Tagged: G Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:21 pm on 2021/05/06 Permalink | Reply
    Tags: G   

    goibeheratu 

    du ad. Beheratu, apaldu; zapaldu. Munduan azken direnak zuk zeruan igotzen dituzu, eta harro direnak, beren handinahia beheratuaz, goibeheratzen dituzu.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    goibeheratu.

    1. (-bera- Lar), goberatu (Lar, Dv, H). “Revolver” Lar. “(Meterlo a) barato, guzia nastatu, […] goiberatu” Ib. (-bera- H). Poner(se) lo de abajo arriba, poner(se) del revés. Gure begiz ikusten deguna bera nola aunditzen dan […] eta goiberatzen dan oartu duanak. “Se trastorna de arriba abajo” . Zink Crit 55.

    2. (-bera- Lar, H). Rebajar. “Ajarle a uno su vanidad, bere antustea goiberatu norbaiti” Lar. “Abattre, humilier” H. Gurasoak goi-beratu dituzu? Elizondo KristPE 103. “Goiberatu (Vc, G), disminuir, venir a menos (hablando de la fortuna, fama, bienes, etc.)” A.

    3. Caer. “Aplanarse algún edificio, erori, jauzi, goiberatu” Lar.

    4. (-bera- Añ, H, A). Dejar maltrecho, aplastar (a alguien). “Estropear” Añ. “Défaire, jeter dans le désordre” H. “Desbaratar” A (éste y Harriet citan ejs. de Añibarro). Astindu ta goibeeratuten zaituela lurra jotegiño erruki apur baga. Añ EL1 199. Mantendu ezin baziran bertutean, ez goi-beratu euren arerioak oraziño baga. Añ LoraS 104. Ekatx andi indartsuak goiberatu nau. Añ NekeA 260. (No ref. a personas). Desbaratar, deshacer.
    Goiberatuteko bere deabrutasuna. Añ MisE 3. Eraketa goiberatzeko bakarrik aski da. “Basta para desbaratar el sistema” . Zink Crit 33.

    5. Apoyarse, inclinarse sobre. Nere bordoian goiberatua / banetorren ni pakian. SBaroj CancB 1, 2, 22.

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [beheratu]: apaldu, behera egin, beheratu, behetu, jaitsi, beheititu Ipar./Naf., jautsi L-N, baxatu g.e.    

    [zapaldu]: oinazpiratu, oinkatu, oinperatu, ostikopetu, zanpa-zanpa egin, zapaldu, lehertu Ipar., ostikatu Ipar., zanpatu Gip., zapatu Ipar./Naf., istikatu g.e., lerdatu g.e., lerdekatu g.e., ostikoperatu g.e., aurizki zah., ohondikatu Ipar. zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. disminuir, venir a menos; deprimir, humillar, abatir
    fr du ad. diminuer, venir à moins; déprimer, humilier, apaiser
    en du ad. decrease, come to less; depress, humiliate, abate
    port du ad. diminuir, chegar a menos; deprimir, humilhar

    Testuinguruan

    Ekaitz handi indartsuak goibeheratu nau. Añ NekeA 260. (moldatua)

     

  • Maite 10:16 pm on 2021/05/04 Permalink | Reply
    Tags: G   

    goralarri 

    iz. g.er. Goragalea.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    goralarri. (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (okára), UrrAnz. Asco, náusea, ganas de vomitar. Onen ondorean azaltzen dira gora larriak, gorakoak eta gorputz guztiko miñak. “Náuseas” . Aran-Bago ManMed 228. Goralarri eta txistularri aundiak. Ib. 280. Ura goralarri / ta barne dantza! Ldi UO 32.

    Sinonimoak: iz. g.e.

