Gaurko hitza

Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:02 pm on 2018/11/12 Permalink | Reply
  Tags: A   

  asaskaldi 

  iz. Bizk. Atseginaldia, lasaialdia. Noizean behin ondo dago asaskaldi bat hartzea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  asaskaldi, asazkaldi.

  1. Hartazgo, hartada. Ai, ai, diño ugazabak, / naiaukak beti ni gosez; / asazkaldi on bat pozez, / niri nox elduko yadak? Zav Fab RIEV 1907, 530.

  2. (V-arr), asazkaldi (A). “Desahogo” A (que cita el ej. de Zav; cf. supra). “Rato de expansión” Totor Arr. “Asaskaldi bet artu, expansionarse. Nosean bein ondo dau asaskaldi bet artzea” Totor Arr. “Arraban asaskaldie artuko dogu (V-arr)” Gte Erd 77. Asazkaldi andi bat ixan eban, orratiño, bakanderea jauregijan aurkittutiaz. Otx 88. Eta bestelako asazkaldija ez eban artu baratzañaren emaztia an aurkittutiaz! Ib. 148. Asazkaldi artu ebenian. Ib. 165. Egia esateko, Platonen asazkaldirik (lasai-aldi, nasai-aldi) ederrena orixe zenuen, alegia, elkar-izketa atseginak eta gorengoak. Zait Plat 23. Salatxuaren erdi-erdian, asazkaldiaren aundiz, galtzak eratsi eta… korotz morrosko baltza utzi eban. Erkiag BatB 96. Nekea franko eta / asaskaldi [lasaialdi] gitxi. Ayesta 132.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [atsedenaldia]: atsedenaldi, hatsaldi, hatsarte, pausaldi Ipar., atsedete g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. desahogo, alivio, descanso, respiro
  fr iz. repos, relaxation
  en iz. relief; rest, break
  port iz. folga, desabafo

  Noizean behin ondo dago asaskaldi bat hartzea. (Hiztegi Batua)

  

  asaskaldi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:01 pm on 2018/11/08 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aurkezpen 

  iz.  Norbait edo zerbait aurkeztea; horretarako antolatzen den ekitaldia. Liburuaren aurkezpena Bilbon egingo da. Lehenik batzordearen burua mintzatu zen, hizlarien aurkezpena eginez. Jendaurreko aurkezpena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aurkezpen (Bera app., BeraLzM). Tr. Neol. creado por Arana Goiri. En DFrec hay 84 ejs.

  1. Presentación, exposición. “Presentación” Bera app. y BeraLzM. Eta eskribidu ta bijaldu eutsen Jaun ixanguari emen beian daguan aurkezpena [= ‘exposición de necesidades’]. (1893). AG 163.

  2. Presentación, introducción. Zaldunak, Urretatar Mikel du izena, ta aurkezpen bearrik ez du. Ldi IL 156. Aurkezpen onek antzerkiaren atzalgaia dauka, nonbait. Amez Hamlet 96. Atal bakoitzaren sarrera edo aurkezpenak, Jose Azurmendi ikaslearenak dira. Vill in Gand Elorri 18. Onek bedeinkatzeko eta ospakizunerako, alan edo olan, neuk egin neban aurkezpena. Gerrika 51. Oraingo bertso-sail onek ez du aurkezpen askoren bearrik. Insausti 85. Ezaguna da gure artean Arrese eta Beitia, eta ez du aurkezpen beharrik. MEIG II 86.

  3. Representación (de una obra teatral). “Representación” BeraLzM. Pastoral honen lehen aurkezpena Santagarazin, 1976.eko maiatzean. Lf in Casve SGrazi 4.

  4. “Comparecencia” BeraLzM.

  Sinonimoak: iz.

