Gaurko hitza

Tagged: T Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 3:52 pm on 2015/11/12 Permalink | Reply
  Tags: T   

  taket 

  1. iz. Hesola. 2. iz. (L) Zenbait arrainek defentsarako duen bizkar-hegatsa. 3. izond. Tentela, motela. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  iz. Bizk. [hesola]: hesola, pazota Ipar.

  izond. Bizk. [ergela]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (batez ere B) estaca, várgano (2) iz. (L) espina o aleta dorsal de algunos peces que les sirve de defensa (3) izond. (batez ere B) estúpido, -a, tonto, -a, necio, -a, zopenco, -a (4) tosco -ca, ordinario -ria (5) crecido -da, grandullón -a
  fr (1) iz. taquet, petit coin (2) izond. stupide, sot, sotte, idiot, -e
  en iz. stake, post
  port (1) iz. estaca (2) izond. estúpido(a), tonto(a)

  Entzun:

  Ez naiz gogoratzen kontatu dizuedanik taket bat zegoela haitzean sartuta, aspaldi batean bukanero batzuek han utzita, lurperatutako altxor baten kokapena markatzeko. [Peter Pan, James Matthew Barrie / Julen Gabiria (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  taket

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:36 pm on 2015/10/25 Permalink | Reply
  Tags: T   

  talka 

  iz. 1. Bi gorputzek, bata edota biak higitzen ari direla, elkarren kontra jotzean datzan ekintza eta ondorioa. Errepideetan maiz gertatzen dira autoen talkak. 2. Zenbait animaliak, bereziki ahariek, borrokan ari direla elkarri buruz emandako kolpea. • ahari–talka. Ik. ahari. || talka elastiko. FIS. Abiada eta norantzari dagokienean izan ezik, partikulek osorik dirauten talka. • TALKAN. adb. Talka eginez. Amezketako eliza–aita jaunak, ahari-apustu zalea izan zelako, ezin zuen bada egon ahariak talkan ikusi gabe.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  talka (G, AN, L; Hb ap. Lh, H), dalka (G-nav). Ref.: A; Lh; Gte Erd 66.

  1. (Sust.). Topetazo, testarada. “Tope, testerada” A. “Coup” Lh. “[Behiak] dalka ein dit (G-nav)” Gte Erd 66 (junto a adarka, topeka, etc., de otras zonas). v. talkada. Arri-mutillaren ostetik yarri nintzan zezen-talkaren begira bainegon. “Tope de toro”. Or Tormes 33. Bata besteari begira, arnasa artuz, burua makurtuki elkarri eltzen diote talka-ots aundiarekin. Or Mi 58. Ogei talka, ein ortan, erauntsiak ditu. “Golpes”. Or Eus 31. Lên-talka jo-artean itxaro dezagun. “Topetazo”. Ib. 29. Ez da astoaren dalkatik (adarkatik) hilko. EZBB I 108.

  Choque. Aurrekaldea olatuak eraiki ta ondartzan erori zan gero, talka-ots andiz [itxasontzia]. Zait EG 1951 (9-10), 75. Ango tximist-gurdi, etxea lango beribiltzar ta txirrinkin gai oro, itsu mustuan, lurra dardartuz […]. Orduak zioazkion gure mutil arrituari talka ikuskarriren bat noiz ikusiko. JKort EG 1955 (5-12), 91.

  2. (Adv.). A topetazos. Adarrak gora, talka oldartzen dira muuka izugarriz. Ibiñ Virgil 98.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [kolpea]: inpaktu, koska Ipar., burata Zub., txoke Heg. beh.

      [kopeta adardunez jotako kolpea]: tope, topeka, burata Zub.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) choque, colisión (2) topetazo, topetada, topetón (3)(Fis.) colisión, choque
  fr choc, heurt, impact
  en collision, crash, impact
  port choque, colisão

  Entzun:

  EZ DAGO LAINORIK

  Gaur ez dago lainorik eta gaua dator garbi,
  gutxitan ikusten da horrela, beldurra ematen du ia.
  Zerbaitek eztanda egitea izan daiteke irtenbide bat.
  Bake honetan jalgi dira gerizpeak
  eta aurpegia ukitu didate,
  inoiz gulakorik ikusi gabeak balira bezala.

