Gaurko hitza

Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:01 pm on 2022/01/24 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irudikor 

  adj. Besteren hitz eta egiteetan gaiztakeria edo asmo txarra ikusteko joera duena. Ik. gaitzikor. Badira zenbait, hain irudikorrak, non asko duten ikustea emaztea honekin edo harekin hitz egiten, barre egiten, irudipen gaiztoetan hasteko. Kontzientzia gaiztoa beti da irudikor. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irudikor.

  1. (AN, L; Lar, Añ). Ref.: A; Inza RIEV 1928, 152. Suspicaz. “Imaginativo, aprehensivo” Lar. “Aprensivo” A. “Suspicaz” Inza RIEV 1928, 152. Agidanean […] bigarko autokarrean bilduko gera Aljeriako barrua ikusi nai degun guztiak. Ez da zer egon irudikor. Anab Aprika 13. Badirudi, irudikorregia ez banaiz, kargu hartzen datorkidala. MEIG VIII 31. Irudikorren batek pentsa dezake, gainera, izan zuela horretan zer ikusirik. MEIG VII 88. (v. tbn. 59) Imaginativo. Mutil irudikorraren (imaginativo) esanari ajola aundirik jarri bage. Etxde AlosT 73. “Visionario” Lar, Añ.

  2. irurikor. Imaginario. Au etzan izan benetakoa, ezpada irurikorra. Kortazar Serm 245. Uko egin behar zion ordura artean ezagutu zuen mundu irudikor, azal-utsezko ta aspergarriari. (Interpr?). Mde HaurB 34.

  3. Imaginable. Iñola eziña dana ayerrik irudikorrenean ere ez diteke izan. “No puede existir en ninguna suposición imaginable” . Zink Crit 17.

  4. Figurado (ref. al sentido de una palabra). Azalpideak eztira sarritan itz oien benazko esanaiak, […] irudikorrak (figurados) baizik. Etxde AlosT 12n.

  Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [gaitzikorra]: susmoti, gaitzikor Ipar., goganbehartsu jas., aierukor g.e.    

  [irudimentsua]: irudimentsu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. suspicaz; desconfiado, -a; receloso, -a (2) izond. imaginativo, -a
  fr (1) izond. méfiant, -e ; soupçonneux, -euse (2) izond. imaginatif, -ive ; rêveur, -euse
  en izond. suspicious; distrustful, mistrustful
  port (1) izond. suspicaz, suspeito(a), desconfiado(a) (2) izond. imaginativo, -a

  Testuinguruan

  Kontzientzia gaiztoa beti da irudikor. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:57 pm on 2022/01/16 Permalink | Reply
  Tags: I   

  igitatu 

  du ad. igitatu, igita/igitatu, igitatzen || Igitaiaz ebaki. Legeak debekatzen zuen larunbatez igitatzea. Begira zeruko hegaztiak; horiek ez dute ereiten, ez igitatzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  igitatu. v. igitaitu.

  igitaitu. (G; Lar, Añ, Dv, H), igitatu (AN; Dv, H), itaitu (V, G; Lar, Añ, Dv), igetaitu (V-m-gip), egitatu (V-oroz (-au), G, AN-araq-egüés-ilzarb; Aq 119 (G, AN)), egitetu (AN-olza), eitatu, igeteitu (Dv (V)), iritatu. Ref.: Bon-Ond 158; A (egitatu, igetaitu, igitaitu, igitatu , itaitu). Segar. “Itaitu” LE Urt voc. Iaietan ezin gabiltzke / bertze garien igitan, / baña au igita daiteke / Corpus Christi egun berean. (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 116. Begira beleak, ereiten ez dutela eta iritatzen ez dutela. Oteiza Lc 12, 24 (Ol itaitzen; Lç, He biltzen, TB ebakiten, Dv uztatzen, Brunet ebakitzen). Ala ereiteko nola jorratzeko eta itaitzeko. It Dial 62s (Dv, Ip ephaiteko, Ur ebagiteko). Garagarrak itaitutzeko sasoia. Lard 160. Igitatzeko denboraraño. Echn Mt 13, 30. Nola eztien eregiten ez eitatzen. Samper Mt 6, 26 (Hual egitatan, IBk igitaitzen). Zeruko egaztiak; oiek eztute ereiten, ez igitatzen. Ir YKBiz 132. [Belar] geiena, ezetan igitaitu eta abereei ematen zaielarik. EAEg 11-6-1937, 1795. v. tbn. Ur Gen 45, 6. Itaitu: Inza Azalp 90. Zait Sof 23. Egitatu: Mdg 140.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. segar [con la hoz]
  fr du ad. faucher [à la faucille]
  en du ad. to cut the grain or the grass with a sickle
  port du ad. ceifar, segar