      [aurkeztea]: presentazio g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. presentación; representación (2) iz. (Erl.) presentación
  fr iz. présentation
  en (1) iz. [zerbait] presentation; show; launch (2) iz. [norbait] introduction
  port (1) iz. apresentação; representação

  Liburuaren aurkezpena Bilbon egingo da. (Hiztegi Batua)

  

  aurkezpen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:20 pm on 2018/11/03 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aialdeko 

  iz.  1 iz. Naf. Laguna, albokoa. Bere ikaslea aialdeko zuela. 2 iz. Ezkontzetan, andregaiaren lagun joan ohi ziren emakumeetako bakoitza. Aialdekoak emaztegaiaren neska lagunak izaten ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aialdeko (AN ap. A; H).

  Compañero, socio, el que está al lado; protector, ayudante. “Guardián” A (que cita el ej. de LE Urt). Cf. VocNav: “Ayaldeco, en vascuence significa espantajo o espantapájaros” Lurréko gizón pobre miserableén aialdéko ta lagún goarda gaitzáten. LE Urt ms. 136r. Kasto barin banaiz, naiz aingiruen lagun, Kristoren mutil aialdeko (177). LE-Ir. Ontas landara bear tu bi guardia aialdeko bekala (178). Ib. Zego bein Lutero udako arrats sereno bates balkon batean freskurain artzen, aialdeko zuela bere goakide urdea (319). Ib. Jesusen bi aialdekoak (357). ‘(Los dos ladrones crucificados) a los lados de Jesús’. Ib. Oná bi aialdéko edérrak bizikó, iltzekó ta ilondoréko: Jesús aldebatétik, Maria bérze aldétik. LE Doc 143. Yesusek ainbeste aldiz itzeman zien Aialdeko, Laguntzalea. Ir YKBiz 542n. Ta nik otoitz egingo diot Aitari ta beste Aialdeko bat (laguntzalea, gure alde-egillea, mintzaidea (abogado)) emango dizuet, egun-ta-beti zuekin egon dedin. Ib. 450. Nik Aitagandik bidaliko dizuedan Aialdekoa. Ib. 456. Ni yoan ezpanadi, Aialdekoa ezta etorriko; ni yoan banadi berriz, bidaliko dizuet. Ib. 457.

  Lagun bitxiak zituen aialdeko gramatika zelakoak aspaldidanik. MEIG VI 110.

  (AN ap. A <- Aq 594). Mujer que acompaña a la novia en la boda. “Compañeras de la esposa cuando se casa, aialdekoak (AN)” Aq 594. Cf. VocNav: “En la Cuenca y Montaña llaman aialdeko a la mujer que acompaña a la novia en la ceremonia nupcial”. Cf. tbn. LzG: “Novialdeco, padrinos de la boda (Llanada)”. Neskatx aialdekoak –ez iñor ergela– / senargaiaren billa egun-xintaz bêla. / Mutillengandik bereiz erdian dutela, / andregaiarengana; ark ustua du gela. Or Eus 360. Aialdekoren batek ez begiak legor; / izanen âl-da noizpait arentzat beste nor. Ib. 363. Aialdekoek lagun zioten / erdi-illetaz Elizara. Ib. 410.

  Sinonimoak: iz. Naf.

      [laguna]: kide, kideko, lagun, lagunkide, arrunkide Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (GN) mujer que acompaña a la novia en la boda (2) iz. (GN) (hed.) compañero, -a, socio, -a, ayudante, protector, -a (3) iz. (GN) espantapájaros
  fr (1) cime, sommet (2) terrasse
  en (1) summit, peak (2) flat roof; balcony
  port (1) cume, cume (2) terraço

  Neskatzaren aialdekoaksenargaiaren bila joan dira.  (Eñhuyar hiztegia)

  

  aialdeko (Argazkia: http://lasamigasdelanovia.com)