  Ez zenuke lorik egingo
  zertan pentsatzen ari naizen jakingo bazenu.
  Astiro noa zugana, hankabakar noa zugana,
  denboran atzera egin nahi dut
  esku fosil bitzuokin ukitzeko
  jaio gabeko zure azala.
  Gure oraina ukatuko nuke
  zelan hilko zaren ikustearren.
  Zelai bat bezain zabal daukat eskua,
  aurrera jotzen dute handik zure ametsek
  eta hemen daude nireak talka itxaroten;
  esadazu ze asmorekin datorren zure barre urduria.
  Esadazu, egingo didazun zulo horretan
  geratzeko asmorik duzun.

  [Tundra, Igor Estankona (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   
• 

  Maite 2:14 pm on 2015/10/09 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txainku 

  iz. eta izond. Batez ere Zub. ‘maingua, herrena’ (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txainku (BN, S; Gèze), xainku (-kh- L, BN, S; SP, Arch VocGr 206, Dv (S), H (-kh-)), xanku (L, BN, S; -kh- Lecl), txanku, tzainku (S). Ref.: A (txainku, xanku, tzainkü); Lh (xainkhu, xank(h)u); Lrq.

  Etim. Relacionado con maingu, etc. La inicial tx- ez el resultado de una palatalización expresiva; v. FHV 187s.

  1. Cojo. “Txañkü, boiteux” Gèze. “Cojo. Txainküa zankotik, gezurtia mihitik (S), al cojo por la pierna, al mentiroso por la lengua” A. v. maingu, txangi, 1 txanket. Ezta hon hirietan horik hazteritsü, txankü, zahar edo mankhatürik ta nausi gaberik. Egiat 267. Jüjatü beitütüzü zük bersetak hobe, / xainkü zirenak, arrimürik gabe, / hen egilik beitziren zure adiskide. ‘Des couplets boiteux’. Etch 460. Gezürtia xainkhia beno lehen atzamaiten da. Arch ms. (ap. DRA). Ãœtsiek ikhusten die, txañkiak xüxen dabiltza. Ip Mt 11, 5 (v. tbn. Mt 15, 30). Xainkhüz edo zerbait mainkhüdüraz soldadoguatik solthü dienen thalla bat. ArmUs 1892, 141. Eta [xuberotar] hunek: “Ez! Xankü (maingu) nündüzün”. Larre ArtzainE 204. v. tbn. EvS Io 5, 3.

  (Como sobrenombre).  Harat so, hunat so… bertanxko ikhusten dü Pette txañkhü, miñebesian mahats biltzen. GH 1934, 391 (v. tbn. más ejs. en la misma pág.).

  “Kadera txainkü düzü (S)” Gte Erd 303 (junto a kilika da silla, aulkiaren ankak kilikolo daude, etc., de otras zonas).

  2. Cojera. Han, eztate okherrik, makürrik, ezetare txankürik. Egiat 185. Alhabak kaska bat hartü, hartarik xankhü batü! GAlm 1937, 55 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz./izond. Zub.

      [herrena]: hanka-motz, herren, maingu, txanket, koxu Bizk., kojo Gip., zango-motz Ipar./Naf., urgun Naf.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cojo,-a
  fr boiteux, -euse
  en lame person
  port coxo m, -a

  Entzun:.

  “Txainküa zankotik, gezurtia mihitik (S)” [al cojo por la pierna, al mentiroso por la lengua]. Orotariko Euskal Hiztegia 

  

  txainku (Wikimedia Commons, The Lame Child. Illustration by Kate Greenaway for Robert Browning’s “The Pied Piper of Hamelin”)

   
• 

  Maite 7:55 am on 2015/10/06 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txaratila 

  iz. Iruteko ardatza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [txaratila] : txirrika, ardatz, tortzel, txabila (Adorez Sinonimoen Hiztegia eta Labayru Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) huso, carrete grande en que se recoge la lana o el hilo.  (2) péndulo de madera al que hacen girar las hilanderas para retorcer el hilo.