  Testuinguruan

  Urte osoan zehar bertako jauregiaz arduratzen ziren zerbitzariez gain, egun jakin batzuetan herriko biztanleek koroaren lurrak goldatu, erein eta igitatu behar izaten zituzten; gainera, erregearen garagarra bihitegian gordetzea eta bere mahastiak mendematzea eskatzen zitzaien. [Historia eta fikzioa: Karlomagno Euskal Herrian VIII-IX. mendeetan, Karmele Artetxe (arg.), UEU, 2001]

  

   
• 

  Maite 10:35 pm on 2022/01/04 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ilunabartu 

  ilunabartu, ilunabar/ilunabartu, ilunabartzen || 1 du ad. (nor osagarririk gabe). Ilunabarra heldu, zerua ilundu. Ilunabartu du ia. Beste ordu bat egon ziren, ilunabartu arte. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Harkaitz zuriak gorrituxerik paraje ilunabartuan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ilunabartu. ( ill- y -lh- H), ilun-nabartu (V-ple ap. A EY III 319), illuntabartu (V-gip ap. Iz ArOñ ). “Commencer à faire obscur, à faire nuit” H. “Oscurecerse ligeramente” A EY III 319. Cf. EZ Man II 33: “Esker eta laudorio nabartzean illhuna / zuri, Iauna, itzultzeko iraganik eguna”. Illunabartzera egin zuenean. Lard 160. Illunabartzean sartzeko asmoarekin. Ib. 471. Illunabartzen zuen pasarik bidia / ta nere inguruan / dena zen pakia. EgutTo 19-11-1921 (ap. DRA). Illunabartu du iya. Tx B III 71. Bertze ordu bat egon ziren, ilunabartu arte. Izeta DirG 73. Arkaitz zuriak gorrituxerik / paraje illun abartuan. Gand Elorri 213. Illunabartzean, eguzkia etxeain ertzean, eta neskatxa etxean (AN-gip). Inza NaEsZarr 888. Illunabartzen zunean. Ataño TxanKan 191. Gero, illunabartzen zuanean, ikulluko lanak egin. JAzpiroz 127. Han ardiak bildu eta deitzi orduko ilunabartuko baitzuen. Larre ArtzainE 35. v. tbn. Garit Usand 23. Ofuscar(se), confundir(se) el entendimiento. Dagolaik ilunnabarturik bekala gure entendamentua (380). LE-Ir.

  Sinonimoak: ad.

  [ilundu]: arrastu, gautu, ilundu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. (Nor osagarririk gabe) du atardecer, anochecer, empezar a oscurecer
  fr tomber, décliner, faire nuit
  en get dark, grow dark
  port entardecer, anoitecer

  Testuinguruan

  Beste ordubete egon ziren, ilunabartu arte. (Elhuyar hiztegia, mold.)

  

   
• 

  Maite 9:25 pm on 2021/12/08 Permalink | Reply
  Tags: I   

  inta 

  iz. Ipar. Zingira. Inta urtsuak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  inta. Onom.: D’otra part al camyno Yturgoyindea. (1200) Arzam 281. Pero d’Indaco. (1243) Ib. 281.

  1. (Dv, H (-th-, L)), inda (VocBN A, Dv, H). Senda, camino. “Sentier, chemin étroit à travers les champs” VocBN. “Vereda” A. Itzaiñ bat almazenera xistuz zoala behin, / Bezkoitzeko intha urtsuetan, orga bat zuhaiñekiñ. Gy 131. Jaunaren bidia gertau; beraren indeak arteztu. Albzur JZ 1921, 193 (ap. DRA). Orga-bide edo inta pullit bati behera heldu zen orai proesionea, kartierean sartzen ari. Barb Sup 138. Urteak egun adiña zugatz-inda (zugatz-kale) izaki, ta lerro bakoitzean beste oinbeste ondo. ‘Autant d’allées’. Or Mi 4 (v. tbn. 17).
  

