zira

1 iz. Arropen gainean jartzen den jantzi irazgaitza. Eskuan arpoia, soinean zira. 2 iz. Zirak egiteko erabiltzen den ehun irazgaitza. Arroparen gainetik, zirazko txamarra zabalak. Itsasora ateratzeko, zirazko galtzak jantzi zituen. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

zira. 1. (B, BN ap. A; Dv, H, VocB <zara>), zirai (L, BN, S ap. Lh ).
Betún. “Cirage” Dv. “Cirage de chaussure” H. “(B, BN), betún. Zapata lodiak urina emanez guriago gelditzen dira zira emanez baiño, los zapatos de cuero grueso se quedan más blandos dándoles grasa en lugar de betún” A. En VocB figura zara ‘betún, lustre’ que sin duda se trata de una errata por zira, puesto que tbn. hay ziratu ‘embeturar (sic), lustrar, dar lustre o sacar lustre’. v. ziraje. Idako pike, ezko likin, itsas-tipula, lupu-belar kirats eta zira (bitumen) beltzarekin naasita. Ibiñ Virgil 103. (BN, S ap. A ; Chaho, H).
“Cire à cirer un parquet” H. “Cera” A. 2. (V-m, G, AN, L ap. A), zia (V-m, G-azp ap. A), xira. Impermeable, prenda de vestir impermeabilizada. “Encerado, impermeable” A. “Impermeable” Ib. Cf. Echaide Orio 141: “Sira, prenda impermeable, antes encerada, ahora de plástico, que emplean los pescadores para resguardarse de la lluvia o del frío. Se llama también sira a los impermeables de plástico o de nylon ligeros, no de abrigo, que se emplean en general para la lluvia”. Arrantzaliak, beren sudesta, zira eta barrendik sagardoz alkitranatuak. Iraola 115. Iñaxi: ekarri zazu nagusiyaren zira, ia nola ematen diyon. Alz Bern 71. Arratsaldia an pasatuta / illuntzian erretira, / bote batian amasei lagun, / danok ziraren azpira. Arrantz 143. T’egualdi txarrez soñeko-zira, / txano, zuezta buruko dira. Inzag EEs 1915, 6. Eskuan arpoia, zoñean zira. Ldi BB 138 (v. tbn. el mismo ej. en SMitx Aranz 231). Kaki kolorezko zira bat. “Impermeable-gabardina” . EAEg 8-1-1937 756. Ondoren, iltoki edo mataderi batean izan giñan. Xira bana eta gorro bana jantzi arazi zizkiguten. Aiek garbitasunak eta aurrerapenak! TxGarm Auspoa 177, 24s. Xira arin bat ere / gañetik bazan da. Zendoia 65. Asto-saskiak estaltzeko izaten genitun zira lodi zabal aietako bat. Ataño TxanKan 139. ZIRAZKO. De tela impermeable.
Jasten ditue zirezko soñak, euria bada. Ag Kr 61. Itsasora ateratzeko ordua etorri zanean […] zirazko galtzak eta zirazko beste soñekoak jantzi erazi zizkion. Etxeg Itzald II 183. Zumitzezko otartxoen babespean eta zirazko estalpeetan dute gerizpe gizon eta emakumeak. TAg Uzt 37. Jantzi zituzten arroparen gaiñetik zirazko txamar zabalak. Etxde JJ 256. Zirazko jantziak jantzita. Etxabu Kontu 141. Zirazko galtza ta jakea. Ib. 120.

Sinonimoak: iz.

[zira]: euri-kapusai (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. chubasquero, impermeable
fr iz. imperméable, ciré
en iz. (Ipar.) notebook
port iz. raincoat

Testuinguruan

Itsasora ateratzeko, zirazko galtzak jantzi zituen. (Elhuyar hiztegia)