    [goragalea]: botagale, botagura, botalarri, egozgale, goragale, goitiko Ipar., goitigale g.e., goitinahi g.e., goranahi g.e., goranzko g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. asco, náusea, ganas de vomitar
    fr iz. dégoût, nausée, envie de vomir
    en iz. feeling like vomiting; nausea; queasiness
    port iz. náusea, asco, nojo

    Testuinguruan

    Goralarriak hasi zaizkit. #gaurkohitza

     

  • Maite 9:25 pm on 2021/04/18 Permalink | Reply
    Tags: G   

    galar 

    iz. 1. Gaztainondo-ikatza. 2. Zuhaitzean bertan ihartua dagoen adarra.   (Harluxet hiztegi entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    kaier. (Chaho, T-L).
    Cuaderno.
    Botuen eta instrukzionen kaiera. Revol 91. Hire liburuak, hire kaierak, hire lumak eta hire izkiribiña. Arch Gram 57. Eskuetan zituzten probintzia guzietako kaierak, zoinetan baitziren heiek Versaillarat igorri zituztenen botuak. Elsb Fram 60. Anartean, Kristobal teatroari hurbildu da “kahiera” eta “crayon” handi bat eskuetan. Ox 34. Liburu, kaier eta graionez ari zen lana. Herr 14-11-1963, 3. Joan den astean, kaier bati fidaturik, ezarri ginuen 1842ko urtarrilean hil zela. Lf ELit 185. Baginuen […] apezgaiek “kaier” bat elgarri pasatzen ginuena, bakotxak bere artikulutxoa egin, eta aintzina kurri. Larre ArzatinE 190.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. carbón de castaño (2) iz. reviejo, -a, rama o leño muerto del árbol
    fr (1) iz. charbon de bois de châtaigne (2) iz. branche mort d’arbre
    en (1) iz. chestnut charcoal (2) iz. dead branch (of a tree)
    port (1) iz. carvão de castanha (2) iz. galho morto (de árvore)

    Testuinguruan

    Gasteizko galar bat, Europako handiena izan litekeena, koronabirusaren biktimak omentzeko eta gogorarazteko. [Mikel Belasko @mbelaskoEU)

     

  • Maite 10:08 pm on 2021/04/14 Permalink | Reply
    Tags: G   

    galzorian 

    adb. Galtzeko zorian. Ik. galdu-gordean. Galzorian zegoen hizkuntzari eutsi nahia. Bizia galzorian jartzea.  (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [galzorian] : arriskuan, galdu-gordean (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) en peligro (2) en vías de desaparición, en peligro de extinción
    fr (1) en danger (2) en voie d’extinction
    en at risk, in danger
    port em perigo

    Testuinguruan

    Ines ezagutu zuenean mundua aldatzeko ilusioak galzorian zituen. [Denak du bere prezioa, Migel Angel Mintegi (Ibaizabal, 2002)]

     

  • Maite 10:35 pm on 2021/04/09 Permalink | Reply
    Tags: G   

    garratz 

    1 adj. Ahoan halako laztasuna edo mintasuna sentiarazten duena. Ik. mingots; gazi 4; min1 4. Limoia baino garratzagoa. Ozpina bezain garratza. Sagar heldugabeak garratzak ohi dira. Ardo garratza benetan. Ene etsipenaren zapore garratza. 2 adj. (Gauza abstraktuez edo pertsonez mintzatuz). Hitz gogor eta garratzak. Atsekabe garratz saminak. Istilu garratzak sortu dira. Marinelaren ogibide garratza. Penitentzia garratzak egin. Juje garratz bezain zuzena. Iparraldeko jende garratz haiek. Egiak, latza eta garratza izanagatik, osasunbidean jar gaitzake. 3 (-en atzizkiaren eskuinean, izen gisa). Biziaren garratza! 4 (Adizlagun gisa). Garrazki. Garratz erantzun zion. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    adond. [garraztasunez]: garrazki, lazki, garrazkiro zah.

    izond. [gazia]: gazi, aspre Ipar. zah.    [latza]: bortitz, gogor, latz, samin, dorpe Ipar., karmin Ipar., mokor Ipar.

