Gaurko hitza

Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 6:38 pm on 2018/09/27 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aktibista 

  iz. Ekintzailea, zuzeneko politika- eta gizarte-ekintzetan era aktiboan parte hartzen duena. Ik. militante. Aktibista politikoak ere entrenatu egiten direla uste du hemengo jendeak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.     [ekintzailea]: ekintzaile (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. activista (2) iz./ izond. emprendedor, -a
  fr iz. activiste
  en  iz. activist
  port (1) iz. ativista (2) iz./ izond. empreendedor(a)

  GNU proiektuaren 35. urteurrenean, Software librearen oinarriak ezarri dituzten aktibista guztiei zorionak.

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:51 pm on 2018/09/24 Permalink | Reply
  Tags: A   

  ahobero 

  adj. ahobero, aho-bero. Mintzatzean, gauzak puztuak eta handizkatuak azaltzen dituena. Ahobero horri, esaten duenetik erdia baino gehiago kendu behar izaten zaio. Zazpi kiloko erbia harrapatu zuela esan zuen ahobero hark. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ahobero (V-ger-m-gip, G-azp, L, BN, S; Dv, H), agobero (B), aubero (R-uzt). Ref.: A (ao-bero, aubero); A Apend (agobero); Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg.

  1. Exagerado; charlatán. “Vantard, bavard” H. “Exagerado” A. “Erdixa baño geixago kendu biar jako arek esaten dabenari, ao bero bat dalako” Etxba Eib. “Zazpi kiloko erbixa arrapau zebala esan juan aobero arek” Elexp Berg. Cf. Lrq: “En S, le mot est moins employé que espantotx, et presque inusité en S.N.O.” Medel aoberoren ezkutitza. A Ardi 25s. Ameriketan zonbaitek diote Kruchtchev aho-bero handi bat dela, dena espantu. Herr 2-1-1958 (ap. DRA). Lau ba’ira, amalau zirala esango zizuketen, bapikari ta ao-bero andiak izaki. Zait Plat 77. Azti, ao-bero ta itzontzi izan arren. Ib. 77. Gihaur gitaik gihauretan / beharden bezala nausi, / Heltübada ahobero / hi guretzat ahogorri. ‘Peut-être sommes-nous vantards, / mais toi, envers nous, tu es insolent’. Casve SGrazi 104.

  2. “Jendeen aoberua, la exageración (G-azp)” Iz IzG. Egiaz baino ardurago entzuten dena baita, hori ere, bertze asko bezala, espantuz, aho beroz. HU Aurp 188. Bere burua uste ez bezala gutxiesten zuen, ezpain-ertzean irri xuria, beste erritarrak ao-beroz eta ao-andiz nor naiz ni-ka, edo, nor gera-ka ari ziran bitartean. Zait Plat 90.

  Sinonimoak: izond.

      [aho-handia]: aho-handi, ahozabal, ahohandi, aho-bero, aho-zabal (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. exagerado, -a; charlatán, -ana
  fr izond. vantard, exagéré
  en izond. boastful; talkative; exaggerated
  port izond. exagerado(a), excessivo(a); charlatán, -ana

  Ahobero horri, esaten duenetik erdia baino gehiago kendu behar izaten zaio. (Hiztegi Batua)

  

  ahobero (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2018/09/04 Permalink | Reply
  Tags: A   

  altsitu 

  ad. altsitu, altsi/altsitu, altsitzen da ad. Zah. g.er. Listu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  altsitu, altzitu (V-ple-arr-oroz ap. A).

  1. “Deshilacharse la ropa” A. Cf. altsiatu. (Uso fig.). Len bera egoan tokian Rusia dago gaur; Rusiagaz alkartu da Prantzia, Alkartasun irukotxa (Triple Alianza) altzitu edo zertzendu edo ilbizturik dago. Ezale 1897, 351b.

  2. “Altzitu (V-ple), tajar las castañas, para evitar su explosión al asarlas” A.

  Sinonimoak: ad. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [arropa zarpaildu]: zarpaildu g.e.

      [listu]: listu

  Beste hizkuntza batzuetan (Google translate eta Word Reference hiztegia):

  es (1) hender las castañas (2) deshilacharse un tejido
  fr (1) fendre les marrons (2) effilocher un tissu
  en (1) split the chestnuts (2) fray a fabric
  port (1) dividir as castanhas (2) desfiar um tecido

  Handik hari batzuk erdibidean geratu zaizkiola frogatuta (hari altsituak, lihazki erakoak), hauek bildu eta amaitu da guztia.  [Kartografien eta mikrobio narratiboen artean, Amaia Iturbide, Maiatz, 2013] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  altsitu (Gaurko hitza, domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2018/09/02 Permalink | Reply
  Tags: A   

  asturugaitz 

  iz. Zorigaitza. Baina ez ote dut, bada, asturugaitz honetatik ilkitzeko zerbait itzurbide? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  asturugaitz (H, A (que cita a O)), astrugaitz (SP (sin trad.), O-SP, Urt, H, A (que cita a O)), azturugaitz.

