Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2021 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:30 pm on 2021/01/15 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eztitu 

  da/du ad. eztitu¹, ezti/eztitu, eztitzen || Gozatu, ematu. Ik. baretu. Ardoa zahartzearekin eztitzen da. Berak eztitzen ditu gure neke eta oinazeak. Zeruko Aitaren haserrea eztitzeko. Bihozmina eztitu zitzaion arte. Bere anaia apur bat eztitu zenean. Ezpainak irriz eztiturik. Uhinak eztitzen dira, hodeiak barreiatzen. 

  du ad. eztitu², ezti/eztitu, eztitzen || Txertatu. Fruitua ematen duten zuhaitz guztiak gazterik eztitu behar dira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [gozatu]: apazegatu, ematu, gozatu, goxatu adkor., amoratu zah.    

  [landare batean beste baten adarra itsatsi]: Bizk.txertatu, enpeltatu Zub.    

  [txerto bidez kutsagaitz bihurtu]: Bizk.txertatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Labayru hiztegiak):

  es [1] (1) da/du ad. endulzar(se), dulcificar(se) (2) 2  da/du ad. suavizar(se), aplacar(se), aliviar(se); dulcificar [2]  du ad. injertar [las plantas] [3] vacunar
  fr (1) da/du ad. (s’)adoucir, édulcorer (2) da/du ad. (se) radoucir, calmer, soulager, apaiser
  en (1) du ad. [gozatu] to sweeten (2) du ad. [baretu] to calm (down); to relieve, to soothe, to alleviate (3) da ad. [gozo bihurtu] to become/get sweet (4) da ad. to calm down; [ekaitza, haizea] to abate

  Testuinguruan

  Baztanga deritxon gaiso zikiña zabaldu zan baten, eztituteko agindua emon eben. A Ezale 1897, 182b [Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  Izaera eztitu beharko duzu. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:27 pm on 2021/01/14 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  murriztaile 

  adj. Murrizten duena. Politika ekonomiko murriztailea. Adierazpen askatasuna mugatzeko hartutako neurri murriztailea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  murriztaile. v. murritzaile.

  murritzaile.

  1. (H), murriztaile (L ap. A ; Dv), murriztale (B ap. A ). Esquilador; podador. “Tondeur” Dv. “Hesi murritzailea, tondeur de haies” H. “Podador” A. Bere ardien murritzailleengana. Urt Gen 38, 12 (Ur, Ol motzalle, Dv moztaile).

  2. (Urt I 255, H), murritzale (H). Despojador. “Adventor […], daberna hantatzaillea, dafaill murritzaillea” Urt. “Seme alfer eta iokhari, etxearen murritzaile, […] dépouilleur d’une maison. Iokhari ohoin eta murritzalea, […]” H.

  3. (H), murritzale (H). (El)que recorta, disminuye. “Etzaitezela izan nekhatzaileen sarien murritzaile” H. MURRITXAILE, MURRITXALE (H), MURRIXZAILE (H) (Formas con palat. expr.). “Ahariak behiak baino phentze murritxale handiagoak dira, les moutons sont plus grands tondeurs de prairies que les vaches” H.

  Sinonimoak: iz.

  [murritzailea]: murritzaile g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. absolución
  fr iz. (Ipar.) cahier
  en iz. (Ipar.) notebook
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Neurri murriztaileagoak iragarri ditu Frantziako Gobernuak, eta gutxienez bi astez mantenduko ditu. [Etxeratze agindua 18:00etan ezarriko dute Ipar Euskal Herrian, Oihana Teyseyre Koskarat – Paulo Ostolaza (Berria.eus, 2020-01-14)]

  

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2021/01/13 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ukatzaile 

  iz. Aipatzen dena ukatzen duen pertsona. Jakite berriaren ukatzailea. Arrotzak eta beren sorlekuaren ukatzaileak. Hala mintzo dira gaurko jainko-ukatzaileak. Ukatzaile horiek badakite gezurrez mintzo direla. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ukatzaile.

