Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:13 pm on 2018/10/21 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zalaparta 

  iz. Zarata, iskanbila. Arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. Tiro jasarekin berebiziko zalaparta ateratzen zutela, izutu eta haizatu zituzten liberalak. Trumoi zalaparta darion hodei beltza. Oihu eta zalaparta dabiltzanak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  

  [iskanbila]: ahakar, anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskar, liskarraldi, mokoka, mokokaldi, tirabira, tirabirako, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., zirriparra g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. jaleo, estrépito, bulla, fragor; ruido; confusión (2) iz. alboroto, desorden, estruendo
  fr iz. tapage, vacarme, tumulte, éclat
  en iz. din, hubbub; fuss; [hirikoa] bustle; [pozez] merriment; [metalarena] clash; [talka egitean] clatter, crash
  port (1) confusão, estrépito, animação, bagunça, bulício (2) alvoroço, alvoroto

  Arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. (Hiztegi Batua)

  

  zalaparta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 7:14 pm on 2018/10/20 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egutera 

  iz.  1 iz. Leku eguzkitsua; eguzkiak jotzen duen aldea. Ik. eguzki-begi; ibargi. Baserri batzuek eguteran daude, besteak laiotzean. Eguterako itxitura batean ipini genuen. 2 adj. Eguzkitsua. Leku eguteran. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egutera (V, G, AN-gip). Ref.: A; Iz UrrAnz, Als, To; JMB At 65; Gte Erd 86.

  I (Sust).

  1. Lugar soleado, parte soleada; lugar orientado al Sur. “Sitio soleado” A. v. tbn. Izt C 234 (sin trad., en una lista de cosas relacionadas con la agricultura). v. EGUZKI-BEGI. [Mizpira] eguteran egiña, / ez da izango miña. Izt Po 118. Eguterako istura batean ipiñi genduan. Ayerb EEs 1917, 80. Ama Birjina Arantzazukoak / eguteran ttu laioak [= leioak] (AN-araq). A CPV 948. [Baserri-etxe] batzuk egutera ederrean; besteak, laiotz añubean. Elizdo EEs 1929, 49. Egutera artan, eguzki bero. Or Eus 300. Eguterara begiz-begi sakon-unean egoteaz gañera, ezkerreko mendi-bizkarrak eskutatzen zun itxasaldeko aizealdietatik. TAg Uzt 153. Eguterako mats-mordoak margoztu. “Apricis in collibus”. Ibiñ Virgil 60. Eguteran gerizak, ospelean masustak. EZBB I 89. Ospel aldetik txaga pranko bazan […]. Egutera alderdian azpitan bakarrik. JAzpiroz 67s. Eguterako soroetan gora. BBarand 21. Osiñaundiko egutera eta ospela. AZink 20.

  Barruko gauzak baiño ormaz kanpoko zerak, izadiaren eguteran egozan gauzak gurago zituan Nikanor-ek. Erkiag BatB 35.

  Beraren baratzan arkitzen zan tokirik eguteraenekoan. Izt C 162s.

  2. (G-goi-nav). Ref.: A; A Apend. “Oriente” A. Ipar-eguteran Franziya, Egutera ta ego aldetik Naparro, oso ego aldean Araba, eta ego albotik Bizkaia daukala Gipuzkoa dago. EEs 1915, 13. v. tbn. Bera ib. 214. Euskara pixka bat zabala, pixka bat eguterantza abiatua, Axularren alderantza alegia, erabilli nai izan dudala. Vill Jaink 11.

  II (Adv.).

  1. Cara al sol, en lugar soleado. Ainbat gizon batu dira barlan, egutera. Erkiag BatB 193.

  2. Egutera, keiari, / ba-nengoan, begira. “De cara al oriente“. Gand Elorri 183.

  III (Adj.).

  Soleado, orientado al Sur. Ereiten bada paraje egutera edo beroan. Agric 80.

  Sinonimoak: iz./izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

     iz. [leku eguzkitsua]: eguzki-begi, ibargi g.e.

     izond. g.e. [eguzkitsua]: eguzkitsu, ibargi g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. solana, lugar orientado al sol; lugar orientado al sur (2) iz. oriente (3) adb. soleado, -a
  fr iz. endroit ensoleillé
  en iz. suntrap; sunny spot
  port iz. solário,

  Eguzkia irten nahian ari zen laino horixken artetik, eta eguraldia eramanerraza zen eguteran, haizeak ez zuen-eta jotzen. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  egutera (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2018/10/19 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  prebentzio 

  iz. Istripu, gaixotasun edo kideko bat gerta ez dadin hartu behar diren neurriak aurrez hartzea. Hiesaren prebentziorako neurriak. Lan arriskuen prebentzioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  prebentzio, prebensio (B ap. Izeta BHitz2), prebentzione. Preparación; precaución. “Martxoan edo apirilen elurre iten badu, prebensioa ine daukegu, sabaien belarra pileka” Izeta BHiztz2. AxN explica aparailluaren arauaz (530) por prebenzioaren gisa. Zer disposiziorekin eta prebenzioarekin arkitu bear da kristauba. OA 71. Goan zen desertura prebenzionerik biziarendako artu gabe (B, s. XVIII). BOEans 933. Astendá prinzipio edo prebénzio-gisa galdegíten Kristioarén izán ta izenarén gain. LE Doc 69. Nai du aurrerako konturik egin gabe, ardura bagetzea, eta prebenziorik egin gabe bizitzea. Gco I 424. Eta ansia gabe, egin ditzakegu aurrerako edo geroko prebenzioak, gure obligazioai dagokien moduan. Ib. 424s. Prebenzioak ezteietako diaudezu eginik. Samper Mt 22, 8 (Hual disponimentiuak). En DFrec hay 2 ejs. de prebentzio.

