txakil

adj. Bizk. g.er. Pertsonez mintzatuz, kemen gutxikoa, ahula. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 txakil (V; Zam Voc), txankil (V-arr-oroz-m), txakillo. Ref.: A (txakil, txankil); A Apend.

“Pelafustán, hombrecillo de poco fuste. (Parece contracción y diminutivo de otzak ill)” A (v. FHV 511). “Enclenque” Ib. “Txintxirrindun seiñak baiño buru geiago eztauko gizon txakil onek” Ib. (s.v. txintxirri). “Ulizain egunetan etorteko ta bape etorri ez a, txakila alakoa, […] y aquel lelo no vino” Ib. (s.v. ulizain). “Enclenque” A Apend. Cf. 1 txakal. v. 2 ttakala.

Arira eztatozan itauneak gizon txakillak egiten dabez. A BeinB 89. Alperrik bestearen aotik txakilla, oskilla ta bildurtia ta edozetariko iraiñak entzun. Ib. 90. Gazte nagi, txakill batzukaz bat egin da. Ag Kr 223. Eztirala gizon guztiak aizedun, txakillo ta buru ariñekoak. Ib. 56. Abarketadunak ostera arintxoagoak, txoro ta txakillagoak [dira]. Ag G 95.

Badaezpadako biotz aldakor txakillak. Ag G 35.

2 txakil. “El aro de la extremidad de la cadena” Asp Leiz.

3 txakil. v. zakil.

Sinonimoak: izond. Bizk. g.e.

    [ahula]: ahul, argal, maiskar, makal, maskal, mehe, mengel, enul Ipar., erkin Ipar., erpil Ipar., flako Ipar., malet Ipar., mendre Ipar., kaden Bizk., meko Bizk., herbal Ipar./Naf., aloxo g.e., gelbera g.e., magalo g.e., debil Heg. beh., enkel Ipar. g.e., entoil Ipar. g.e., flux Ipar. g.e., hozkil Bizk. g.e., makar Bizk. g.e., gelge Gip. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es izond. (B) enclenque, de poco fuste, de poco fundamento
fr malingre, chétif, faible, fragile
en sickly, weak
port adj & mÆ’ enclenque, adoentado(a)

Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

txakil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)