Gaurko hitza

Tagged: B Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:45 pm on 2018/12/12 Permalink | Reply
  Tags: B   

  begiztatu 

  iz. du ad. Ikusi, bereziki urrundik. Kostaldea begiztatu zutenean. Rodano ibaia laster begiztatu zuten. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [bistatu]: bistatu, ikustatu
  [begietsi]: g.e.ikusi, begietsi jas.
  [begiz jo]: g.e.aukeratu, begia jo, begiz jo, bereizi, esleitu, hautatu, miratu Ipar., hautu Heg., hautetsi jas., apartatu B-G beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. avistar, divisar, percibir con los ojos, contemplar (2) du ad. fijarse, poner los ojos en, poner los ojos (encima), echar el ojo; elegir (3) du ad. visar, dirigir la visual (4) du ad. revisar, examinar
  fr du ad. dévisager, examiner, viser, regarder, épier
  en (1) du ad. [ikusi] to make sth out, to distinguish, to sight (2) du ad. [begiz jo] to notice, to pay attention
  port (1) du ad. avistar, divisar  (2) escolher

  Goizean goiz kostaldea begiztatu zuten. (Elhuyar hiztegia)

  

  begiztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:47 pm on 2018/12/07 Permalink | Reply
  Tags: B   

  bolada 

  iz.  1 iz. Bat-batean eta kopuru handian iristen den gauza. Ik. haize bolada. Haize haserretuaren boladek gainbehera zerabilten ontzia. Ur bolada. Jende boladak. 2 iz. Heg. Mota bereko gauza askoren gertaldia. Aurten eztei bolada egon da auzoan. 3 iz. Heg. Denboraldia. Bolada txarra dut aspaldian. Bolada honetan badut nahikoa nahigabe. Azken bolada honetan ez dut ikusi. Lehen ere izan ditu horrelako boladak. Aski geldo ibili dela bolada batean. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [erasoa]: pirrinta g.e., buhunba Ipar. zah.

      [denboraldia]: aldikada, denboraldi, unada Bizk., unekada Bizk.

      [moda]: moda, menta Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. oleada; racha; ráfaga, racha, soplo (2) iz. (hed.) gran cantidad de, abundancia de (3) iz. temporada, época, racha
  fr (1) iz. [haizearena] coup de vent (2) iz. vague, affluence ; grande quantité (3) iz. [denboraldi] période, époque, moment, passe
  en (1) iz. [haizea] gust; squall (2) iz. [denboraldia] season; period; length of time
  port (1) iz. onda; racha (2) iz. (hed.) grande número de (3) iz. temporada

  Urtetik urtera, gero eta gehiago dira euskaraz argitaratzen diren komikiak. Gorakada horren atzean ez dago arrazoi bakar bat, baina generoa bolada onean ikusten dute sortzaile nahiz argitaratzaileek. [Irudiz ere osatzen da azoka, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2018-12-07)]
  

  

  bolada (Argazkia: Marisol Ramirez, Foku)

   
• 

  Maite 8:57 pm on 2018/11/24 Permalink | Reply
  Tags: B   

  babo 

  adj. Ergela. Babo arraioa! (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  babo (G). Ref.: A; Iz To.

  Tonto, alelado. Cf. mamo. Zazpi sakristau, amabi alper, / ogei basarritar babo. SBaroj in KarlBB 551. –Etzaak neri jai egunian lan egiteik gustatzen. –San Tomasetan ez, jaietan bai. A babua! Ez dakigula uste al dek elkarren berri? Alz STFer 122. Babo arraioa! Anab Eusk 1930, 117. A, babua! Ta zure bizia galdu naiean zabiltz? NEtx Antz 114 (en nota: “Zarauzko itza dezue ori). Esango al dut bere aintzinean baldai, larri eta babo ere egon nintzela? Etxde Itxas 72. Biboa uste ta baboa izan. EZBB I 71.

  Sinonimoak: izond.

  [ergela]: arin, babalore, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e., alproja Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. bobo, -a, tonto, -a, alelado, -a
  fr izond. bête, sot, sotte
  en izond. stupid, dull, silly, dumb, fool
  port izond. bobo, -a, doido, -a (infrom.)

  Babo arraioa! (Hiztegi Batua)

  

  babo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:05 pm on 2018/11/11 Permalink | Reply
  Tags: B   

