Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2021 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:51 pm on 2021/01/07 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hotzil 

  1 adj. Epela baino zerbait hotzagoa. Ik. hotzepel. Hotzila dago esnea. Hori beroa?; ezta hotzila ere. 2 adj. Epela, kartsua ez dena. Ene fede hotzila pizteko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hotzil. (G-goi-to, AN-gip-5vill; H). Ref.: A (otzil); BU Arano (otzilla); Gte Erd 153. Templado. (En G-azp, al menos, más frío que epel). “Ur hotz-hila, eau tiède” H (s.v. hila). “Templar la temperatura. Eguraldi otzilla, tiempo templado. Ur au otzilla dago, esta agua está templada” A. “Otzilla, entre frío y templado” Garate Cont RIEV 1934, 58. “Otzilla, algo templado. Sólo se usa en líquidos, no con el tiempo atmosférico” BU Arano. “Ur otz ilda ekarri (G-goi), otzilla ekarri (G-azp)” Gte Erd 153. (Fig.) Biztu egizu arren, Jauna, nire fede otz ill au. Añ EL1 233. (Uso pred.). “Hotz-hil edan, boire tiède” Lh.

  Sinonimoak: izond.

  [hotzepel]: hotzepel, epel, hotzautsi, zerbel, zerrepel g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  (1) izond. templado, -a, tibio, -a (2) izond. (hed.) casi frío, tibio, -a
  fr tiède
  en warm, lukewarm, tepid
  port morno(a), moderado(a)

  Testuinguruan

  Hotzila dago esnea. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:10 pm on 2021/01/06 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oldarraldi 

  iz. Erasoaldia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldarraldi.

  1. (SP, Dv→A). Impulso anímico. “Oldar aldi batez, par un élan” SP. “Mouvement d’attaque ou de résistance” Dv. Zure bihotzeko oldar aldi laburrez bainan irazekiez. SP Phil 126 (He 129 mobimendu edo jauzi).

  2. Revuelta. Jordanian oldarraldi bat egin dute… bainan kanpo ezarri nahi zuten erregeak garhaitu ditu jazarleak. Herr 18-4-1957 (ap. DRA ).

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [erasoaldia]: bihurrialdi, erasoaldi, errebolta, jaikialdi, jazarraldi, matxinada, oldarmendu Ipar., altxamendu Heg., bihurripen g.e., bihurritza g.e., erreboltamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ataque; asalto
  fr iz. attaque, assaut
  en   iz. attack, assault
  port

  Testuinguruan

  Gutxienez pertsona bat zauritu dute tiroz manifestarien oldarraldian. Kongresua bilduta zegoen Joe Biden demokratak azaroko hauteskundeetan lortu zuen garaipena berresteko. [Trumpen aldeko manifestariak Washingtongo Kapitolioan sartu dira indarrez, EITB media (eitb.eus, 2020-01-06)]

  

   
• 

  Maite 9:21 pm on 2021/01/05 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  elur(-)erauntsi 

  iz. Elur jasa bortitza. Ik. elurte. Teilatuko lau isurkiak biziki gora dituzte eta xut, neguko elur erauntsi lodiek ez ditzaten leher. Sekulako elur-erauntsia hasi du, eta hirian gelditu behar izan dut.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ELUR-ERAUNTSI (elh- L, BN, S ap. Lh y Lrq). “Tempête de neige” Lh y Lrq.
  Irin guzia ixuri zukan, bidia elur erauntsi baten ondoa iduri. Zub 75. Teilatuko lau ixurkiak biziki gora dituzte eta xut, neguko elhur-erauntsi lodiek ez ditzaten leher. JE Ber 17. Sei egunez elhur erauntsien azpian. Zerb Gerlan 58. Izan eguzki xuria / ala elur erauntsia. Xa Odol 97. Negue pixkeka pixkeka bazoaien bere elur, orma, aize, euri eta kazkarabar erauntsiekin.Izeta DirG 103.

  Sinonimoak: iz.

