Irensteko zorian.
Orotariko Euskal Hiztegian
IRENSTER. A punto de tragar. Itsasoa gaitz zen eta bietan irester gintuen. Prop 1886, 245.
Sinonimoak: iz.
[irenster] : irenstear
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es a punto de tragar
fr sur le point d’avaler
en about to swallow
port prestes a engolir
Testuinguruan
Itsasoa gaitz zen eta bietan irenster gintuen. Prop 1886, 245. (mold.)
iz. Med. Organismoaren gaitasun eskasia infekzioei aurre egiteko. Giza Immunoeskasiaren Birusa dutenak ia 40 milioi dira jada munduan. (Hiztegi Batua)
Wikipedian:
Immunoeskasia immunitate-sistemaren ahulezian oinarritutako patologia da. Patologia horretan immunitate-sistemak ez du erantzun egokia ematen mikrobio patogenoen aurrean, eta gaixoek infekzioak harrapatzeko joera handia dute. Era berean, immunoeskasia dutenen artean minbiziaren kasuak ugariagoak dira.
Immunoeskasia bi motakoa izan daiteke:
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Med.) inmunodeficiencia
fr iz. (Med.) immunodéficience
en iz. (Med.) immune deficiency, immunodeficiency
port iz. (Med.) imunodeficiência
Testuinguruan
Immunoeskasia dutenei hirugarren dosia jartzen hasiko dira Hegoaldean (Berria.eus, 2021-09-09)]
adb. Izerdiz betea; izerdia jariatuz. Izerditan da, dago. Izerditan esnatu nintzen. Izerditan blai. || Sabaia hezetasunez izerditan zegoen. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kaier. (Chaho, T-L).
IZERDITAN (V, G, B, BN-arb; Dv; izarditan V-gip). Ref.: A; Iz Als (urrengo), R 309; Elexp Berg (izardittan); Gte Erd 67, 175, 276. Sudando, en sudor. Cf. SP Imit IV 4, 5: Ni segur trabaillatzen naiz ene kopetaren izerditan.
Burua minberatzen dio, iragaiten dio, izerditan ibentzen dio. Ax 582 (V 374). Lan ta lan ta izerditan haritzea. Mb IArg I 108. Izerditan añ urtu edo desegiña. Cb Eg II 199. Izerditan denean aberea estali behar da. Dv Dial 75. Izerditan da lurrunetan egoten dira. Ag Kr 47. Dena izerditan, umatua. Barb Sup 143. Kolkoa zabalik eta izarditan. Or Mi 49 (QA 48 izerditan). Or dabiltz izerditan blai. Basarri 190. Pelota tokitik izerditan irteten ikusita. Etxabu Kontu 180. [Gaixoa] izerditan as ita bagenduke! BBarand 29.
v. tbn. Gç 90. JJMg BasEsc 172. Zav Fab RIEV 1907, 97. Hb Egia 133. A BeinB 90. Ox 56. Iratz 51. SMitx Aranz 54. Mde Pr 159. Ugalde Iltz 33. Erkiag BatB 120. Lab SuEm 196. Xa Odol 147. Berron Kijote 179. Ataño TxanKan 182. Albeniz 147. MIH 310. Izarditan: Iraola 58. Urruz Zer 143. Odol izerditan.Harb 292. Jartzen da odolezko izerditan. AA I 520. Ikusi zazute Jaungoikoa odolezko izerditan. Ag Serm 350. (Ref. a plantas).Rezumando savia.
Gaztaina on bat izerditan denean. Dv Lab 386. Landara izarditan astean. EEs 1917, 53. ” Arrautzak izerditan, huevos calentados en baño MarÃa o sobre el rescoldo” DRA, que cita a Lh, pero no lo encontramos en su dicc.
Sinonimoak: iz.
[izerditan] : izertzan (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es sudando
fr en sueur
en sweating
port suando
Testuinguruan
Bero honekin egun osoa izerditan nago. (Elhuyar hiztegia)
iraitzi, iraitz, iraizten || 1 du ad. Jaurti, bota. Eritasunak ustekabean hobira zuen iraitzi. 2 du ad. Norbait talde edo elkartasun batetik bidali. Ik. egotzi 3. Elizatik iraitzi nahiko zaituzte. Erresumatik iraitzia. 3 du ad. Digestioko hondakinak gorputzetik kanporatu. Abereek iraizten dituzten hondakinak. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
iraitzi. v. eraitsi
Sinonimoak: ad. Ipar.