  2. (-th- L, BN-baig ap. A; h- Hb), inda (Lh, h- Hb). Pantano, lugar pantanoso; lodazal. “Pantano, lodazal” A. Hendaia hitsik dago itsas bazterrean, / intha ya egin hurren bere beharrean. Hb Esk 136. Intha zonbait? Aintzira bat? Pasajes, dauku erraiten beribilaren jabeak. JE Ber 91. Ez da izaiten ogi intakorik. (prov.). Herr. (ap. DRA) Inthan sarthuak gitun leporaino, zorrez brokatuak . GAlm 1962, 64. Denak, zonbait intha edo sasi gora-behera, betiereko Egiari buruz keinatuak eta zuzenduak daude. Lf ( in Zait Plat XXIII ). Nork daki ez dionetz bidea zabaldu, erakutsiz nun diren inthak eta murtzi-harriak bide hortan. Lf ELit 299.

  INTA-SUKAR. “Malaria, intha-sukarrak” T-L. Eritasun hedatuena intha-sukharra da, erdaraz “malaria”. GAlm 1959, 66.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [zingira]: idoi, istinga, lintzura, zingira, ihiztoka Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) lodazal, pantano, terreno pantanoso
  fr iz. bourbier, marécage, marais,
  en iz. mire, quagmire, swamp
  port iz. atoleiro, pântano, terreno pantanoso

  Testuinguruan

  Inta urtsuak ikusi genituen. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:47 pm on 2021/11/15 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irauntza 

  iz. Irmotasuna eta iraunkortasuna izateko edo jarduteko moduan. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irauntza. (Lar, Añ, H). “Perseverancia” Lar, Añ. Zure donzeiltasunezko preskeniaren giterat aphain zaitezintzat Errosaliak bereak egineintuenekotzat, baldin Jainkoak irauntza ematen badio. Birjin 286.

  Sinonimoak: iz.

  [irauntza] : iraunkortasun, jarraikitasun

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. perseverancia
  fr iz. persévérance
  en iz. perseverance, persistence
  port iz. perseverança

  Testuinguruan

  Boterea eskuratu arte, iraultza. Boterea eskuratu, eta irauntza. [Egonean doazen geziak, Joxerra Garzia (Alberdania, 2000)]

  

   
• 

  Maite 10:09 pm on 2021/11/13 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ihiztoka 

  iz. Ipar. Zingira. Ihiztoka lohitsuak. Ihiztokako landaredia. (Hiztegi Batua) || iz. (Ipar.) Ur mehe geldiko hedadura, gehienetan landare asko dagoena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ihiztoka. (L-ain-sar, BN-ad-baig-lab; Dv, H; iiz- L-sar-ain), ixtoka (Hb, H). Ref.: A; EI 127 . Pantano, cenagal. v. ihiztoki.
  Aintzi edo ihiztoka hura. Prop 1897, 77. Itsasoa du alde batetarik, eta ihiztoka lohitsu batzu ditu bertze aldetik. Prop 1906, 122. Ilhunpez ginen, aro gaixtoan, / ihiztokarat erori. Ox 23.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [zingira]: idoi, istinga, lintzura, zingira, inta Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) marisma; pantano, ciénaga
  fr iz. joncheraie
  en iz. marsh; swamp, bog
  port iz. pântano

  Testuinguruan

  Itsasoa du alde batetarik, eta ihiztoka lohitsu batzu ditu bertze aldetik. [Prop 1906, 122. (Orotariko Euskal Hiztegia)]

  

   
• 

  Maite 9:46 pm on 2021/10/26 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ikasgela 

  iz. Ikasteko erabiltzen den gela; bereziki, ikastetxe batean eskolak emateko prestaturiko gela. Afaldu ondoren ikasgelan sartu zen. Zortzigarren ikasgelan ematen ditu eskolak. Ikasgelan soilik mintzatzen dira euskaraz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Ikasgela. Aula. Ikas-gelan sartu zan. GMant LEItz 72. Ikas-gela handian. Osk Kurl 212. En DFrec hay 22 ejs.

  Sinonimoak: iz.

  [ikasgela] : gela

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. aula, clase
  fr iz. classe, salle de classe
  en iz. classroom
  port iz. sala de aula

  Testuinguruan

  Proiektu berri bat sortu du BERRIA egunkariak: Ikasgela. 12 urtetik aurrerako ikasleekin eskola orduetan lantzeko gaiak proposatuko ditu webgune batean, Berria.eus/ikasgela helbidean. Material osagarria eskainiko dio hezkuntza komunitateari. [BERRIA Ikasgela, egunerokoarekin ikasteko tresna, Mikel P. Ansa (berria.eus, 2021-10-26)]