  baretu 

  ad. da/du ad. Bare jarri, urduritasunetik edo estutasunetik sosegura igaro edo igaroarazi. Itsasoa baretu. Sartu bezain laster baretu zen haizea. Kanta leunaz baretzen dira uhin urdinak. Juduak baretzeko. Baretu da nire arima. Behar zena egin duela dakien gizonaren hitz eta aurpegi lasaiak herriaren bihotz minduak baretzen ditu eta oihu haserreak isilarazten. Oinaze zorrotza baretzen ari da. Non baretu gure nahigabe eta etsipenak? Atsekabea baretu eta ibitu ahala, ordea, argiago ageri da galeraren larria. Ustez arnasa baretu zaio: barre antz gozo batek ezpaintxoak argitu dizkio. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Calmar(se), serenar(se), tranquilizar(se), aplacar(se). “Serenarse el mar tempestuoso, eznetu, gozatu […], (V) txikitu, baretu” Añ. “Baretu du denbora; erasanen du (B)” Gte Erd 111. Tr. Documentado a partir de finales del siglo XIX en autrores meridionales. En DFrec hay 16 ejs. Diruaz edegiten eztan aterik, samurtuten eztan biotzik, baketu ta baretu edo iabalduten eztan aserrerik eztago. A BGuzur 145. Itxasua baretu zalako. Kk Ab I 81. Jesusek itsaso arro nasia nola baretu zuan ikustean Pedro ta bere lagunak bere oñetara erori zitzaizkion. Inza Azalp 49. Ipuiñ eztiz biotzak baretzen zitun zurgiñ ile urre gorria. Or Mi 127. Oraino kulunka gabiltza ugiñetan, ukaldi lazgarriengatik. Baina baretzen dire atzenik ontzi argal aurrean, aixe-ufa batez. Ib. 131. Zirlingak ikusi zuten Vacarés izugarria bere ugiñak baretzen. Ib. 126. Au eiñ ezkero, baretuko da / Jainkoaren asarria. Enb 174. Tira, tira; baretu zatteze. Otx 19. Itxon! Ustez, arnasa baretu zaio: / parre-antx gozo batek / ezpaintxoak argitu / dizkio…. Ldi BB 46. Orduntxe “Uitzi”-ren gogape bildurbera asi zan baretzen, ta ekin zion yateari biziagoki. Ldi IL 49. Mihitik ala galtzen / gorputz ta gogoa / isil ta bakartzean / baretzen osoa. Or BM 122. Sartu bezain laster baretu zan aizea. Ir YKBiz 214. Berak ekarritako oñaze zorrotza baretzen ari dek. ABar Goi 70. Ugazaba ta langilleen arteko asarreok baretu ta auzi au ebazteko. Eguzk GizAuz 186. Izlapurren kanta leunakaz / baretzen dira uin urdiñak. Laux AB 33. Meza denetan [âri] au erakutsi, / ta andikan sar artegian… / Aren ordea, zenbat izu dan, / baretzen dute mâiean. “Aquél a quien reemplazó, por salvaje que sea, lo amansan en la mesa”. Or Eus 416. Pake-zantzuan Bildotsak berriz / besoz lurra jo dezaño, / lur eta biotz baretu arte / otoi ta arren emen nago. Ib. 256. Ango amar eguneko egonaldian, Zitogandik urruti, zerbait baretu zitzaion maiteberoaldia. TAg Uzt 246. Ondo baretu gabe zegon, artean, itxasoa. Ib. 135. An arki baitet pakezko / egoite bigun laztana / kezka ta miñ-erre guzik / baretutzen dizkidana. EA OlBe 102. Urruti orain… Baretu dira / pittin bat gure dardarak. Ib. 76. Aitortu aurreko ilduren bitartez / Jainko-aserrea baretzen da errez. SMitx Aranz 146. Baretu bada, ta negarrik geiago ez egin. Zait Sof 155. Aren esanera zeuden Bañeztar guziak. Bestaldetik, berriz, zeñek baretu Guraiatarren aldekoak? NEtx Antz 58. Biurraldia baretu zanean, berriz ere Santa Garazira igorri zuten bikario. Etxde JJ 21. Lenengo zemaia baretu ustean luzaro egon nintzan. Ib. 75. Jarraitu zun Eñautek sumiña baretu eziñik. Ib. 167. Ezin ba baretu, iñolaz ere, kaieko guztientzako gorrotoa. Anab Poli 30. Arein barreak, arnasestua zerbait baretu ebenean! Erkiag Arran 56. Artean, baretu samar zan ego-aize indartsua. Ib. 154. Baretu zan Zuriñeren barrua be. Ib. 185. Urrengo goizean Peru gizajoa ikararen ikaraz il etxakunean! Ez eban ba aurkitu bere astoa gizon biurtuta? Baiña laster baretu eban Jaunitok. Bilbao IpuiB 24. Lurbira danai bizitza emon, / itxas-orruak baretu, / gogo itunak poztuta jarri / eta gaxoak osatu. BEnb NereA 37. Beti izan zaitugu / sendiaren lema, / etxeko batasuna, / poza eta broma; / zenbat aldiz baretu / asarrezko tema. Ib. 264. Baretu zan ba gure emakumea ta berriro izketari lotu gintzaion nagusia ta ni. Anab Aprika 11. Zure otoitzek aien aserrea baretuko dute. Ibiñ Virgil 118. Artan, bere biotzeko takatekoak baretu xamartu ziranean, erabaki zorrotz bat artu zuan. NEtx LBB 125. Ordu pare baterako, Benitoren trumoiak baretzen ziran eta an gelditzen zan aren sugarbia. Ib. 67. Lau aldiz baretu zan, eta lauetan berriz ekin zion farrari, lenengoan bezain zale ta bero. Berron Kijote 226. Erromeroak logurea ematen du, nerbioak baretu egiten dituelako. Ostolaiz 107. Kaliak baretu ziranian. Gerrika 113. Atsekabea baretu eta ibitu ahala, ordea, argiago ageri da galeraren larria. MIH 46. Herriaren bihotz minduak baretzen ditu eta oihu haserreak isilarazten. Ib. 315. v. tbn. Vill Jaink 43.