  [elur-erauntsia]: elurte, elurtza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan

  es iz. nevada
  fr iz. chute de neige
  en iz. snow; snowfall
  port iz. nevada

  Testuinguruan

  Instante horretan, elur erauntsia atertu eta haizea geratu egin zen, otsoak buelta erdia eman zuen eta basoan desagertzen ikusi nuen, zer nahi duzu nigandik, zer!, oihuka hasi nintzaion. [Riomundo, Jon Maia (Txalaparta, 2005)]

  

   
• 

  Maite 10:42 pm on 2021/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bezainbat 

  1 Adina, kopuru berdintasuna adierazteko hitza. Ikus ahal bezainbat bazter. Han bezainbat koplari, non ote da? Haiek bezainbat nik ere egin dezaket. Hartzen duen bezainbat ematen duela. Buru bezainbat aburu (esr. zah.). 2 (izan aditzarekin). Lurralde hura eremuz Euskal Herria bezainbat da. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adond. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [adina]: adina, adinbat, bestean, bezainbeste, dina, lain B-G, beste Bizk., edu Bizk.    

  [bezain]: bezain, baizen Bizk., duin Bizk. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es partik. (batez ere Ipar.) (konparazioan, kantitate-berdintasuna adierazten duen hitza; adjektiboekin nolakotasuna adierazten du) tanto como; tan… como
  fr partik. (batez ere Ipar.) autant ; autant… que ; autant de… que
  en partik. (zenbakaitzekin) as much… as; (zenbakarriekin) as many… as
  port partik. (batez ere Ipar.) tanto quanto

  Testuinguruan

  Inoiz ez da 2020an bezainbat heriotza izan urte bakarrean [Mikel P. Ansa, berria.eus (2000-01-03)]

  

   
• 

  Maite 8:22 pm on 2021/01/03 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gozakaitz 

  1 adj. Gozotasunik gabea, zakarra. Ik. gozogabe. Ez izan mukerra eta gozakaitza bizilagunarekin. Udako bazkalondo gozakaitza. Zu gabe gozakaitz zait dena. Lur gozakaitza: lantzeko txarra gertatzen dena (Ik. elkor 1). 2 (Adizlagun gisa). Beti gozakaitz, beti minbera bizi da olerkaria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gozakaitz. Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en algunos autores meridionales desde Larramendi. Gozakaitz es la forma más usual. Hay gozagaitz en Etcheberri de Ziburu, Zaitegi y N. Etxaniz.

  I . (Adj.).

  1. (H). Desagradable, repugnante. “Sans douceur, sans agrément aux sens, déplaisant, répugnant” H. Zierpeen herze eta gibelez ianharia / Sathanek aphaintzen dio hain gozagaitz iakia. EZ Man 105. Ametsondo gozakaitzak. Or QA 101. Gure liburuak erriari gogorregi ta gozagaitz egin ez dakizkion. NEtx Nola 6 (v. tbn. Antz 102). Zu gabe gozagaitz zait dana. NEtx LBB 283. Udako bazkalondo gozakaitzaren bero-galdatan. “Enfadosa siesta de verano” . Berron Kijote 139. v. tbn. Zait Sof 197. (V-gip, AN; Lar). Ref.: A Morf 188; Iz ArOñ. “Bronco, en la voz e instrumentos” , “insuave” Lar. “Gozagaitz, destemplado, desafinado” A Apend. “Gosakaitz, (lo) áspero” Iz ArOñ.
  Ezpañetatik ateratzen diran itz gozakaitzak entzuten. Etxeg Itzald II 149.

  2. (V-gip, G, AN; Lar, Dv, H), gozagaitz (H), gozakatx (V), gozagatx (V-m), gozakeitz (AN-araq), gozogaitz (H). Ref.: A (gozagatx, gozakaitz, gozakatx); Iz ArOñ (gosakaitz); Satr VocP (gozakeitz); Gte Erd 212. Malhumorado; descontentadizo. “Desapacible” Lar. “Está de mal temple, gaizgiroa dago, gozakaitza, gozagea dago” Ib. “Colère, d’humeur difficile, violent, emporté” Dv. “Desabrido, colérico, fiero” A. “De mal humor” Garate Cont BAP 1957, 48. “Displicente, arisco (persona o animal)” Iz ArOñ. “De mal talante; desasosegado” Satr VocP. “Gozakaitza da (G-azp)” Gte Erd 212 (junto a haserrekorra, hari gaiztokoa, etc., de otras zonas). [Izarrak ere] ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: aiñ nator gozakaitza. Lar SAgust

