Gaurko hitza

Updates from maiatza, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:04 pm on 2016/05/31 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  telesail 

    iz. Telebistarako filmatutako film edo programa, hari edo gai komun batekin lotutako hainbat atalez osatua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. teleserie
  fr iz. feuilleton télévisé
  en iz. television series
  port iz. Tv série de televisão

  Norvegiako telebista publikoak Okuppert (Occupied) izeneko telesaila sortu du. 90 milioi koroa (9,7 milioi euro) erabili ditu, ondo erabili ere.  [Fikzioa eta errealitatea, Goizalde Landabaso (Larrepetit, 2016-05-31)] (Berria.eus)

  

  telesail (FlickrCC, Geoffrey Chandler)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:39 pm on 2016/05/30 Permalink | Reply
  Tags: X ( 52 )   

  xingar 

  iz. Ipar. eta Naf. ‘urdaiazpikoa’ (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

      [urdaiazpikoa]: urdaiazpiko, pernil Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN/Ipar.) carne de cerdo; tocino
  fr iz. (GN/Ipar.) lard
  en iz. bacon; pork
  port iz. (GN/Ipar.) carne de porco; toucinho

  Labearen gaineko zartaginaren barnean xingar puska eta arrautza bi erretzen ari ziren olioan plisti-plasta.  [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  xingar (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 9:15 am on 2016/05/29 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eztanda 

    iz. 1. Leherketa, bereziki bortizki eta hots handia eginez gertatzen dena. Gas-bonbonaren eztandaren ondorioz, etxea suak hartu du. 2. Leherketa batena bezalako zarata handia. Kanoien eztanda entzun zen. 3. HIZKL. Kontsonante herskariei dagokienez, inplosioa eta leherketaren arteko unea, tentsiorik handiena izaten denekoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [leherketa]: leherketa, lehertzapen, zapart Ipar., zartatze Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) estallido, explosión (2) estruendo
  fr explosion, détonation
  en explosion
  port (1) estouro, explosão (2) estrondo

  Errebolta isil bat sentitzen zuen inguruan; hitz bat larregi esan eta eztanda egingo zuen.  [Parisen sabela, Emile Zola / Karlos Zabala (Alberdania-Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  eztanda, #27hizki27argazki (FlickrCC, Dabid Martinez)

  Ikusi “eztanda” hitza Dabid Martinezen #27hizki27irudi egitasmoaren blogean.

   
• 

  Inaki Agirre 7:35 pm on 2016/05/28 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txonta 

   iz. ZOOL. Fringilidoen familiako eta Montifringilla eta Fringilla generoetako hegazti paseriformeen izen arrunta. • txonta arrunt. 15 cm ingurukoa da eta moko sendoa du. Arrak buru eta lepo grisa, bizkar arrea eta sabelalde arrosa ditu. Emea arre-berdexka da. Arrunta da (F. coelebs). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  txonta (V; Arzdi Aves 164). Ref.: A; SM EiPáj.

  1. “Pinzón, cierto pájaro” A. “(Fringilla coelebs), pinzón vulgar” MItziar Txoriak 173. Cf. Baraib RIEV 1907, 353: “Chónta, pinzón, ave del orden de los pájaros”, y VocNav: “Txonta, nombre vasco del pardillo”. Txori kaiolaz beterik dago, ainbat txori politez beteta: kanarioak, txontak, kardantxilluak, tariñak […]. Alzola ZArg 1957, 249. Emen, zearo asarretuta txonta arra ‘pin-pin’ joaz… Aldendu gaitezen, Iñaki, kabira sartu nai dik eta… MItziar Txoriak 173.

  2. (G-azp ap. Gte Erd 287). Tonto.

  Gaztelaniaz ere erabiltzen da:

  Él y Palento y Domenion y yo pasamos aquella noche a la puerta de la perrera municipal con todo el pueblo y no pudimos echarle mano, y luego Santi se mete a ratos en la cuadra y a ratos anda por la casa como una chonta tocada, y ahora está con el hacha porque no puede hacer otra cosa. (El cementerio vacío, R. Pinilla)

  Sinonimoak: iz.