    (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. ácido, -a; agrio, -a (2) izond. (hed.) duro, -a; rudo, -a; áspero, -a; austero, -a; severo, -a; amargo, -a (3) izond. (Bot.) Ik. isuski-garratz (4) adb. amargamente, con amargura
    fr (1) izond. acide, aigre (2) izond. (hed.) rude, âpre, acerbe, âcre ; amer, amère, dur, -e (3) adb. amèrement, âprement
    en (1) izond. sour, acid (2) izond. [latza, gogorra] bitter, unpleasant, tough
    port (1) izond. ácido, azedo (2) izond. (hed.) duro; abrupto

    Testuinguruan

    Gaur ere garratz kexatzen naiz, nekez eusten diet neure aieneei. [Elizen arteko Biblia, Askoren artean (Idatz, 2004)]

     

  • Maite 11:02 pm on 2021/03/23 Permalink | Reply
    Tags: G   

    gurgur 

    1 iz. (-r- bakunarekin). Sabelaren hotsa. Ik. kurrinka 3. Herminiok gurgur eta kurrinkak ateratzen zituen, eztarriarekin baino gehiago sabelarekin hitz egiten baitzuen. 2 iz. Errekaren hotsa. Andeetatik behera amiltzen diren erreken gurgura. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    gur-gur.

    1. (V-m-gip, G, L, R ap. A ; Lar, H), kur-kur (L, BN, S ap. A ; H (+ khurkhur)), gor-gor. (Onomat. del gruñido, murmullo…). “Rugir las tripas, sabelak gurgur egin” Lar. “Xerri goseak khur-khurrak usu” H. “Gruñido, ruido de flatos en el vientre” A. “Kurkur, gruñido de satisfacción de los cerdos” Ib. Andik goizera neure sabela / beti dago gur gur gur gur: / bartko aparia, agur! Aboitiz in Onaind MEOE 252 (lo recoge tbn. Or Eus 111). Egazterrena edo paboak lumak arrotuta kur kur egiten duenian. Echve Dev 344. Arrandari menditikan datorren errekatxoari laztan ematera, agur, gur, gur, gur esanaz, erreka baztarretako sagatz, altz eta arantzei. Apaol 22. Tripak egitean gur-gur, bartko aparia agur. EZBB II 115. Etxetik ezer artu barik urten dogu-ta, urdailla . gur gur darabilt eta… Ag AL 158. Menditik bera samur diyoan ur onak dio: gur gur gur. Satarka EEs 1924, 43. Xilo batean gordatuz erasian kur kur kur ari zen ithurria. Barb Piar I 65. Urdalla beti ba-daukot gorgor / gauzatxu ona gurarik? Enb 194. Barrenak kur-kur eskatzen die / gosariaren indarra. Or Eus 298s. Sabelak egitean gur-gur, bezperako afariak agur. Zerb GH 1936, 414. Behere hartan ibaia kur kur, / harrokak traban ezin jasanez. Iratz Argiz argi 86 (ap. DRA). Kantauri, zabal-urdin, / pizti gurgur-izu, / eusko-seme zangarren / bizi-jardunleku. Onaind MEOE 724. Orduak aurrera doaz, eta urdailla gurgur asi yaka. Erkiag BatB 111.

    2. + kur-kur, kur-kur-kur. (Onomat. del la risa). Hemen irriz kurkurkur hasten da. Zerb Artho 43. Xoane bere buruarekin kur, kur, kur hirriz, sokaren biltzen ari zen. Barb Sup 99. Erretorea parrez . gur-gur zegon Pernandok jartzen zuen arpegi illuna ikusirik. Muj PAm 49. Kurkurkur gidaria ene sahetsean irriz, beribila sartzen zaiku Iruneko karrika handian. JE Ber 95. Begitartea bi eskuen artean, adi omen zitakeen Kixkil debru hori, usteldua irriz… kur-kur-kur! Lf Murtuts 14.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren sinonimoen hiztegia)

    [marmarra]: Ipar.firfira, marmar, marmariza, murmur, txutxu-mutxu, xuxurla, zurrumurru, erasia Ipar., marmara Ipar., murmurika Ipar., alamen Bizk., marmario Gip., surmur Gip., murmuzika Zub., murmurio g.e., murmurazio zah.    