  3. Eria gozakaitz egonagatik […] Jaunaren bendizioakin bera gozatuko da ta eskura etorriko da. Cb Eg III 285. Ez izatea mukerra eta gozakaitza, baizik erraza, samurra, gozoa. AA I 573. Biguintzen eta gozatzen ditu biotzik gozakaitzenak. AA III 433. Gizon biotz-gogor, izugarri, gozakaitz, infernutik irtena zirudiena. Lard 163. Etzaitezela iñoiz / izan gozakaitza. Moc Ezale 1898, 222. Lenago baño mukerrago ta gozakaitzago gelditu zan. Ag G 160. Izaker sukoi ta gozakaitzekoa. EEs 1913, 179. Beti gozakaitz, beti minbera bizi da. Gazt MusIx 71. 3. (G, AN ap. A ), gozakatx (Vc ap. A), gozagatx (V-m ap. A ). “Tierra dura” A. Zaldibiako buztin lur gozakaitzak. Izt C 171.

  II . (Sust.). “Desabrimiento, gozakaitza, gozagea” Lar. “Desagrado, ederesgea, gozakaitza” Ib. “Desapacibilidad” , “destemplanza” Ib.

  Sinonimoak: izond.

  [gozotasunik gabea]: gozogabe, gozaga Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  izond. irritable, colérico, -a, desagradable; insoportable (2) izond. de mal sabor, desazonado, -a (3) izond. [lurra] dura; estéril
  fr (1) izond. désagréable, acariâtre, déplaisant, -e ; insupportable (2) izond. de mauvais goût, déplaisant, -e (3) izond. [lurra] dur, -e ; stérile
  en (1)  izond. [zakarra] irritable, bad-tempered, furious; unbearable (2) izond. [jatekoa] tasting bad; unpleasant-tasting
  port (1)  izond. irritável, colérico, -a, desagradável; insuportável (3) izond. [lurra] estéril

  Testuinguruan

  Zu gabe gozakaitz zait dena. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:43 pm on 2021/01/02 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ontasun 

  iz. Ona denaren nolakotasuna. Ik. zintzotasun. Jainkoaren ontasun amaigabe eta baztergabea. Zer ontasun handia agertu duzun bekatari oker honekin! Gogoan har dezagun Salbatzailearen ontasun miragarria bere dizipulu fede-galduaren aldera. Ontasunean irauteko. Jakinik ontasunez eta eskuzabaltasunez epaituko gaituzula. Ohaidea onetsak eder denagatik; ezkontidea, bere ontasunagatik (esr. zah.).  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [bondadea]: onezia Ipar., bondade Heg. beh.    

  [ondasunak]: pl. aberastasun, ondasun pl., izantza Ipar. pl., ogasun Bizk., aberaski g.e., izan g.e., aberasketa zah., onasun Ipar. zah. pl., azienda Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  iz. bondad, benevolencia, magnanimidad (2)  iz. (pl.) bien, hacienda, posesión, riqueza, fortuna (3)  iz. (zah.) (Ipar.) favor, merced, gracia
  fr (1) iz. bonté, bienveillance (2)  iz. bien, possession
  en  iz. goodness; kindness
  port (1)  iz. bondade, benevolência, magnanimidade (2)  iz. (pl.) bem, propriedade, posse, riqueza, fortuna

  Testuinguruan

  Halako ontasun sakona, halako harmonia, zerion nortasun hari. [Durduzaz eta dardaraz, Amélie Nothomb / Joxan Elosegi (Igela, 2003)]

  