   
• 

  Maite 8:46 pm on 2018/10/31 Permalink | Reply
  Tags: A   

  alderantzikatu 

  ad. Alderantziz ipini, uneko ordena edo noranzkoaren kontrakoan ipini. Ik. irauli. Korronte elektrikoa alderantzikatu. Rolak alderantzikatzen ari dira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  [alderantzikatu] : irauli 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. invertir
  fr du ad. inverser, renverser
  en du ad. to turn upside down, to invert; to reverse, to put the other way round
  port du ad. inverter, trocar;

  Rolak alderantzikatzen ari dira. (Hiztegi Batua)

  

  alderantzikatu (Argazkia: navarraconfidencial.com)

   
• 

  Maite 11:17 pm on 2018/10/23 Permalink | Reply
  Tags: A   

  akidura 

  iz. Nekea, unadura. Jainkoa otoiztuz onets ditzan haren akidurak eta izerdiak. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  akidura (L, BN-baig, S; -kh- Dv -> A, H). Ref.: Lh (akhidura); Satr VocP.

  Cansancio, fatiga. “Fatigue extrême, épuisement” Dv. “Fatigue, lassitude” H (s.v. akhitzea). “Cansancio, fatiga” Satr VocP. v. ahidura. Zure akidurez, libra gaitzazu, Jesus. Dh 80. Ibili naiz nekhe, akhidura, beila, gose, egarri, barur asko, hotz, buluztasunen erdian. Dv 2 Cor 11, 27 (Lç trabaillutan eta neketan, TB penetan eta lanean). Othoiztuz Jainkoa onhets ditzan haren akhidurak eta izerdiak. Laph 107. Bere eri maiteentzat deusik ez zitzaion sobera, ez elhe onak, ez akhidurak, ez eta mirakuluak. Arb Bok 327. Lehen arratsaldean, / ur-eskasez naski, / Xipak akidurari / ezin ihardoki; / Hil zen, eta lagunak / beilari jarraiki. Etcham 113. Ihizekan egiten zütian lasterrek eta han hartzen zütian akidüra eta izertaldi handiek goizik ezintü zien Haritchabalet. Const 36. Auzi zozo baten beldurra, akidura, oihaneko xakolinaren azken uztarra edo ez dakit zer, lo-kuluxka batek hartzen nu ene alkiaren gainean. JE Ber 48. Berant afaldurik, akidurak loaletu zituen eta badoazi oherat. Zub 110. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. Mde Pr 162. Paganoak bentzutuak ikusiz giristinoek zer bozkarioa zuten ohartuz, ez nituen gehiago sendi gorputzeko akidurak. Ardoy SFran 337. Etxean agertzeko ez izanki deusik, / omore txarra eta akidura baizik. Xa Odol 254. Ez zituzten zapetak higatuko eta hartu zuten akidura hartuko debalde. Etchebarne 54.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [unadura]: ahitze, neke, iraungidura Ipar., unadura Ipar., abaildura g.e., anu g.e., neketasun g.e., hagoadura Ipar. g.e., nekadura Ipar. g.e., ahidura Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) cansancio, fatiga, agotamiento
  fr iz. fatigue, exténuation
  en iz. fatigue, tiredness, exhaustion, weariness
  port iz. (Ipar.) cansaço, fadiga, esgotamento

  Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. (Hiztegi Batua)

  

  akidura (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:48 pm on 2018/10/08 Permalink | Reply
  Tags: A   

  ahaidetasun 

  iz. Ahaideen arteko lotura. Odol ahaidetasuna. Ezkon ahaidetasuna. Laugarren mailako ahaidetasuna. (Hiztegi Batua)

  ahaidetasun (SP, Urt I 400, Ht VocGr 396, Dv, H, A), aidetasun (V, G, AN-larr-erro ap. A; Mic 8v, Lar, Aq 1133 (AN), Añ), aitasun (Lcc).

  1. Parentesco. “Parentesco” Lcc, Lar y Añ. “Afinidad”, “cognación” Lar y Añ. “Parenté” H. v. ahaidego.  Donzellea, zegati zaoz / enegaz enojadurik, / zurekin ene aitasuna / horrela anzi jakinik?Lazarraga 1142v (tal vez signifique ‘relación’ o similar). Halako suertez lotuko da, non ezpaitu behatuko ez ahaidetasunera, ez adiskidetasunera. SP Gudu 89. Esan degun belaun edo gradu aen bietatik batean aidetasuna debanarekin. OA 79. Fundatuak zeren diren arrazoiñ ederren gaiñean; hala nola ahaidetasunaren, […] gaiñean. He Gudu 110. O amorezko aidetasun, ta adiskidetasun paregabe laztanena! Cb Eg III 381. Ez aidetasun, ez adiskidetasun. Mg CO 88. Aidetasun au da odoletik datorrena. Bada gañera beste aidetasun bat ezkonzatik jaiotzen dana. AA I 560. Dala aidetasunez, dala bere ontasunagatik. Lard 374. Baldin gozatu nahi baduzu ahaidetasuneko zuzenez, eros zazu eta goza. Dv Ruth 4, 4 (Echn aidetasun). Aidetasun andia / daukagu lurrean, / andiagoa baina / Iaunaren aurrean. Azc PB 99. Jesu-Kristoren anaiak garenaz geroz […] errespeta dezagun ahaidetasun saindu hori. Lap 185 (V 82). Bertzei eder bazitzaioten harekilako ahaidetasuna. HU Aurp 100. Ahaidetasunezko atxikimenduak. Ib. 173. Ezkontza orrek sortu oi dituan aidetasun-lokarriak urrutiraiño zabaltzen dira. Vill Jaink161. Bereiziki aipatzen du mandazaia, oso ezaguna omen zuan-ta, eta onekin aidetasunen bat ote zuan ere badiote. Berron Kijote 176. En DFrec hay 5 ejs. de ahaidetasun. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Sinonimoak: iz. 

  [ahaideria]: g.e.ahaidego, ahaideria, askazigo, senitarte Bizk., ahaiko g.e.

      [ahaideen arteko lotura]: ahaidego, askazigo, haurridego, senidetza, haurridetasun Ipar., senidetasunBizk., senikera Bizk., ahaiko g.e., bernaje g.e., hurkotasun g.e., egokitasun Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (hed.) parentesco, relación, afinidad
  fr iz. (hed.) affinité, alliance
  en iz. relationship, kinship
  port parentesco, afinidade

  

  ahaidetasun (Gaurko Hitza, FlickrCC)

   

   

   

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2018/10/07 Permalink | Reply
  Tags: A   

  atsekabe 

  iz. Gogoko ez denak edo ezbeharrak sortzen duen sentipen mingarria. Ik. bihozmin; nahigabe; sufrimendu. Atseginak azkenean atsekabe bihurturik. Baina gero, atsegin haren atsekabea izaten duzu. Bai, baditugu bihotzean mila atsekabe euskaldunok. Atsekabezko zahartzaroa. Susper gaitzazu atsekabeetan. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  

  [nahigabea]: bihotzondoko, damutasun, dolu, dolumin, kino, lorraldi, nahigabe, pena, samin, samintasun, sentikizun, bihozmin Ipar., kirastasun Ipar., kirats Ipar., xangrin Ipar., tamal Bizk., axanpa Gip., atsekaitz g.e., desplazer g.e., dolore g.e., nahigabetasun g.e., samindura g.e., hiramendu zah., disgustu Heg. beh., lastima Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. pesar, disgusto, aflicción, sufrimiento; desagrado (2) izond. afligido, -a; desconsolado, -a; disgustado, -a
  fr iz. peine, chagrin, regret, déplaisir
  en iz. sorrow, grief; suffering; displeasure, annoyance; worry
  port iz. regret, remorse, sorrow, suffering

  Susper gaitzazu atsekabeetan. (Hiztegi Batua)

  

  atsekabe (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)