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)