  Entzun:

  Hari luzeak ateratzen ditu, eta ondoren hari berriak eransten dizkie txaratilari eraginez. Horrela behin eta berriro, hariari nahi bezalako lodiera eman arte. Normalean 3 m inguruko luzerako soka egiten du. [Albarkagintza, Juan Elgarresta (Euskonews & media, 2003)]
  

  

  txaratila (Euskonews & Media)

   
• 

  Maite 7:47 pm on 2015/09/26 Permalink | Reply
  Tags: T   

  teknologia 

  iz. 1. Gizakiak erabiltzen dituen tresna, makina, prozedura eta metodo teknikoen multzoa. 2. Tresna, makina, prozedura eta metodo tekniko hauen garapenari buruzko azterketa edo ezagutza. 3. Industria edo sektore jakin batean erabiltzen diren tresna eta prozeduren multzoa. Altzairugintzaren teknologia. • teknologia elektriko. Elektroteknia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Laburdura: iz.
  [teknologia] : Teknol. (Euskalterm)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es tecnología
  fr technologie
  en technology
  port tecnologia

  Entzun:

  Bai, nekez uka daiteke enpresan teknologia berriek izan duten eragin itzela.  [Txanponaren bi aldeak, Iñaki Heras (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  teknologia (Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0)

   
• 

  Maite 10:24 am on 2015/09/24 Permalink | Reply
  Tags: T   

  trabes 

  1. iz. Apustua. Herenegungo idi-proban trabes asko egin ziren. 2. iz. Zeioa. 3. iz. Trenbideetan, horizontalki eta erreiekiko elkarzut ezartzen diren zurezko, metalezko edo hormigoizko piezetako bakoitza. 4. iz. Langeta. Ate-trabesa. 5. adb. Zeharka; oker. Kotxea trabes aparkatzen da hemen. Gauza guztiak trabes doazkio. 6. adb. Noraezean. Artaldea trabes utzi du oihanean.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: adond. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zeharka]: alboka, aldamenka, saiheska, trebes, trebesean, trebeska, zeharka, zeharretara, albokera Bizk., lapranean Bizk., bazterka g.e., eslai g.e., soslai g.e., zehar zah.

  trabes iz.

      [apustua]: apustu, dema, desafio, pario Ipar., postura Bizk., apostura Heg. beh., proba Heg. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) apuesta (2) azuela (3) [trenbidekoa] traviesa (4) travesaño, larguero || adb. (B) h. trebes torcido, -a; torcidamente, malamente, equivocadamente (2) (B) sin rumbo, a la deriva, sin una meta concreta
  fr iz. (1) pari (2) adb. en travers
  en iz. (1) bet
  port iz. (1) aposta

  Entzun:
  

  Poetikotasuna zernahik eragin baitezake, ez bakarrik Lizardiren basoek eta urtaroek, trabes egingo nuke naturak berak baino are poetikotasun gehiago jariatzen dutela pertsonaien arteko isiltasunak eta pertsonaien baitakoak; esaten ez dena eta isilpeko tentsioa kontatzeko moduak poetikotasun gehiago jariatzen dutela esaten denak baino. [Poetikotasuna, Trabes (Hitz beste, 2015-09-23)] (Berria.eus)

  

  trabes (Pexels, CC0)

   
• 

  Maite 8:00 am on 2015/09/08 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tankalo 

  izond. Zentzu edo adimen txikikoa, zentzugabeki mintzatzen edo aritzen dena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘ergel’)

  Sinonimoak: izond.
  [tankalo] : lerdo, ergel, tentel, memelo, lelo, txepel, mozolo, inozo, babo, zozo, xoxo; [referido al hombre] tonto, tontolo; [referido a la mujer] tuntun (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (B) tonto, -a, lelo, -a, fatuo, -a, bobo, -a, necio, -a
  fr imbécile, stupide, bête
  en stupid, dumb, foolish, silly, idiot
  port tonto(a), leso(a)

  Entzun:
  

  Tankaloak jakin beharko luke Bilbon euskaraz hitz egin dela, eta hitz egin izan dela (bide batez, Oregonen ere euskara entzun litekeela).  [Hemen, siux bat, Goizalde Landabaso (Larrepetit, 2015-09-08 )] (Berria.eus)

  

  tankalo (Irudia: fotogramas.es)