    [sabelaren hotsa]: gurgura, kurrinka

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. [sabelekoa] gruñido, ruido de tripas, borborigmo (2) iz. [ibaiarena] rumor, murmullo, susurro
    fr (1) borborygme (2) murmure
    en (1) rumbling, rumbling sound (2) babbling
    port (1) ronco (2) rugido, sussuro

    Testuinguruan

    Andeetatik behera amiltzen diren erreken gurgura. (Hiztegi Batua)

     

  • Maite 8:02 pm on 2021/03/19 Permalink | Reply
    Tags: G   

    goraldi 

    iz. Goratzea, igotzea; bereziki, gora eta behera ari den zerbaiten goranzko aldia. Anton. beheraldi. Itsasoaren goraldietan. Ilargiaren goraldia. Inperioaren sortzea, goraldia eta erorikoa. Euskal literaturaren goraldia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1. (V, G ap. A ; Dv), gora-aldi. Ascensión, subida (sentidos prop. y fig.); momento de elevación. “Élévation passagère. Goraldi bat izanik, beheiti doazi horren egitekoak, après d’être un instant élévés, ses affaires vont en déclinant” Dv. “Aurten izan dire lau ur goraldi” Ib. “Flujo” A. Itsasoa gora aldian zen. Prop 1876-77, 326. Goraldirik andienean ere etzitzaion egundaño Oñati burutik eta biotzetik joan. Ag G 256 (hablando de ascenso social). Gizonaren sortzea, >goraldia ta eroria. Inza Azalp 44. Senide apala bere goraldiaz illarraindu bedi. Ol Iac 1, 9 (Lç goratasunean). Goraldiak eta auldu-aldiak. Ldi IL 171. Gizadiak atzera-aurrera asko izan ditu, bai gora-aldiak eta bai bera-aldiak ere. Vill Jaink 181. Eroskaiak noizean bein izaten daben goraldi ala beeraldia. Erkiag BatB 137. 10gn. aapaldia goraldi (clímax)-burua da. Gazt MusIx 67. XVIII.ak ekarri zuen hegoaldekoen goraldia iparraldekoen aldean. MEIG VI 58. En DFrec hay 3 ejs. v. tbn. Ag Kr 19. Echta Jos 59. Zink Crit 36. “(V, G), mejoría de un enfermo” A. Ebakuntzatik ondo urten ei eban eta aren gorputzak goraldi ezaguna egin. Erkiag Arran 177.

    2. Alabanza. Goraldia Aitari, Goraldia Semeari, Goraldia Gogo Doneari. A Cat 56. Iesusen goraldirako zerbait egizue. A Ezale 1897, 170b. Goraldiak emoten jakoz Jaungoikoari. Itz Azald 153. Ta esan daigun euren goraldirako. Ag Kr 131. Goraldirik ezin sor. RIEV 1931, 639. Ondo-ulertzen dunaren goraldiz poz naizanean. “Bene intellegentis laude delector” . Or Aitork 294. Jaungoikoaren goraldirako. Ker Rom 15, 7 (ap. DRA, seguramente tomado de EMeza; Ol, Ker, IBk, IBe, Bibl aintzarako).

    3. Arrebato. Goraldian etxean / dabe sua ixegi. “En su arrebato provocaron en casa el incendio” . Atutxa Mugarra 65.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [gorakada]: igoaldi, gorakada beh., gorantzaldi g.e.    

    [goratzea]: abonu, goragarri, goraipamen, goramen, gorantza, gorapen, laudorio, laudamen Ipar., goratzapen jas., gorespen jas., gorabide g.e., goreskizun g.e., handiespen g.e., laudo g.e., alabantza zah., goresmen

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1)  iz. subida, elevación, aumento; prosperidad, apogeo (2) iz. [Ilargia, itsasoa] creciente (3)  iz. [gaixoarena] mejoría (4) iz. exaltación, elogio, alabanza
    fr (1)  iz. montée, élévation, augmentation, prospérité, apogée (2) iz. [Ilargia, itsasoa] croissant, -e
    en (1) iz. growth; rise, increase; rising, increasing (2) iz. [ilgora] crescent
    port (1)

    Testuinguruan

    Europako kutsatzeen goraldiaz ohartarazi du OMEk [Uxue Rey Gorraiz, berria.eus (2021-03-18)]

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel