Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:00 pm on 2020/01/15 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adiakatu 

  ad. da. adiakatu, adiaka/adiakatu, adiakatzen|| Adia egin.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adiakatu.

  1. “Endechar” Lar.

  2. (G ap. A, que cita a Ur). Lamentarse. Esaten diete: kantatu dizugu eta ez dezute dantzatu; negar egin degu eta etzerate adiakatu. “Planxistis” . Ur Mt 11, 17 (Lç deithorerik egin, He nigarrik isuri, TB, Ip, Echn nigar(rik) egin, Ur (V), Ker nigar(rik) egin, Dv nigarrez egotu, Or galtzarra jo). (Part. en función de adj.). Zure miña asetasun elkor bezin adiakatuaz ordainduko zaizun bildur izan. “Con una satisfacción tan gemebunda como estéril” . Zink Crit 44.

  3. Decir (cantar, etc.) gimiendo. Aize barna abesti bat / adiakatu nun. “Breathed” . Zait Gold 158 (trad. de “The Arrow and the Song” de Longfellow).

  4. adikatu (Hb). “Prodiguer les adieux” Hb.

  Sinonimoak: ad.

  [adia egin]: adia egin, deitore egin, intziri egin, auhendatu Ipar., deitoratu Ipar., erostatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. gemir, plañir
  fr da ad. déplorer, gémir, se lamenter
  en da ad. to moan, to groan
  port da ad. gemer, (chorar depressivamente)lamentar

  Negar egin dugu eta ez zarete adiakatu.  (Hiztegi Batua)

   

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:50 pm on 2020/01/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pasaratu 

  ad. pasaratu, pasara, pasaratzen. du ad. Heg. Hari eta jostorratzez bilbe moduko bat eginik, saretu den ehuna bete, edo urratu edo zulatu dena josi. Ik. sareztatu. Galtzerdi saretua pasaratu. Zarpa zaharrak hari zaharrez pasaratzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pasaratu. (G). “Zurcir” Garate 2. ª Cont RIEV 1933, 101. v. pasaiatu, pasaieztatu. .  Hemendik moztu, hortik ebaki, hango urratua pasaratu eta hemen adabakia ipini, ez da Berlangak gogoan zeukan soinekoa ezagutuko duenik. Euskal idazlan guztiak (1988). “>MEIG I 192. Zarpa zaharrak hari zaharrez pasaratzen. Euskal idazlan guztiak (1988). “>MEIG VIII 99.

  Sinonimoak: ad. Heg.

      [sareztatu]: saretu Ipar., sareztatu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. du ad. (Heg.) zurcir, remendar, repasar
  fr raccommoder, repriser, recoudre
  en darn, sew up, mend
  port costurar, coser, cerzir

  Galtza zahar hauek pasaratzen ari naiz.  (Elhuyar hiztegia)

  

  pasaratu (Argazkia: WikiHow)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2020/01/13 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zergati 

  iz. Zergatikoa.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zergati.
  

  1. zergaiti, zegaiti, zergatik, zergaitik. Motivo, causa, porqué, razón. ” Zergaitikxa [sic] (filos.). Causa. Berezko gauzen zergaittikxa esaten dogu natura ” Etxba Eib. . “El porqué, el motivo. Esairazu zure asarrien zergaitikxa, […] dime la causa de tus enfados” Ib. ” Gauzak berutz jaustian zergaitikxa da astuntasuna, […] la causa de que las cosas caigan es la gravedad” Ib. v. zergatiko (2) ; cf. zergatik.
  Esaera onen zergatiya (arrazoia) da […]. BPrad EEs 1913, 212. Zergati oiek eta beste batzuek gelditu arazi dute abereen aurrerapena. ForuAG 325. Geure gauzai deutsen gorrotu biziaren zio ta zergaitia argiro erakusten dauskue. Belaus LEItz 109. Erabaki zuten Jesuseri eriotza ematea ta batere zergatik gabe, ojuka atera zuten Pillatos bildurtiagandik. Inza Azalp 67. Zoritsua gauzaren zegaitia ezagun al dauana! Amez EEs 1928, 84 (ap. DRA). Ire zegaiti edo arrazoi orrek […] lurrezko ankak dizkik. Euzk 1930, 371. Maitasun onek bere jatorri ta zegaitia Jaunagan daukala argiro dakusgu. Eguzk LorIl 121 (ap. DRA). Esan zegattija. Otx 54. Beste nunbait billatu bear zan zergatia. TAg Uzt 162. Auxe izan da, ba, ni onera etortzearen zergatia. Ib. 194. Itzetutako egunean azaltzen ez bada, edo bere zergatia adierazten ez badu. “Causa” . EAEg14-6-1937, 1810. Zegaitiren bat ba-dau, ostean ez leuke eskatuko. Larrak EG 1958 (9-12), 334. Badu kausa bat, zergati bat. Vill Jaink 52. Zergati berdintsuek gertakari berdintsuak sortzen dituzte. Ib. 45. Zergati edo kausa urbillak. Ib. 44. Begien bistakoa da orren zegaitia. Erkiag BatB 71. Galdez senarra aiñ kaltegarrizko alderian zergaitikxa, emaztiak aitzen emon zetsan esanaz, […]. Etxba Ibilt 467. Eritasunen zergatiak eta siñaleak. Ibiñ Virgil 103. Ara emen guzti onen zergaitia. Gerrika 13.
  v. tbn. Zergaiti: EG 1958, 70. Insausti 233. Zegaiti: Enb 50. Kk Ab II 104. Zergatik: Zink Crit 19.