  1. Desventurado. “Astru gaitza, qui a [du] mauvais heur” O-SP 226 (cf. O-SPAd 877: “astru gaitza, malheur”). “Amarior, […] astrugaitzágoa, tzarrágoa” Urt II 12. “Miserable” A. Aztürügaitzari huna hügü. Bela 4. Astrugaitzaren hiltzea, ezta hiltzea bana ungitzea. “Le mourir du souffreteu”. O Pr 52. Garizuma eta urkabea, asturugaitzentzat. “Pour les misérables”. Ib. 181.

  2. astrugaitz (Ht VocGr, Hb ap. Lh), astrogaitz (Aq (AN) -> A). Torpe. “Maladroit” Ht VocGr 382. “Desmadejado” Aq 549. Frogantzatzat eztut nahi ekharri bertze lekhukorik baizik hekien beren mintzatzeko manera astrugaitz nahasi maneragabekoa. ES 167.

  Bainan hek bere egiazko adigarrian hartu behar bidean, heien errangi doneak alogatu nahi zituen ber-uste astrugaitzekin. “Elle voulait accommoder les saintes maximes à ses idées extraordinaires”. Birjin 92.

  3. (Dv), astrugaitz (A). (Sust.). Desventura, desgracia. “Malencontre; calamité” Dv. “Mal encuentro, obstáculo” A. Bainan ez othe dut bada, asturugaitz hunetarik ilkhitzeko zerbait itzurbide? Dv LEd 209. Eternitateko asturugaitz hunetarik begira nezazu. Ib. 230. Beharreria, oinhazeak, asturugaitzak ematen baderaizkit, ez dut zer khexatu. Ib. 243. Eta ez dut ez etsaiaren, ez astrugaitz beldurrik. “No est satan, neque occursus malus”. Dv 3 Reg 5, 4.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zorigaitza]: alditxar, ezbehar, koaita, miseria, zorigaitz, zorigaizto, zoritxar, dohakabetasun Ipar., lazeria Ipar., makur Ipar., malur Ipar., ondiko Ipar., meskabu Zub., desgrazia beh., gaitzegoki g.e., helkaitz g.e., lankerio g.e., desditxa zah., dohaingaitz zah., behargabe Ipar. g.e., dohakaitz Ipar. g.e., destorbu Zub. g.e.

  asturugaitz izond.

      [zorigaiztokoa]: dohakabe, esteiari, ondikozko, zorigabe, zorigabeko, zorigaiztoko, zoritxarreko, malurus Ipar., malerus Zub., ertun g.e., desditxatu zah., ditxagabe zah., miserable Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. desventura, desgracia (2) izond. desventurado, -a, desgraciado, -a (3) izond. torpe
  fr (1) iz. infortune, malchance, malheur (2) izond. infortuné, malheureux, -euse
  en (1) iz. misfortune, mishap (2) unfortunate
  port (1) iz. desventura, desgraça (2) desventurado(a), desgraçado(a)

  Ez dut ez etsaiaren, ez asturugaitzen beldurrik. (Ehuyar hiztegia)

  

  asturugaitz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2018/08/12 Permalink | Reply
  Tags: A   

  ahomen 

  iz. 1 iz. Omena, ospea. 2 iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ahomen-ek euskara idatzian ‘ahamena’ adieran izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ahamen]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 ahomen (Gc ap. A; ao- Aizk, Dv, H), agomen, aumen (V ap. A). Cf. ahamen.

  1. Fama, renombre. “Gloire, renom” Dv. “Renom” H. v. omen, ospe. Guztiz ezagunak eta txit aomen andikoak beti izan dira Gipuzkoako menastak. Izt C 60. Ainbesterañoko aomena ta jasoa artu dute Azpeitiaren mugapeko arriak. Ib. 55. Portu aomen andiko oni. Ib. 119. Aomen andiko Maisu Don Manuel Carreraren buruz. Ib. 57. Santidadearen aomenarekin ill zan. Ib. 492. Gaur da gure aomenaren azkeneko eguna. Camp REusk 1878, 11 (ap. Dv). Ez beza nai Jaungoikoak […] nere aomena kutsutu dezadala billaukeri orrekin. EE 1883b, 520. Sendagille aomen aundikoakin alegiñ asko egin ondorean. Zab Gabon 102. Prantziako zaldun eta agintari aomen aundienekoak. Ib. 94. Zabaldu ziran aomen andian ta moldizkiratu ziran Euskal-Erriko paperetan Iziar-en egin ziran jai eder ta ekusgarriak. Ag EE 1895b, 169. Hispalis zarra, Toledo, Burgos / Escorial ta Granada: / Espaiñiaren ots ta agomena / betikotu bear bada, / motel ditugu orren izenak, / dantzugun beste dunbada. Azc RIEV 1909, 158. Eta ez dirudi, [Tolosa] diabeta zakabanatuba bakarrik zanean, Iturisak bezelako aomen edo ots aundiya zubanik. BPrad EEs 1913, 217. –Azpeiti-Azkoitiyak eta goian izentatu diraden beste erriyak ots aundikoak al dirade? –Bai, txit aomen aundikoak dirade. IPrad EEs 1915, 104. Osoro lantegitsuba da erri au ere [Arrasate], sarrallakintzako olandi ospatsubakin aomen aundiya artu dubana. Id. ib. 105. Orduko, Yesus oso ezaguna ta aipatua zan bazterretan, bere aomena alde guztietara zabaldua zegon. Ir YKBiz 193n.

  Fama, noticia, rumor. Orregatik zabaldu zan anaien artean ikasle ura ilko etzalako aomena. Ir YKBiz 540. Gure-tartean zabaltzenagotzen ari dan aomenak dionez. Zait Sof 116. Goitxoagotik asiko dut ordea iardun au, sortogean bertan (gertari onen) aomena iasoaz. Ibiñ Virgil 113.

  “(Hb), objet de médisance” Lh.

  2. Alabanza. Azkoitiko gauzak biotz mamiñean erabilten ebazan, da aomen guztiak gitxi zirean bere erri maitea apainduteko. Ag Ezale 1897, 247a.

  3. (V-m ap. A), aumen (V-m ap. A). “Lenguaje, conversación. Euskaldun batek alako aomen txarrekoak izan bear dabela! Ikusita be ez siñiztutekoa da” A. “Lenguaje. Aumen oneko gizona” Ib.

  2. ahomen. v. ahamen.

  Sinonimoak: iz.

      [omena]: aipabide, aipu, entzute, fama, hots, izen, omen, ospe, erreputazio zah., kreditu zah., sona Gip. beh., herots Ipar. zah., kleitu Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. fama, renombre || 1. iz. (Ipar.) bocado 2. iz. (Ipar.) (ezezko testuinguruetan) nada, ni pizca de
  fr (1) iz. renommée || 1. iz. bouchée 2. iz. (ezezko testuinguruetan) rien
  en (1) iz. fame, renown n || iz. mouthful; bite
  port (1) iz. renome, fama, reputação || 1. iz. (Ipar.) bocado iz. (Ipar.) (ezezko testuinguruetan) nada

  Ahomen handiko emakumea da. 

  

  ahomen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:54 pm on 2018/08/10 Permalink | Reply
  Tags: A   

  antzetsu 

  iz. 1 adj. Zerbaitetarako antze handia duena. Langile antzetsua. Antzetsua da erlojugintzan. Esku antzetsu haien bidez. 2 adj. Antze handia erakusten duena. Horretarako sistema elektroniko antzetsua garatu zuen. Lan antzetsua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  antzetsu (L-côte; Urt I 374, Hb ap. Lh, Dv, H), antzatsu (AN, L; SP, H; -nz- Lar Sup), antzotsu (AN-gip), antxosu (AN-5vill). Ref.: A (antzetsu, antzatsu, antzos, anzatsu); Gte Erd 2.

  1. Hábil, diestro, capacitado. “Industrieux” SP. “Affaber, artez, […] agudóa, abilla, […] antzedúna, antzetsua” Urt I 374. “Hábil” Lar Sup (que lo toma seguramente de Axular). “Habile, adroit, industrieux” Dv. “Adroit, capable” H. “Antxosu da lanean (AN-5vill)” Gte Erd 2. v. antzedun. Tr. Originariamente septentrional; en el s. XX es empleado por autores meridionales. La forma antzatsu la usan sólo Axular, Pouvreau (junto a antzetsu) y Etcheberri de Sara.