   
• 

  Maite 8:44 pm on 2021/01/01 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaixo 

  interj. Heg. Lgart. Adiskide bati, ikustean egiten zaion diosal hitza. Kaixo, Bruno, zer moduz? Kaixo, aspaldiko! Kaixo, adiskide.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaixo. (V-gip, G), kaisio (V, G), kaixio, kaxo (V). Ref.: A (kaisio); Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg. “Fórmula de saludo familiar y llano” A. “Kaixo, aspaldiko Bartolo!” Etxba Eib. Cf. AB AmaE 224: On Kaixo jaiotzatik da lotsor, otzana, / eztabaidetarako iñoz gauz ez dana. Cf. tbn. LexBi: “Caisio, exclamación sumamente expresiva del placer que uno siente al encontrarse con alguna persona querida”. Cf. MEIG VII 32: [Orduko jendea] txunditurik geldituko zen, esaterako, entzun izan balu Kaixo! dela nonnahi, nornahirekin erabiltzen den euskal diosala. Kaixio galai ona, nongoa zera? Ur Tob 5, 6. Kaxo, Txomin Urreta, konpañiarekin. Zab Gabon 28. Kaixo Juane! Ola Franziska! –esan zuten osaba illobak. Apaol 32. –Kaisio, Txomin. Ezale 1899, 4a. Kaixo, Peru. Zer dakartzu olako orduetan gurera? Ag G 173. Kaixio, Txantxes, gau-aro ederra dago. Kk Ab I 104. Kaxo, jaunak, ollagorretarako giro ederra. JAIraz Bizia 24. Beso zabalik artuko zaitu / “kaixio, mutil!” esanda. BEnb NereA 262. Kaixo gizon, zer modu? Berron Kijote 187. Kaixo, osaba! Aspaldiko partez, noizbait azaldu al da? Ataño TxanKan 225. Kaixio koinetue / estudiantia / hemen dakat zutzako / urre kalizia. (V-arr) Balad 103. En DFrec hay 5 ejs. de kaixo y 4 de kaxo.
  v. tbn. A Ardi 58. Or Mi 74. MendaroTx 112. Ldi UO 38. Etxde AlosT 62. Alzola Atalak 53. In Uzt LEG I 215. BBarand 166. Kaixio: Enb 176. Eguzk GizAuz 103. JAzpiroz 100. Kaxo: Alz STFer 138. Moc Damu 13. Iraola 134. A Ardi 22. Muj PAm 61. TP Kattalin 180. Lab EEguna 90. ABar Goi 56. TAg Uzt 203. Anab Poli 44. Osk Kurl 206. JAzpiroz 66. Kaisio: A BeinB 41. Anaiari alako “kaixo” otz bat esan eta beietara egin zuan.NEtx LBB 23.

  KAIXO MOTEL. Ya está. “Orrek berea ein du, ta orain kaixo motell!, ése ya ha hecho la suya, y ahora ahí queda eso” Zt (comunicación personal).
  Irakurri, idatzi eta zenbaki batzuk ere tolestatzen ikasi nuan, eta kaixo, motell! AZink 32. Asko moduzko aldagoia sortu ezkero, kaixo, motell! Ib. 36. Koartelera deitu zidaten, eta kaixo, motell! Urrengo egunetik […], instruzioak egiten jarri ninduten. Ib. 109. Apaizen batek burua berotu dio, nunbait, seme-alabak gogo-jardunetara bidaltzea ona dala ta, “kaixo, motel”, neri tokatu. Zendoia 173. Orain olak ere egiten baidituzte birutarekin ere, ta orrekin moldatzen dirade asko. Gañetik itxura emanda, kaixo, motell! Ostolaiz 53. Kapoi pare baten partez bi edo lau, eta porrusalda maiztarrarentzat, eta kaixo, motell! Insausti 61.

  Sinonimoak: interj. Heg. beh.

  [diosal-hitza]: agur, hepa, eup beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (Heg.) (lgart.) ¡hola!
  fr interj. (Heg.) (lgart.) bonjour ! ; salut
  en  interj. (Heg.) hello, hi
  port iinterj. (Heg.) (lgart.) olá, oi, alô

  Testuinguruan

  Kaixo, 2021! #gaurkohitza