  1. (-alle Lar, Añ, -kh- Dv, H), ukatzale (T-L), ukazale (-kh- S ap. Lrq , -kh- H), ukazalle. Negador. “Negador” , “negativo” Lar. “Celui qui nie” Dv. “Négateur” Lrq, T-L. Jainkoaren ukhazaleak. Prop 1888, 161. Ukhatzaile horiek badakite gezurrez mintzo direla. Arb Igand 150. Ikusten ditu Jesusek mendez-mende haren jainkotasunaren ukhatzaileak. Etcheb Zeruari 140. Ongia ukatzen dutenak, agerriz eta itxuraz dira ukatzailleak, baiña ezkutuan eta muiñean ongiagan siñesten dute. Vill Jaink 89. En DFrec hay 3 ejs. de ukatzaile. (Como segundo miembro de compuestos). “Jainkogabea, Jainko-ukatzailea, athée” Dv ( A). Au gaiti esaten deutsee Eleisiaren Gurasuak […] errijeetako […] komedijai: jentilidadiaren zatijak, […], idolatrijak, Jaungoiko-ukatzalliak. fB Olg 145. Ala mintzo dira gaurko jainko-ukatzailleak. Vill Jaink 35s.

  2. (-kh- Urt, H), ukazale (-kh- H), ukatzale. Renegado, que reniega. “Apostata, errelijio ukhatzáillea” Urt II 172. “Qui renie” H. San Pedro ukatzallea, ta San Pablo Jesusen persegillea. Añ MisE 88. Alzimo judu bere lege eta erlejioaren ukatzalle biurria. Lard 345. Zoinek arrotz eta beren sor-lekhuaren ukhatzale batzu bezala baitauzkate. Prop 1885, 90. Behar-orduetan haren alde agertzen ez dena, haren kontra dela; eta ukhatzaile bati bezala behatzen dioela. Arb Erlis 244s. Lege horri uko egiten diona deitzen da ukatzailea edo trahitzailea. Herr 30-7-1964 4. Jakite berriaren ukatzailea. MIH 293. (fede-ukh- Dv). (Como segundo miembro de compuestos). Siniste-gabeak, siniste-ausleak, sinispen-ukatzalleak. KIkG 25. (KIKV 38 siniste-ukatzalleak)

  3. (-kh- H), ukazale (-kh- H). “Qui refuse” H.

  4. (-kh- H), ukazale (-kh- H). “Qui renonce” H.

  Sinonimoak:

  [ukatzaile] : negazionista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz./izond. negacionista
  fr iz. négateur, -trice ; renégat
  en iz./izond. denialist

  Testuinguruan

  Ukatzaile horiek badakite gezurrez mintzo direla. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:05 pm on 2021/01/12 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tzarkeria 

  iz. Txartasuna, gaiztotasuna; tzarkeria. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tzartasun. 1. “Qualité de l’inique et de l’impie” Dv. 2. “Qualité portée à un haut degré […] de mauvaise disposition d’humeur, de méchant caractère, de mauvaise nature, etc.” H. 3. “Qualité portée à un haut degré de ce qui est mauvais, de mauvais usage, de mauvais état, de mauvais langage” H.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [gaiztotasuna]: asmazio, azerikeria, azpijan, azpijoko, azpikeria, azpilan, gaiztakeria, gaiztotasun, jokaldi, maina, maltzurkeria, okertasun, satorkeria, sator-lan, txakurkeria, txarkeria, txartasun, tzarkeria, zuhurkeria, amarru Ipar., arte Ipar., finezia Ipar., jukutria Ipar., malmuzkeria Bizk., bihurri g.e., dongekeria g.e., lukikeria g.e., malezia g.e., txatarkeria g.e., aidurkeria zah., azkarkeria Heg. g.e., asmo Bizk. g.e., dongetasun Bizk. g.e., atzemankeria Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. maldad
  fr iz. méchanceté
  en iz. wickedness
  port iz. maldade

  Testuinguruan

  -Nola har dezakezu haren aldea egin zituen tzarkeria guzien ondotik? [Hautsi da katea, Toti Mtz. de Lecea / Elena Touyarou (Erein, 2004)]

  

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2021/01/11 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  puskakatu 

  ad. puskakatu, puskaka/puskakatu, puskakatzen || da/du ad. Ipar. g.er. Puskatu, zatikatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  puskakatu. (BN-mix, S, Sal, R ap. A ; Dv, H; ph- Urt I 419, H). “Réduire un objet solide en morceaux. Osorik irets eztitekena, phuskakatuz irets liteke” H. “Quebrarse, despedazarse los objetos” A. Biltzen dituelarik egundeino izan diren gizon guzien hezurrak eta herrautsak, eta erreberrituz gorphutz puskakatuak. Jaur 163. Zu kala, ezik nornaiden eskandalizaladien edo erorladien arri konen gañan, puskakatreunzu. Samper Mt 21, 44 (Ip phorrokatü, Ur puskatu, Echn xeatu, Hual zatikatu). Nahibada, hitza bazien bizia ütziko zerela, hanitx zathikatürik, phuskakratürik izan zütian. Mde Pr 49s. PUXKAKATU. “Mettre en petits morceaux” Dv.

  Sinonimoak: ad. Ipar. g.e.

  [zatikatu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) despedazar, desmenuzar
  fr mettre en pièces, mettre en morceaux, couper en morceaux
  en tear [sth] apart, tear [sth] to pieces, shred
  port cominuir, triturar

  Testuinguruan

  Osorik irets eztitekena, phuskakatuz irets liteke” H (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

   
• 

  Maite 10:47 pm on 2021/01/10 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zaldunde 

  iz. Aitoren seme feudalen erakunde militarra, erlijiozko izaera zuena. Ik. zalduntza; zaldungo.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaldunde. (SP→Dv, A, Lar, H). Caballería, conjunto de caballeros. “Assemblée des nobles” SP. “Equestre, zaldundekoa” Lar (ref. sin duda a la orden ecuestre de la antigua Roma). Barnekoak miserikordia eske daudela, baina zaldundeak eztiola Erregeri permetitu nai miserikordiaz usatzera. (c. 1597). FLV 1993, 453. Nola Errege bailegoke lasterkako lekhuan / zaldundeari begira iustetako orduan. EZ Man I 132. Hala nola iauregitik illkhitzean prinzea, / zaldundearen duela gibeletik oztea. EZ Man II 86. “Caballería, orden militar” Lar.

  Sinonimoak: iz.

  [zaldunde] : zalduneria, zalduntza, zaldungo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Hist.) caballería
  fr iz. (Hist.) chevalerie
  en iz. (Hist.) order of chivalry
  port iz. (Hist.) cavalaria

  Testuinguruan

  Barnekoak miserikordia eske daudela, baina zaldundeak eztiola Erregeri permetitu nai miserikordiaz usatzera. (c. 1597). FLV 1993, 453. (Orotariko Euskal Hiztegian)]

  

   
• 

  Maite 10:38 pm on 2021/01/08 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  latrontxa 

  iz. (1) Nonbaitetik tantaka erortzen den ura izozten denean zintzilik gelditzen den izotz puska. (2) Izotzezko kristala. (Orotariko Euskal Hiztegian oinarritua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  latrontxa. (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Zt (comunicación personal).
  “Carámbano de hielo” A. “Latróntxa, latróntxia, (el) cristal de hielo. Latrontxa-kandelia, el carámbano” Iz ArOñ

  Sinonimoak: iz.

  [izotz(-)kandela] : (izotz-)burruntzi, izotz(-)kandela, kandalu, karronkadela

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) carámbano de hielo (2) cristal de hielo
  fr iz. glaçon, stalactite
  en iz. icicle
  port iz. pingente de gelo

  Testuinguruan

  “Lehenengo edurra in xuan/xonan eta oin latrontxia egiten xabik/xabin” [Jose Angel Urquia, @joxeanjel123456]

  

  LATRONTXA, LATRONTXIA Oñatin. Izotzezko kristala. LATRONTXATU. Hotz haundia egiten duenean ur putzuetako gainak kristala bezala geratu. “Lehenengo edurra in xuan/xonan eta oin latrontxia egiten xabik/xabin” pic.twitter.com/yLW2dIZpRd

  — Jose Angel Urquia (@joxeanjel123456) January 8, 2021