  2. Pregunta sobre el por qué. Ara bada […] nere erabakia: […]. Alperrik izan ziran mutillaren zergatiak, arrenak eta neskaren antzi ta marruak ere, dana alperrik. Jaukol Ipui 18. Filolojia asko ote zekin sumatzea ez zan zailla […]. Obeki agertzen zan bere zergati guztik euskera gaztelanizko erderaren aurrean jarrita sortzen zituala. (Interpr?). JAIraz Bizia 8.

  3. Preupuesto. Gaurko egunak eskatuten dabezan lan aundijak aurrera eruateko, bein-beingo zergatija egingo dau. “Presupuesto circunstancial” . EAEg9-10-1936, 7.

  Sinonimoak: iz.

      [zergatikoa]: aria, arrazoi, bide, zergatiko, zio, kausa Ipar., erakai neol., motibo g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. porqué, causa, motivo
  fr iz. cause, raison, motif
  en iz. reason, cause, motive, root
  port iz. causa, motivo

  Gauza hori sinesteko zergati gutxi daudelako. (Hiztegi Batua)

  

  zergati (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:03 pm on 2020/01/12 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ezeroso 

  iz. 1 adj. Deserosoa. Arropa berri ezerosoak. 2 (Adizlagun gisa). Lurrin gozoa barru-barruraino sartu zitzaion, gustura eta aldi berean ezeroso sentiaraziz. (Hiztegi Batua)
  

  Sinonimoak: izond.

      [deserosoa]: deseroso (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. incómodo, -a
  fr izond. inconfortable ; embarrassant, -e ; incommode, incommodant, -e
  en izond. uncomfortable; embarrassing; tiresome
  port izond. incômodo, -a

  Orain ezeroso mugitu zara aulkian, katedradun maite hori. [Hollywood eta biok, Javi Cillero (Alberdania, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ezeroso (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:01 pm on 2020/01/11 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahapaldi 

  iz. 1 iz. Olerki bat banatzen den lerro multzoetako bakoitza. Sonetoak lau ahapaldi ditu. Salmo baten ahapaldi bat. Zortzi ahapaldiko kanta. 2 iz. Batez ere pl. Hitz lotsagarria, iraingarria. Honelako ahapaldiak, honen itsusiak, pairatzen ditu. Bere gurasoei ahapaldi gaiztorik esaten dienak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  xx

  Sinonimoak: iz.
  

  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. estrofa, copla (2) iz. (Ipar.) (batez ere pl.) insulto, injuria
  fr (1) iz. phrase, strophe, verset (2) iz. injure
  en iz. stanza, verse
  port

  Sonetoak lau ahapaldi ditu. (Elhuyar hiztegia)

   

  

  ahapaldi (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:26 pm on 2020/01/10 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  letreiatu 

  ad. du letreiatu, letreia, letreiatzen || Hitzez mintzatuz, letrak banaka eta hurrenez hurren izendatu. Letreia itzazu zeure izen-abizenak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  letreiatu. 1. letraiatu (SP, Ht VocGr 430), leteriatu (Chaho). Deletrear, leer. “Épeler” SP. “Par syllabe, letraiatuz ” Ht VocGr. Ungi eta trebeki lehen-bizitik letreiatzen haurrér irakats diezezuen. Lç ABC A 3r. [Profetek] irakasten dute letreiatzen, baina zuk erakusten duzu barreneko sensua. SP Imit III 2, 2 (Ch ematen dute letraren axala, Mst leterak emaiten zitizie). 2. Deletrear, transcribir. Paperera jaulki beharko ditugu, letreiatu, tresnaren batean jasoak daudenak ere. MEIG VI 130. Zertarako saiatu behar du bere alorrekoak ez direnak ikasten, fisiko batek, esaterako,. apophthegma eta hendiadyoin zuzen letreiatzen? MEIG VII 183s.

  Sinonimoak: iz.
  

  [kibizta] : begizta,  txori, begiten, txibista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. deletrear
  fr du ad. epeler
  en du ad. to spell
  port du ad. deletrear

  Interneten bila ibili naiz, baina ez dut aurkitu euskaraz letreiatzeko alfabetorik. [Letreiatzen hasita, @artzubi (artzubi.eus, 2020-01-09)]
  

  

  letreiatu (Gaurko hitza, CCO Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:41 pm on 2020/01/09 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kibizta 

  iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, kibizta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. begizta]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kibista. (V-ger, G-azp-goi-to-bet ap. A (s.v. kibil)), gibesta (V-gip ap. Iz ArOñ ). Lazada; nudo. v. begizta, kibizto. Eta soka bati kibistea egin da, desesperaturik, urkau zon bere burue. (Mt 27, 5; G-goi) Otag in BOEg 2848. Animen alde an ekin zion / gau ta eguneko lanean, / iru kibistatiko kordoia / jantzirik bere soñean. Basarri Auspoa 55, 37. Kibistaren diztirarik-eza. “La falta de brillo del entrelazo” . MEIG IX 122. (en colab. con NEtx) Alde honek, agian, antzinateko urruti-lokarri baten kibista zekarkidan. Ib. 139.

  Sinonimoak: iz.
  

  [kibizta] : begizta,  txori, begiten, txibista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. lazada, lazo
  fr iz. nœud, laçage
  en iz. bow, bowknot
  port iz. laçada, laço

  Gosari orduan mizkin, oso garaiz abiatu da gorbata berdearen kibistari estutu bat emanda.  [Bada, Andoni Egaña (Berria, 2020-01-09)]
  

  

  kibizta (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)