Gaurko hitza

Updates from abendua, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:09 pm on 2016/12/31 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txotxo 

  Mutilentzako lagunarteko bokatiboa. Ik. txo.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txotxo (Lar, H (<ch-> V, G)).

  1. Chocho, que tiene demencia senil. Nausi edo etxeko andre denean, seme bat edo alaba bat egon bear du aite zar baten, txotxo biurturik dagon baten, eta ama zar inpertinente oñen geinen iziñ dagoken baten sujezioan eta obedienzien? (Ororbia, 1758). ETZ 107. Biyai bakarrik jokatuko’iet / segan, konforme badia, / ainbeste ezpadira ni tentatzeko oik / zer aitona txotxo paria. Tx B I 226.

  2. (V-gip ap. Iz ArOñ; G-azp). Tonto. “Txotxúak, chocholos” Iz ArOñ.

  2 txotxo.

  “Golosina, dulce (‘chocho’ en Navarra)” LE-Ir. Ain sinpletáko daukáte Jangoikoa, ustebaitúte pagátzen déla errézu útses obra onikgábe, nola aurra txótxos? LE in BOEanm 888. ‘Ez sanduari botoa ta ez aurrari txotxoa’ dio errefranak, ta adiarazi nai du ezi ofrezitua eskatzen duela (65)” LE-Ir. Ez uste berak txotxoak orren errez egiten ziranik. Ezta mataxak ere. Anab Poli 76 (donde a continuación explica que se hacen al fuego con azúcar, café y leche). Bestetan alako mataza zuriak egin eta guraizeakin kilx, klax, aidean joaten ziran txotxo zuriak. Ib. 76s. Pastel-apurrak zirala, txotxo-puskak, osatu gabeak, zirala, “libre” zeukan nai aña jatea ta pastel ta txotxo osoak jan naita ere ez lioteke aitzaki aundirik jarriko. Ib. 77.

  3 txotxo (V, G; Ort Voc), txutxu. Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.

  1. “Palabra con que se llama a los muchachitos” A. “I, txotxo, zeiñek apurtu jok kristala?” Elexp Berg. Cf. Echta Jos 206: Gaztetan zerbait okerra ta arroa izan zalako ezarri eutsen Txotxo-arro ezizena, y 113: Gaztetan egon zan ogipeko Txotxo-tontorren etxean. v. 2 txo (2). Manutxu itxi izu / mollan bitxiguba, / erdu antxi antxikan, / ene koitaduba, / erdu ona, Txomintxu, / erdu, neskatilla, / ariñ kaderak, txutxu, / Jesusaren billa. Echag 28 (versos en dial. vizcaíno). Txotxo, obe dok beti eskuan txoria, / gordetea seguru naiz izan txikia. AB AmaE 280. Ni baiño geiyago az, txotxo. A BGuzur 126. Etxekoa dozu neskamerik onena, txotxo. Ag Kr 110. Txotxo, zelan dok eure izena? Echta Jos 18. Txotxo, zegaitik eruan dok nire txapela? Kk Ab II 69. Eukiko dok, txotxo, ugari zegaz urdailla bete. Bilbao IpuiB 129. Ez zaitez kirtena izan, txotxo. Erkiag BatB 70. I burutik hago, txotxo! Osk Kurl 129. v. tbn. Zam RIEV 1907, 424. Ort Oroig 118. Otx 125. Anab Poli 53.

  2. Grumete. Cf. Echaide Orio 113: “Chocho, chico joven que trabaja a sueldo en una embarcación, limpiando, haciendo recados, ayudando en la cocina, etc.”. v. 2 txo (4). Enotsan esan gura izen Batxi Satika nintzenik, osterantzean eztakit zer iazoko zan-da. Txotxo-tzat artu ninduen. A BGuzur 141.

  Sinonimoak: interj. Bizk.
  [txotxo] : txo, motel, mutiko (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  [txotxo] : to, txo Bizk. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

  es iz. (B) voz para llamar a los muchachos
  fr voix pour appeler les garçons
  en voice used to call the boys
  port voz para chamar meninos
  

  Etxea inguruan, auzoak zoratuta neukazan, esanaz: “Hi, txotxo! Ea beti gauza bera joteari izten deutsaan nonoiz! “.  [Rufino Arrola, Vulkanoren atzamarrak, Xabier Amuriza (Soinuaren liburutegia, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txotxo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:13 pm on 2016/12/30 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zahitsu 

  adj. Zahi asko duena. Bihia irindu denean ageri da irintsu den ala zahitsu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zahitsu (Dv > A), zagitsu (B ap. A).

  1. (Cereal, pan) de mucho salvado. Otasa: ogi zaitsua, beltz xamarra. In Insausti 282n.

  2. zagitsu (B ap. A), sahitsu (SP). Casposo. “Buru sahitsua” SP.

  3. (Dv > A). “Farineux, en parlant des fruits” Dv.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  esizond. (1) que tiene mucho salvado/(harina) de mucho salvado (2) casposo/sa, lleno/na de caspa
  fr plein(e) de pellicules
  en covered in dandruff
  port casposo(a), caspento(a)

  Zahitsu halakoa!