[jaurti]: bota, egotzi, jaurti, jaurtiki, aurtiki Ipar., ohildu Zub., eragotzi Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) du ad. (Ipar.) expulsar, arrojar; tirar, lanzar (2) du ad. (Biol.) excretar
fr (1) du ad. expulser, lancer, jeter (2) du ad. (Biol.) excréter
en (1) du ad. to expel; to throw (2) du ad. (Biol.) to excrete
port (1) du ad. (Ipar.) banir; lançar, arremessar (2) du ad. (Biol.) excretar, expelir
Testuinguruan
Mendekuren baten zain, ikarak jota zebiltzan bazterretan; enplegatu azal-ilunak euren lanpostuetatik iraitzi zituzten eta inork ez zien beste lanik eman nahi. [Hona hemen gu biok, Dorothy Parker / Mirentxu Larrañaga (Alberdania-Elkar, 2006)]
adb. Txerriez edo basurdeez mintzatuz, muturrarekin lurra harrotzen eta astintzen. Ik. uxarka; uxarrean. Urdeok hilez gero, bareok induska (esr. zah.). (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
induska. (V ap. A ; H), induzka (Vc, G ap. A), iñuska (V-m ap. A ). “Hozando” A. Cf. 2 intxusa. Urdeok ilazkero, bareok induska. RS 379.
Sinonimoak: adond.
[muturka]: muturka, uxarka, uxarrean (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) adb. hozando, escarbando (2) adb. excavando
fr (1) adb. enracinement, creusement (2) adb. creusement
en (1) adb. rooting, routing, digging (2) adb. excavating
port (1) adb. cavando (2) adb. cavando
Testuinguruan
Urdeok hilez gero, bareok induska (esr. zah.).
adj. Ipar. Irrigarria, irri-egingarria. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
irringarri. v. irriegingarri.
irriegingarri. 1. (T-L), irringarri (B, BN-arb), erriegingarri. Ref.: Izeta BHizt (irringarri); Gte Erd 268. (Adj.). RidÃculo, cómico, que produce risa. “Burlesque” , “ridicule” T-L. Ez dire nihorentzat hirri egingarri. Hb Esk 6. Hanbatenaz irriegingarriago [soinekoa] zenbatenaz bera baita luzeago. Laph 95. Dona Johane Lohitzün izan denal entzün düke üskara bitxi eta erriegingarririk. ArmUs 1900, 63. Etzaizkizu bitxi, eta irringarriapur bat. JE Ber 73. Lehengo xapel turruta luze irri-egingarri hetarik bat buruan. Zerb Ipuinak 519. Bere alderdi bitxi eta irri-egingarritik. Vill Jaink 132. Turko gaizoak irringarri bilakatu ziren. Lf in Casve SGrazi 10. v. tbn. Prop 1876-77, 56. Elsb Fram V. HU Zez 73. Zub 43. Mde HaurB 83. Ardoy SFran 218. Irringarri: Bordel 173. Beude, beude, irringarriak oro irriz daude. (BN). Lander Eusk 1925 (IV) 47. 2. (Uso sust., precedido de gen.) Mundu guziaren irriegingarri. Laph 126. Oroen irri-egingarri bilakatzen ari zira. HU Zez 62. Dakitenen irringarri. HU Aurp 216. Eskualdun guzien irri-egingarri gintazke. Lf Murtuts 24. 3. (Uso adv.). De modo ridÃculo. Eskuara murdukatu nahiz, hirri-egingarri ere ari zauzku arrotzak. Barb Sup VII. Gero aitabitxi-amabitxiak irri-egingarri. Ox 40.
Sinonimoak: izond. Ipar.
[irri-egingarria]: barregarri, burlagarri, grazioso, irrigarri, komiko, irri-egingarri Ipar., irrigai g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es izond. (Ipar.) risible, ridÃculo, -a, irrisorio, -a
fr izond. (Ipar.) risible, hilarant, ridicule
en izond. (Ipar.) laughable, ridiculous
port izond. (Ipar.) risÃvel, ridÃculo(a), irrisório(a)
Testuinguruan
Ez nuen ez susmagarri ez irringarri gelditu nahi. [Mailuaren odola, Aingeru Epaltza (Elkar, 2006)]
Oinak edo eskuak estali barik. (Oñatiko euskeria)
Oñatiko euskeria
Ungurruntzian, ingurutsik, ingurutsian egon. Oiñak edo eskuak estali barik euki, esaterako afraketak kaltzetin barik edo sartu barik ibilli, azken fiñian haragixa bistan eukittia.
Sinonimoak: iz.
[ingurutsik]: ungurruntzian, ingurutsian (egon) (Oñatiko euskeria)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es con los pies y manos desnudos
fr sans couvrir les pieds ou les mains
en without covering the feet or hands
port sem cobrir os pés ou as mãos
Testuinguruan
Ingurutsik atera da etxetik. #gaurkohitza
Reply