  Volverse lento, perezoso, flojo. “Baretu (Hb), devenu mou” Lh. “Barhetu (Hb), devenir mou (fig.)” Ib.

  Sinonimoak: ad.

      [ematu]: anpletu Ipar., baketu, ematu, lasaitu, naretu, deskantsatu Ipar., errexitu Ipar., jabaldu Ipar., ibitu Bizk., trankildu beh., artetu g.e., balakatu g.e., lañotu g.e., amatigatu zah., apazegatu Ipar. g.e., amondu Ipar. zah., fazegatu Ipar. zah., aplakatu Heg. zah., eregatu Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. calmar(se), tranquilizar(se), serenar(se)
  fr da/du ad. (se) calmer, (se) tranquilliser, (s’)apaiser
  en (1) da ad. to calm down; [ekaitza, haizea] to abate (2) du ad. to calm (down); [oinazea] to relieve, to soothe; [gosea] to satisfy
  port acalmar-se;

  Orain sumina baretu zaidalarik, ez dut irrigarrikeria baizik ikusten zure ikaslearen jokabidean. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  baretu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Inaki Agirre 9:18 pm on 2018/11/09 Permalink | Reply
  Tags: B   

  borrosto 

  iz. Artoaren fruitua estaltzen duen hostoa.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  borrosto (G-nav), borruztu (AN-5vill). Ref.: A Apend (borruztu); Ond Bac; Iz Als.

  “Maluta” A Apend. “Borrosto batzuk, unas hojas, de las que envuelven la mazorca” Iz Als. “Perfolla” Ond Ba

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es perfolla (Hoja que cubre el fruto del maíz, especialmente cuando está seca).
  fr Feuille qui recouvre le fruit du maïs, surtout quand il est sec
  en Leaf that covers the fruit of the corn, especially when it is dry
  port Folha que cobre o fruto do milho, especialmente quando está seco

  Borrostoa gertutik ikustera hurbildu ginen.

  

  borrosto (Gaurko hitza, Koldo, FlickrCC)

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2018/10/16 Permalink | Reply
  Tags: B   

  behegain 

  iz. (B) Zorua. Behegainean zuloa egin. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [zorua]: lur, solairu, zola, zoru, behearen gain Bizk., angelu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) suelo
  fr iz. sol, pavé
  en iz. soil, ground
  port iz.pavimento, piso

  Pegarrak gainez egiten du, behegain busti baten gainera isuraraziz ura. [Pedro Páramo, Juan Rulfo / Juan Garzia (Ibaizabal, 2001)]

  

  behegain (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2018/09/20 Permalink | Reply
  Tags: B   

  baratari 

  iz. Zah. Eskribaua, notarioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baratari (SP, Ht VocGr 434, Hb ap. Lh).

  1. “Barata, signifie ce qui est à bon marché; item, noise, riotte; item, broullerie, d’où vient baratari, c’est-à-dire ‘brouillon’, qui embrouille les affaires” O-SP 221. “Barataria, donneur de bourdes, brouillon (O)” SP. “Trompeur” Ht VocGr 434.

  2. (SP, Hb ap. Lh, H, A). Notario. “No[tai]re, greffier” SP. “(L, BN), notario” A. v. eskribau. Auzilaria, sarista ezak onsa barataria, ezpere eure zuzena eztakidik balia. “Le Notaire ou le Greffier”. O Pr 59. Batxillerkuntzea erizpen gorenez (notarik onenakin) burututa, Oñatin eta Valladoliden ikasi zuen, baratari (notario) egin arte. A EEs 1916, 303s. Ezer baño len, bakaldunak, azken-nai au egin eban baratarijari beingo-beinguan etorteko aginddu eutsan. Otx 95. Zubek baratarijok egin oi dozubezan zirriborruak eztodaz nik errez ulertzen, izkijen ordez kako-makuak baño eztozubez egitten-da. Ib. 96. Baratari gosetiak erriz erri auzi ta asarre ta nasteak sorrarazten dabiltza. A Y 1934, 5.

  3. “Chalán, el que trata en mulas y caballos con destreza, y se aplica a todo comprador y vendedor” Lar. “(Hb), maquignon” Lh. “(G), chalán” A.

  Sinonimoak: iz. zah.

      [notarioa]: eskribau, notario (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. notario/ria, escribano/na
  fr iz. notaire
  en iz. notary
  port notário, tabelião , -oa

  Etxeberri-Ainchart Aolkulari Nagusi ta Baigorriko baratari iaunak adierazi zuen.  [Euskara Unibertsitatera bidean: eragileak eta proiektuak (1939-1990), Karmele Artetxe, UEU, 2011)] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  baratari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)