  Sinonimoak: iz.
  [prebentzio] : aurre-hartze, aitzin-neurri, aurre-arreta (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [gaixotasuna, delitua, egoera …] prevención (2) iz. (Mil.) [lekua] prevención
  fr iz. précaution, prémonition, prévention
  en iz. prevention
  port iz. prevenção

  Bularreko minbiziaren prebentzioak asko egin du aurrera. Goiz detekzioa oso garrantzitsua denez, emakumeontzat funtsezkoa da ondo informatuta egotea.

  

  prebentzio

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2018/10/17 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ozar(-)izar 

  iz.  Izar iheskor askoren agerpena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  OZAR-IZAR (SP -> Dv y A, Urt IV 143). Sirio. “Canicule” SP. “Canicula” Urt. Lluvia de estrellas (de agosto). Ikus zitazken argiño batzu zerutik zirurikan jausten, milaka. Gure zaharrak ohartuak ziren gauza horri, eta “ozar-izar” erraiten zioten. Herr 17-8-1967, 1.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) canícula (2) (Astron.) lluvia de estrellas
  fr (Astron.) (figuré) pluie d’étoiles
  en (Astron.) starry night
  port (Astron.) chuva de estrelas

  Noiz izango dugu ozar-izar zoragarri horietako bat ikusteko aukera?

  

  ozar(-)izar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2018/10/16 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  behegain 

  iz. (B) Zorua. Behegainean zuloa egin. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [zorua]: lur, solairu, zola, zoru, behearen gain Bizk., angelu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) suelo
  fr iz. sol, pavé
  en iz. soil, ground
  port iz.pavimento, piso

  Pegarrak gainez egiten du, behegain busti baten gainera isuraraziz ura. [Pedro Páramo, Juan Rulfo / Juan Garzia (Ibaizabal, 2001)]

  

  behegain (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2018/10/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mizkin 

  adj. Gutxi jaten duena; janari askori muzin egiten diona. Ume hori janarekin oso begiluzea da, baina jateko orduan, mizkina. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mizkin (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, Añ, H), miskin (SP, Urt III 93, Lecl, H).

  1. Mezquino; rácano, tacaño. “Gueux, délabré, zirzilla” SP. “Gizon mizkiña emoteko orduan” Etxba Eib. Cf. VocNav s.v. misquiñoso y mizquino. Mizkina, una rega (1025). Arzam 343. Egiten dabe pekatu mortal arako guraso miskin eta zeken euren seme alabai ezer emoten ezteutsenak. Astar II 89. Zelan sinistu ginaike zeken eta miskin izango zala bere amagaz […]? Ib. 276. Ene Jaungoikoa, nere biotz au zurea dezu, baña badakit Zuretzako sobra mizkiña dala. Ant JesBi 132.

  2. “Niais, miskiña” Ht VocGr 389.

  3. “Llorón, miskin” Lar.

  4. (V-ger-m-gip, L-ain, B), mixkin (V-gip, G-to). Ref.: A; Iz UrrAnz y To (mixkiña), ArOñ (mixkiñ); Etxba Eib; Elexp Berg. “Goloso” A. “Mixkíña, el que es demasiado melindroso en comer” Iz UrrAnz. “Oso mizkiña maixan, jateko guztieri arpegi zimurra ipintzen detsala” Etxba Eib. “Ume mizkina, melindroso para comer” Vill (comunicación personal). “Mizkiñ demasa izandakua da umetan” Elexp Berg. Ohoin mota asko baditugu. Tipi mixkin hoitarik zonbaixka: magasinetan ebasten dute esku-menean dituzten xurruburruetarik bat edo bertze. Herr 20-8-1964, 2.

  Sinonimoak: izond.

      [melenga, batez ere jateko]: milinga Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. goloso, -a (2) izond. melindroso, -a, de mal comer (3) izond. mezquino, -a
  fr izond. minaudier, -ère ; gâté, -e
  en izond. finicky, fussy, choosy [especially about food]
  port (1) izond. guloso(a) (2) izond. melindroso(a) (3) izond. mesquinho(a)

  Ume hori janarekin oso begiluzea da, baina jateko orduan, mizkina.  (Hiztegi Batua)

  

  mizkin (Argazkia: http://nutri-figura.blogspot.com)

   
• 

  Maite 10:22 pm on 2018/10/14 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ezantza 

  iz. Ipar. Gasolina. Ezantza xorta bat baizik ez zait gelditzen beribilean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ezantza. Gasolina. Bortz pinta ezantza baizik etzaizkit gelditzen [berebilean] […]. Hau orai ixtorioa […] Loiolarat ez baginite hel-ahal ezantza eskasez! JE Ber 51. Ezantza-xorta bat. Ib. 51 (v. tbn. 73). Langilia untsatto erre da herritar baten motoaren plomützen ari zelarik. Ezin erran zer ünphiltüz, motoko ezanza sütan jarri eta arphatü zaio. Herr 13-6-1963, 3. Ez dakit […] nehork ordaindu diozkan […] [otoarekin] erre ezantzak. Xa Odol 49. Xahaku hortan atxikitzen da / bertsularien ezantza. Mattin in Xa EzinB 86. Ezantza edo beste erregailu faltan. Larre ArtzainE 136.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [gasolina]: gasolina Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) gasolina
  fr iz. (Ipar.) essence
  en iz. (Ipar.) petrol (Br); gasoline, gas (Am)
  port iz. (Ipar.) gasolina

  Deitura berriak jarri dizkiote ezantzari.  (Berria.eus, 2018-10-13)]
  

  

  ezantza (Argazkia: Ekhi Erremundegi)