  

  zahitsu (Argazkia: IMD dermatologico)

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2016/12/29 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  beleratz 

  adj. Zub. Ernea, sendoa. Fedea sekula baino beleratzago zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  beleratz (BN, S; H, Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh. Vigilante, atento; activo. “Beleratz. Id. belerazki (BN, S), belazki. Sérieusement, soigneusement, courageusement” H (que cita a Mst e Ip). “Vigilante” A. “Beleratz-etxeki (S), velar, vigilar” Ib. “Actif, alerte. Agüdo, erdotz, lerdotz, aillart, pherestü, erne, traholari, langile, beleratz” Lh Eusk 1919-20 (II) 79. Arren zer dirokegü zük eta nik, ene irakurzale khariua, besterik phensa, baizik ere behar dütügüla gure phensamentiak beleratz etxeki eta gure egin ahalak oro bihotztoiki enplegatü. Mst XVI. Hori dela kausa, bat bederak beleratz izan behar dü bere tentazionetan gainen. Ip Imit I 13, 1 (Mst arrankürareki izan behar lüke). Azken hirur hilabetetan baraxtürik zen prefosta, bena fedia seküla beno beleratzago zian, ezi üsü komüniantzen zian. Herr 21-7-1960, 3.

  Sinonimoak: izond. Zub.

      [sendoa]: azkar, bortitz, errutsu, finko, gotor, indartsu, irmo, sendo, tinko, zozkotsu, bizitore Ipar., fermu Ipar., martzal Heg., errime Bizk., zindo Bizk., fier Ipar./Naf., indarti g.e., tenkor g.e., erskon zah., firme zah., fuerte Heg. beh.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Z) firme, activo, -a, vigilante
  fr izond. (Z) déterminé, résolu, vigilant
  en izond. (Z) firm, determined, resolute
  port izond. (Z) firme, ativo, -a, vigilante

  Bat bederak beleratz izan behar du bere tentazioen gainean.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  beleratz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:35 pm on 2016/12/28 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ilgoropil 

  Oharra: sarrera hau txantxetakoa da. Nolanahi ere, gerta liteke hasierako esaldi hau edozein momentutan kendu behar izatea…
  

  Orotariko Euskal Hiztegian (autore ezezaguna)
  

  Sinonimoak: iz.
  [ilgoropil] : croissant (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. dulcísima torta con forma de luna creciente, cruasán, croissant
  fr croissant
  en croissant
  port croissant

  Kriston ilgoropil goxoa gosaldu dut gaur!  [Ilgoropilak gosaltzeko, Joseba Gorriak (Tokikom News, 2016-12-28)]
  

  

  ilgoropil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:30 am on 2016/12/28 Permalink | Reply  

  Hautatu #GaurkoHitza2016 

  Iritsi da 2016ko #gaurkohitza hautatzeko txanda. Zein duzu gustukoen ondorengoetatik? Hautagaiak hilabetez hilabete sare ezberdinetan gehien zabaldu diren hitzak dira.  Urtarrilean, adibidez, “zur” hitza izan zen hedatuena; otsailean, aldiz, irusako… Egin klik ikonoaren gainean, hitz bakoitzari buruz gehiago jakiteko.

   
  
   

  Orain hitzak garbi dituzula, zein duzu gustukoen? Bozkatu #GaurkoHitza2016! Urteko azken egunean, gaueko 12:00etan itxiko da bozketa. Animatu eta egin klik!

   
• 

  Maite 8:09 pm on 2016/12/27 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kereta 

  iz.  Kanaberak edo kidekoak bilbatuz egiten den hesi, ate edo zernahi gauza. Etxeko keretatik azken agur bat. Kereta hagak. Kanaberazko kereta batzuen gainean etzanik. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [xeila]: xeila Ipar., keheila Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (batez ere Ipar.) cancilla, puerta rústica, puerta de cercado
  fr portail
  en gate
  

  Etxeko keretatik azken agur bat.  (Hiztegi Batua)

  

  kereta (Argazkia: Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2016/12/26 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  belendrin 

  izond. Bizimodu desordenatua daramanaz esaten da. Agure txiki belendrin, bost bizar eta sei hagin. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  belendrin (V-gip), belendin. Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg.

  “Beléndriñ, beléndriña, de vida desarreglada; arrimado? Se dice v. gr., de una oveja que comienza a comer una yerba y la deja, comienza con otra y también la deja y sigue así” Iz ArOñ. “Belendriña, viejo alegre” Zumalde (comunicación personal). “Traviesa, brujilla. Zetan dabill gure neskatilla belendriña? Umeei, neskatilei batez ere, esan ohi zaie maitekiro” Elexp Berg. Neure emazte belendin / kata-usaia deragin, / ortzak galdu ditun eta / ire pertzak egin din. ‘Oh esposa mía, te pareces al cuervo’. Canc. pop. in Or Eus 67. Eztauka mozkorra gaiztoa. Atso zarra belendrin, ire azkenak egin din (G-goi). A EY IV 80. Agura txiki belendriñ, bost bizar da sei agiñ. Iz ArOñ s.v. agura.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Google Translate):

  es izond. persona de vida desordenada
  fr personne de vie désordonnée
  en person of disordered life
  port pessoa de vida desordenada

  Nahi duzu norbait zigor batzuen bila bidaltzea, neska belendrin hau zuzentzeko? [Filosofia apaingelan, Sade / Juan Martin Elexpuru / Bego Montorio (Txalaparta, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  belendrin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)