  (Con reduplicación intensiva). Berela, lipu aiek, antze-antzetsu eguzki-izpiz egin balirelako kusku argal aietan il-yantzi direnean. ‘Ces chenilles, artitstes consommées’. Or Mi 29.

  (Uso predicativo). Ondar-aleak yaso ta antzetsu ditu ipintzen, ixpien tarteak beteaz. Ldi Y 1933, 86.

  2. (Aplicado a cosas). Ingenioso; que es producto del ingenio, de la habilidad. Hiltzerat zaraman Davit, baldin Jainkoak zarabillan presuna miragarri hau ez balitz baliatu asmu antzetsu batez. Lg I 285. Nere xedea zen…, fedezko gauzak islatarren begietarat agertu, zinema deitzen den tresna antzetsuaren bidez. Prop 1911, 132 (ap. DRA). Langillea nagusi gabe ezin bizi diteke […]. Nagusiaren zuzenbide gabe […] langintza antzetsuak (de arte) geratzen eta iltzen dira. JBDei 1919, 228. Ainbat iri eder eta lan antzetsu. “Operumque laborem”. Ibiñ Virgil 85.

  3. antzatsu (R ap. A). “Cultivado, […]. Antzatsu dago lur kura, aquel terreno está cultivado” A.

  4. antzitsu (Lar (-nz-), H). “Vigoroso, anzitia, anzitsua” Lar.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [trebea]: artetsu, esku-trebe, ezertako, mainatsu, trebe, agudo Ipar., artez Ipar., fetxo Ipar., jeinutsu Ipar., leber Bizk., pijo Gip., iaio G-N, adret Zub., abil beh., bitore zah., entregu Ipar. g.e., errime Bizk. g.e (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. hábil, diestro, -a, capacitado, -a
  fr izond. adroit, -e ; habile, intelligent, -e
  en izond. skilful, skillful, skilled; accomplished
  port izond. hábil, destro(a)

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  antzetsu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:46 pm on 2018/07/30 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aisatu 

  ad. aisatu, aisa/aisatu, aisatzen du ad. Erraztu, eramangarriago egin. Hasieran, oharkabez, guhaurek aisatzen genion egitekoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  1. aisatu (B, S; Lar, Añ (G), Mg Nom, H, VocB), aisetu (B; SP (aisetzea, sin trad.), H), aizatu. Ref.: A; Lh; Izeta BHizt2 (aisetu).

  1. Aligerar, aliviar (una pena, molestia…); facilitar. “Faciliter” H. “Facilitar, aligerar” VocB. “(B), aliviar la carga” A. “Devenir facile” Lh. “Facilitar. Aparaxu orrekin lana aisetu ta nekeik gabe” Izeta BHizt2. Beldurra aseguratu, zorra kitatu, nekea aisetu, trabaillua arindu, tristiziá alegeratu […]. Lç Adv ** 8r. Neke gau aisatzen da Jangoikoaren graziareki (250). LE-Ir. Zistatzen ta zilatzen da tela orratzak, baña zistatus ta zilatus aisatzen du bordadura (306). Ib. Emengo sua kriatu du Jangoikoaren miserikordiak gure amorios, gure ones ta onginaies, argitzeko, berotzeko ta bizitzain aisatzeko (320). Ib. Heritasunarén oñáze ta naigábeak suabetzekó ta aisatzekó ere dú bertúte Sakramentuak. LE Ong 24r. Suabetzentióte bizitzarén moléstiak, aisatzen tióte trabájuak. LE Matr2 86. Aisatzea edo erraztea. AA (ap. H). [Parietera] jiten da muru zaharretan, tizanak aizatzen du hur xuriaren egitia. Alth Bot 16. Yainkoaren legea aisatu ta arindu bearrean. Ir YKBiz 398.

  2. “Devenir à son aise, aisetzéa, aisétu” Urt Gram 388. “S’habituer, acquérir la facilité de” H. Entzuten dutenean Konfesioak edozein bekatu barkatzen duela, aisatzen dira edozein bekatu egitera. Mg CC 6 (CO 7 erreztuten dira).

  3. aixetu (AN-olza ap. Bon-Ond 159). Descansar.

  2. aisatu. v. haizatu.

  Sinonimoak: ad.

      [erraztu]: bakundu, erraztu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. facilitar; aligerar, aliviar (2) da ad. acostumbrarse
  fr (1) faciliter; alléger (2) donner l’habitude de, habituer à
  en (1) facilitate; make lighter, ease (2) get [sb] used to
  port (1) du ad. facilitar; aliviar (2) acostumar-se

  Zorra kitatu genuen eta horrek gure diru egoera aisatu zuen.

  

  aisatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)