      [negu-txoria]: elur-txori, neguta, negu-txori Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (species. wikimedia.org):

  es (Zool.) pinzón vulgar
  fr (Zool.) pinson des arbres
  en (Zool.) common chaffinch
  port (Zool.) tentilhão

  Txori kaiolaz beterik dago, ainbat txori politez beteta: kanarioak, txontak, kardantxilluak, tariñak […]. Alzola ZArg 1957, 249. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Baina ez hadi txonta izan, hainbat gaiztoagoa baita bikea zauriaren gainera hire bota behar tamal hori. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txonta (FlickrCC, mongider)

   
• 

  Maite 1:46 pm on 2016/05/27 Permalink | Reply
  Tags: J ( 83 )   

  jalgi 

    (Ipar.) 1. da/du ad. Atera. Bizirik jalgi baitzen hilobitik. Euskara, jalgi hadi plazara, jalgi hadi kanpora! Hagin bat jalgi diote. 2. Ik. jalki. 3. Ik. jaulki. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jalgi (BN; SP, Ht VocGr 426, Dv, H; y- Lecl, VocBN), jalki (-kh- S; -kh- Gèze, Dv (S), H), jali (BN-arb-ad-lab; Dv (BN), H), jelgi (BN; Dv, H), jelki (Dv (-kh-, S), H), jaulgi (H), jaulki (H). Ref.: A (jalgi, jali, jelgi); Satr VocP (ialgi); EAEL 28, Gte Erd 169, 182, 193, 212.

  Tr. Documentado ya en Dechepare, es usado por autores bajo-navarros y suletinos; desde mediados del s. XIX tbn. se encuentra en algún escritor labortano y en el XX en algunos meridionales. Los suletinos emplean sólo jalk(h)i hasta principios del s. XIX; a partir de esta fecha hay tbn. algunos testimonios de jelk(h)i. Durante el s. XX se va imponiendo entre los bajo-navarros la var. jali, documentada desde fines del siglo anterior, o antes, si tenemos en cuenta el sust. vbal. yalte- que usa Goyhetche (37 y 245), además de un más usual yalgiten; cf. en BN-ad yaltzen / yali (EAEL 28 y 252). En DFrec hay 19 ejs. (8 septentrionales) de jalgi, 9 de jalki, 6 (5 sept.) de jali, 3 de ialgi y 1 de yalgi. En algún autor meridional como Ibiñagabeitia el uso de la var. jalki puede deberse a identificación con jaulki, jalki ‘desgranarse’.

  Etim. Para su posible relación (alternancia e-/ja-, de e- + e-) con elki, ilki, y tbn. con jaulki, v. FHV 63, nota 7, y 515.

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [irten]: atera, irten, ilki Ipar.

      [atera]: atera, idoki Ipar., ilki Ipar., edeki Ipar./Naf. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. (Ipar.) salir (2) da ad. Ik. jalki (3) du ad. (Ipar.) sacar; obtener (4) du ad. Ik. jaulki
  fr (1) da ad. (Ipar.) sortir (2) du ad. sortir, extraire
  en (1) da ad. to go out (2) du ad. to take out, to get out
  port (1) da ad. sair

  KONTRAPAS, Bernat Etxepare , 1545

  Euskara,

  jalgi hadi kanpora!

  Garaziko herria

  benedika dadila,

  euskarari eman dio

  behar duien tornuia.

  Euskara,

  jalgi hadi plazara!

  

  jalgi (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 6:48 pm on 2016/05/26 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zokor-mazo 

  izond. Baldarra, zakarra.

  Sinonimoak: izond.
  [zokor-mazo] : baldarra, zakarra

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) mazo para desterronar (2) (lgart.) destripaterrones, tosco, -a, cazurro, -a, palurdo, -a
  fr (1) maillet à émotter (2) paysan, -anne ; croquant, -e ; cul-terreux, cul-terreuse
  en (2) rough, boor
  port (1) maço para desterroar (2) tosco(a), casmurro(a), bronco(a)

  Zezen-plazetako plazerrik bizitzeko gai ez den zokormazo honek sentiberatasun teluriko gutxi izango du, seguru, baina seguru dago, halaber, ez duela zezen batek harrapatuko udako solstizioaren bezperetatik uda bukatu artean han-hemen burutuko diren odol festetan, ez bada zezen batek ihes egin duelako malekoiko terrazetaraino. [Zezenak dira, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2016-05-25 )] (Berria.eus)

  

  zokor-mazo (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 10:30 pm on 2016/05/25 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eskupainu 

   iz. Eskuak, aurpegia, etab. lehortzeko erabiltzen den oihala.

  Sinonimoak: iz.
  [eskuoihal]: eskuoihal, eskuzapi, xukadera, toalla (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru, Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es toalla
  fr serviette
  en towel
  port toalha

  Eskuetan zuen eskupainuarekin lehortu zituen eskuak!

  

  eskupainu (Pixabay, CC0 Public Domain)